Mekanik Stabilite (0-5 cm)

Çalışmada belirlenen 0-5 cm toprak derinliğindeki mekanik stabiliteye ait değerler Şekil 4.8 ve Çizelge 4.48’ de, LSD testi gruplandırmaları Çizelge 4.48’ de ve bu değerlere ait varyans analiz sonuçları Çizelge 4.49’ da verilmiştir. Çalışmada, 0-5 cm toprak derinliğindeki mekanik stabilite bakımından su uygulaması, çeşit ve su uygulaması x çeşit interaksiyonu arasındaki farklılık % 1 seviyesinde önemli bulunmuştur.

Çizelge 4.48 incelendiğinde çalışmada 0-5 cm toprak profiline ait ortalama mekanik stabilite değerinin % 79,17 olarak bulunduğu görülmektedir.

Çizelge 4.48. Dallı darı çeşitlerinde farklı su streslerinde tespit edilen 0-5 cm mekanik stabilitesi (%)

*S1:Tam su konusu , S2: %75 su konusu , S3:%50 su konusu, S4:%25 su konusu , S5:Yağışa bağlı sulamasız konu

LSD (% 1) Su:2,83 LSD (% 1) Çeşit: 2,2 LSD (% 1) Su x Çeşit int.: 4,92

Çizelge 4.49. Dallı darı çeşitlerinde farklı su streslerinde tespit edilen 0-5 cm mekanik stabilitesine ait

varyans analizi

Varyasyon Kaynağı Serbestlik Derecesi Kareler Toplamı Kareler Ortalaması F Değeri

Tekerrür 2 15,6716 7,83579 0,50 Su Uyg. 4 833,345 208,336 13,25 ** Hata -1 8 125,787 15,7233 1,73 Çeşit 6 784,048 130,675 14,34 ** Su x Çeşit int. 24 1718,51 71,6045 7,86 ** Hata-2 60 546,7506 9,1125 Genel 104 4024,1096 C.V (%) 3,8

** % 1 ihtimal seviyesine göre önemli olduğunu göstermektedir.

Sulama uygulamalarında 0-5 cm toprak profiline ait mekanik stabilite değerlerinin % 74,31 (S5) - % 82,72 (S1) arasında değişim gösterdiği görülmüştür (Çizelge 4.48). LSD testi sonuçlarına bakıldığında S1 konusu (% 82,72) ‘’a’’, S2 konusu (% 80,71) ‘’ab’’, S3 konusu (% 79,81) ve S4 konusu (% 78,32) ‘’b’’ ve S5 konusu (% 74,31) ‘’c’’ grubunda yer almıştır.

Sulama Uygulamaları*

Çeşit S1 S2 S3 S4 S5 Çeşit Ort.

Shelter 85,93 a-c 81,90 b-g 74,31 j-n 86,13 a-c 83,81 a-f 82,41 a

Alamo 82,28 b-g 84,71 a-e 86,08 a-c 80,79 d-h 66,95 p 80,16 bc

Cave ın Rock 85,35 a-d 82,75 a-g 83,92 a-f 68,4 op 69,43 n-p 77,97 cd

Shawnee 87,58 a 78,73 g-k 83,18 a-g 83,54 a-g 76,01 h-l 81,81 ab

Kanlow 79,95 e-ı 82,93 a-g 70,26 m-p 75,22 ı-l 74,77 j-m 76,63 d

Trailblazer 81,62 c-g 79,15 f-j 86,79 ab 80,40 e-h 76,3 h-l 80,85 ab

Kontrol 76,3 h-l 74,77 j-m 74,13 k-n 73,73 l-n 72,91 l-o 74,37 e

Şekil 4.8. Dallı darı çeşitlerinde farklı su streslerinde tespit edilen 0-5 cm mekanik stabiliteye ait ortalama

değerler ( %)

Çalışmada yer alan dallı darı çeşitlerinin toprak özellikleri üzerine etkilerini belirlemek amacıyla yapılan ölçümlerde 0-5 cm toprak profiline ait ortalama mekanik stabilite değerleri % 74,37 (Kontrol konusu) - % 82,41 (Shelter çeşidi) arasında değişmiştir. LSD testine göre Shelter çeşidi (% 82,41) ekili alan 0-5 cm toprak profili mekanik stabilite değeri yönünden Shawnee (% 81,81) ve Trailblazer çeşitleri (% 80,85) “ab”, Alamo çeşidi (% 80,16) ‘’bc’’, Cave in Rock çeşidi (% 77,97) ‘’cd’’ ve Kanlow çeşidi (% 76,63) ‘’e’’ grubunda yer almıştır. Çalışmada en düşük değer ise ‘’e’’ grubunda yer alan ekim yapılmayan kontrol (% 74,37) parsellerinden elde edilmiştir (Çizelge 4.48).

Çalışmada bütün çeşitlerin ortalama olarak kontrol paeseline göre daha yüksek mekanik stabilite değerine sahip olduğu görülmektedir (Şekil 4.8).

Dallı darı çeşitlerinin farklı su stresi şartlarındaki 0-5 cm toprak profiline ait mekanik stabilite değerleri (Su uygulaması x çeşit interaksiyonu) ve LSD testi grupları Çizelge 4.48’ de verilmiştir.

