Menkul Kıymet Piyasalarında Bilginin Rolü ve Önemi

Algıma herşeyden önce bireyin maruz kaldığı bilgi (uyaranlar) ve bu bilgilerin yorumlanması ile ilgili bir süreçtir. Bu nedenle finansal piyasalarda bilginin fonksiyonları ve önemi üzerinde durulması gereklidir. Özellikle 1990’lı yıllardan itibaren iletişim alanında yaşanan ilerlemeler ve küreselleşme-finansallaşma olguları bu konuyu daha da önemli hale getirmiştir.

Yatırımcıların tasarruflarını menkul kıymetlere yönlendirmeden önce, çeşitli yatırım alternatiflerini değerlendirmeleri ve bu değerleme sonucunda kendisine en uygun araçlara yatırım yapmaları söz konusudur. Finansal yatırım kararlarında bilgi;

68

yatırımcının yatırım yapmayı düşündüğü menkul kıymetin fiyatını etkileyebilme potansiyeli olan, makro ve mikro anlamda, olumlu ya da olumsuz, açıklanmış ya da açıklanacak, tüm veri ve haberleri kapsamaktadır. Makro anlamda veri ve haberlere örnek olarak enflasyon oranı, faiz oranları, dış ticaret verileri veya vergi oranları vb. gibi bilgiler verilebilir. Mikro anlamda veri ve haberlere örnek olarak ise işletme ile ilgili karlılık rakamları, birleşme ve devir alma haberleri gibi işletmeden kaynaklanan ve işletmenin değerini etkileyebilecek bütün bilgiler verilebilir (Barak, 2008).

‘‘Bilgi; kişinin herhangi bir durum karşısında koyacağı tavır hakkında koşulları oluşturup düzenlemesine yarayan herhangi bir içeriktir’’ (Tokgöz, 2003:133).

‘‘Sermaye piyasaları bilgi ile yönlendirilmektedir. Gürültü ve sinyal olarak iki grupta toplanabilen bilgiler menkul kıymet fiyatlarının oluşumunda önemli rol oynamaktadır. Gürültü, asılsız bilgi anlamında kullanılırken, sinyal ise hisse senedi getirileri ile bağlantılı bilgi anlamında

kullanılmaktadır. Piyasada zaman zaman gürültü sinyali örtüp

gölgeleyebilmektedir. Bu nedenle gerçek bilginin asılsız bilgiden ayrılması önem kazanmaktadır’’ (Sevil, 2001:77).

‘‘Finansal yatırım kararı alma durumunda olanların aldığı haberin ‘‘bilgi’’ olarak kabul edilebilmesi için alınan bu haberin aşağıda ifade edilen niteliklere sahip olması gerekmektedir’’ (Usul ve Bekçi, 2001:68);

• Bilgi verici olması

• Belirli bir kararın beklenen sonucunu etkilemesi

• Öğretici nitelikte olması

• Bir kararın beklenen sonucunu değiştirmek suretiyle karar alıcıyı harekete geçirmesidir.

Piyasaya gelen her türlü bilginin finansal yatırım kararları açısından bir değeri vardır. Yatırımcılar bu bilgiler doğrultusunda yatırımla ilgili olarak bir yargıya ulaşırlar. Yatırımcıların menkul kıymetleri satın alma ve satma kararlarında yararlandıkları en temel şey bilgidir (Barak, 2008). Yatırımcıların en doğru kararı verebilmeleri açısından piyasaya gelen bilgilerin sahip olması gereken özellikler şunlardır;

• Bilgilerin doğru ve eksiksiz olması gerekir.

69

‘‘Piyasaya gelen bilgi akımı, ne kadar doğru, güvenilir, zamanında ve gerektiği biçimde olursa yatırımcının sağlıklı karar almasının yanı sıra potansiyel yatırımcıların da piyasaya girmesine neden olabilmesi söz konusu olacaktır’’ (Usul ve Bekçi, 2001:68). Bilgi ile ilgili olarak yatırım karar alma süreci aşağıdaki şekilde gösterilmektedir.

Şekil 6. Yatırım Kararı Alma Süreci

Yatırımcılar herhangi bir menkul kıymeti satın alma veya sahip olunan bir menkul kıymeti satma kararını piyasaya gelen bilgiler doğrultusunda vermektedir. Piyasaya yeni gelen bilgiler ışığında oluşan yeni yargılar pazara alım ya da satım emirleri olarak yansır ve pazarda durağan olmayan bir denge oluşturur. Hisse senedi yatırımlarında yatırımcılar tarafından kullanılan bilgi türleri aşağıda verilmiştir (Barak, 2008:15-16).

• Menkul kıymetin geçmiş fiyatlarına ilişkin bilgiler,

• Pazara ulaşan kar açıklaması, sermaye arttırımı, hisse senedi bölünmeleri, finansal pazarlardaki gelişmelere ilişkin faiz oranlarındaki değişim, hükümetin ekonomi politikalarındaki değişmeler ve benzeri halka açık tüm bilgiler,

• Şirket içi, borsa içi tüm bilgiler de dahil olmak üzere, mümkün olan tüm bilgilerdir (Kıyılar, 1997:16-17).

Yatırımcıların yatırım kararı verme esnasında kullandıkları bilgi türlerinin bilinmesi, o bilgilerin elde edilebileceği kaynakların belirlenmesi açısından özellikle önemlidir. Menkul kıymet piyasalarında sistematik bilgi ve sistematik olmayan bilgi olmak üzere iki temel bilgi kaynağı bulunmaktadır (Barak, 2008:18). Sistematik bilgi kaynakları şirketin ihrac ettiği menkul kıymetlerin fiyatlarına etki edebilecek şirket dışındaki gelişmelerden kaynaklanan bilgilerdir. Bunlara örnek olarak piyasa koşulları, büyüme oranı, makro ekonomik göstergeler, piyasa performans bilgileri verilebilir. Sistematik olmayan bilgi kaynakları ise, şirketin temettü ödeme kararları, firma birleşme ve devirleri, fiyat/kazanç durumu, yeni ürünler, yeni ihraç kararları, mali tablolar gibi şirket içinden kaynaklanan bilgileri kapsamaktadır (Tezcanlı, 1996:13).

Bilgi Toplama Bilgiyi Analiz Etme ^{Bilgiye Dayalı Karar}

70

Küreselleşme ve finansallaşma olguları ve iletişim sektöründeki gelişmeler, bireysel yatırımcıların menkul kıymet yatırımlarında kullandıkları bilgilerle ilişkili karar ortamını değiştirmiştir. Küreselleşme olgusunun sonucu olarak şirket faaliyetleri ülke sınırlarını aşmış, bunun sonucu olarak borsada işlem gören bir şirketin hisse senetlerinin değerini etkileyebilecek durumların sayısı eskisine nazaran bir hayli artmıştır. Bu anlamda yatırımcıların, o şirketin hisse senetleriyle ilgili yatırım kararlarında analiz etmeleri gereken bilgilerin miktarı artmıştır. Bunun yanında bu bilgiler farklı uzmanlık alanlarının kapsamına girerek yatırımcıların potansiyelini zorlar duruma gelmiştir.

İnternet ise yatırımcıların bilgiye erişim yollarının yeniden tanımlanmasına yol açmıştır. İnternet sayesinde yatırımcılar eskiye nazaran bilgiye daha kolay, hızlı ve ucuz bir şekilde erişebilme imkanına kavuşmuştur (Sevim ve Temizel, 2009:135). Yatırımcılara sürekli olarak güncel bilgi sağlayan web siteleriyle birlikte yatırımcılar adeta bir bilgi yağmuru altında kalmıştır. Şirketlerin web siteleri, aracı kurumların sağladıkları veri tabanları ve analist görüşleri, borsa portalları, ekonomi ve finans siteleri, sermaye piyasasını düzenleyici otoritelerin sağladıkları veri tabanları bu bilgilere örnek olarak verilebilir. İnternet, geçmişte bireysel yatırımcı açısından erişilmesi güç olan bilgileri yatırımcının kullanımına sunmanın yanısıra bilgiye ilişkin diğer piyasa katılımcılarının-menkul kıymet analistleri vb.-yorumlarını gözlemlemeyi olanaklı kılmıştır (Sevim ve Temizel, 2009:141).

Algılamanın bilgi ile ilgili bir süreç olduğu göz önünde bulundurulduğunda, küreselleşme-finansallaşma olgularının ve internetin, yatırımcıların kullandıkları bilgiyi nitelik ve nicelik olarak değiştirmesi, bireysel yatırımcıların risk algısı üzerinde etkili olmuştur.