Çizelge 4.48 incelendiğinde anlaşılacağı üzere ortalamalar değerlendirildiğinde, S1 uygulamasında çeşitlerin ekili olduğu alanın 0-5 cm toprak profiline ait mekanik stabilite değerleri ortalaması % 82,72 olurken, stabilite değerleri % 76,30 (Kontrol) - % 87,58 (Shawnee) arasında değişmiştir. İnteraksiyon açısından LSD testine göre, S1 uygulamasındaki Shawnee çeşidi (% 87,58) “a”, Shelter çeşidi (% 85,93) ‘’a-c’’ ve

Cave in Rock çeşidi (% 85,35) ‘’a-d’’ grubunda yer almışlardır. Mekanik stabilite bakımından bu çeşitleri ‘’b-g’’ grubunda yer alan Alamo çeşidi (% 82,28) , ‘’c-g’’ grubunda yer alan Trailblzer çeşidi ( % 81,62 ) ve ‘’’e-ı’’ grubunda yer alan Kanlow (% 79,95) çeşidi izlerken bu konuda en düşük değeri ‘h-l’’ grubunda alan kontrol konusu (% 76,3) vermiştir (Çizelge 4.48).

Denemede S2 konusunda mekanik stabilite değerleri ortalaması % 80,71 olurken, bu konuda mekanik stabilite değerleri % 74,77 (Kontrol) - % 84,71 (Alamo ) arasında değişmiştir. Bu konuda, Alamo çeşidi (% 84,71) “a-e”, Kanlow (% 82,93) ve Cave in Rock (% 82,75) çeşitleri “a-g’’, Shelter çeşidi (% 81,90) ‘’b-g’’, Trailblazer çeşidi (% 79,15) ‘’f-j’’ ve Shawnee çeşidi (% 78,73) ‘’ g-k’’ grubunda yer almıştır. S2 konusunda en düşük mekanik stabilite değerini ‘’ j-m’’ grubunda yer alan Kontrol konusu (% 74,77) vermiştir (Çizelge 4.48).

Denemede S3 konusunda mekanik stabilite değerleri ortalaması % 79,81 olurken, en düşük ve en yüksek değerler % 70,26 (Kanlow) - % 86,79 (Trailblazer) aralığında değişmiştir. LSD testine göre % 50 su verilen S3 konusunda, Trailblazer çeşidi (% 86,79) “ab”, Alamo çeşidi (% 86,08) “a-c’’ ve Cave in Rock çeşidi (% 83,18) ‘’a-g grubunda yer alarak bu konuda en yüksek stabilite değerlerine sahip olmuştur. Shelter çeşidi (% 74,31) ‘’j-n’’ ve kontrol konusu (% 74,13 ‘’k-n’’ grubunda yer alırken , Kanlow çeşidi (% 70,26 ) ‘’m-p’’ grubunda yer alarak bu konuda en düşük mekanik stabilite değerine sahip olmuştur (Çizelge 4.48).

Denemede S4 konusunda çeşitlerin ekili olduğu alanın 0-5 cm toprak profiline ait mekanik stabilite değerleri ortalaması % 78,32 olurken, değerler % 68,4 (Cave in Rock) - % 86,13 (Shelter ) arasında değişmiştir. LSD testi incelendiğinde, Shelter çeşidi (% 86,13 ) “a-c”, Shawnee çeşidi (% 83,54) ‘’a-g’’, Alamo çeşidi (% 80,79) ‘’d-h’’, Trailblazer çeşidi (% 80,40) ‘’e-h’’ ve Kanlow çeşidi (% 75,22) ‘’ı-l’’ grubunda yer almıştır. S4 konusunda en düşük mekanik stabilite değeri ‘’l-n’’ grubunda yer alan kontrol konusu (% 73,73) ile ‘’op’’ grubunda yer alan Cave in Rock çeşidinden (% 68,4) alınmıştır (Çizelge 4.48).

Sulama yapılmayan S5 konusunda ise mekanik stabilite değerleri ortalaması % 74,31 olurken, bu değerler % 66,95 (Alamo ) - % 83,81 (Shelter) arasında değişmiştir. Bu konuda Shelter çeşidi (% 83,81) ‘’a-f’’ grubunda yer alarak susuz konuda en yüksek mekanik stabilite değerine sahip olmuştur. Bu çeşidi izleyen Trailblazer (% 76,30) ve Shawnee (% 76,01) çeşitleri ‘’h-l’’, Kanlow çeşidi (% 74,77 ) ise ‘’j-m’’ grubunda yer alarak kontrol konusundan daha yüksek mekanik stabilite değerine sahip olmuştur.

Susuz konuda ‘’n-p’’ grubunda bulunan Cave in Rock çeşidi (% 69,43) ve ‘’p’’ grubunda yer alan Alamo çeşidi (% 66,95) çeşidi en düşük mekanik stabilite değerini vermişlerdir (Çizelge 4.48).

Agregat stabilite indeksi ile birlikte toprakların rüzgar erozyonuna dayanımını gösteren mekanik stabilite yüzdesi agregatların sürtünmeye karşı dayanıklılığının bir ifadesi olarak kabul edilmektedir. Mekanik stabilite yüzdesi arttıkça toprakların erozyona karşı dayanımıda artmaktadır (Başer, 1970).

Rüzgar erozyonuna dayanımda mekanik stabilite yüzdesi ve agregat stabilite indeksi değerleri önemli kriterler olup, mekanik stabilitede % 50‘ nin üzerindeki değerler ve agregat stabilite indeksinde 1,5 üstü değere sahip olan toprakların aşınmaya karşı dayanıklı olduğu kabul edilmektedir (Chepil, 1951; Demiryürek ve ark., 2007).

Bu çalışmadan elde edilen mekanik stabilite değerlerine bakıldığında yukarıda bahsedilen çalışmalardaki kritik eşiklerin üzerinde olduğu ve bütün dallı çeşitlerinin ekili olduğu alanlardaki değerin kontrol parselinden fazla olduğu ve dallı darının mekanik stabilite yüzdesini artırarak erozyona hassasiyeti azalttığı görülmektedir (Şekil 4.8).