İkinci biçim kuru biyokütle verimi

Çalışma sonucu elde edilen ikinci biçim kuru biyokütle verimlerine ait değerler ve LSD testi gruplandırmaları Çizelge 4.9’ da, varyans analiz sonuçları Çizelge 4.10’ da verilmiştir. Çalışmada, ikinci biçim kuru biyokütle verim yönünden yıl konusu, su uygulaması konusu, yıl x su uygulaması interaksiyonu konusu, çeşit konusu, su uygulaması x çeşit interaksiyonu konusu, yıl x çeşit interaksiyonu ve yıl x su uygulamaları x çeşit interaksiyonları arasındaki farklılık % 1 düzeyinde önemli bulunmuştur.

Çalışmada ikinci biçim kuru biyokütle verimi ortalaması 364,7 kg/da olarak belirlenirken, denemenin ilk yılında bu rakam 341,9 kg/da, 2. yılında ise 387,6 kg/da olarak gerçekleşmiştir (Çizelge 4.9 ).

Sulama uygulamalarında iki yıllık ortalama değerlerin 585,5 kg/da (S1) ile 182,7 kg/da (S4) arasında değiştiği görülmüştür. Denemenin birinci yılında bu değerler 101,0 kg/da (S4) - 647,5 kg/da (S1), 2017 yılında ise 264,4 kg/da (S4) - 523,3 kg/da (S1) arasında değişmiştir (Çizelge 4.9). Sanderson ve Reed (2000) Teksas’ da 1993-94 yıllarında Alamo dallı darı çeşidinde tam su ve % 50 su konusunda lizimetre ile yürütülen su kısıtı çalışmasında, su kısıtı uygulamasının bitki kuru ağırlığı ve yaprak alanını azalttığını bildirmişlerdir.

Başka bir çalışmada, Vamvuka ve ark. (2010) sulamanın dallı darıda toprak üstü biyokütle üretimini olumlu etkilediğini ve azalan suyun verimi azalttığını bildirmiştir.

Çalışmada daha önceki çalışmalarla benzer şekilde su miktarındaki azalmayla birlikte biyokütle veriminin azaldığı görülmüştür. Çizelge 4.53 ve 4.54 incelendiğinde sulama suyu kullanım etkinliği bakımından birinci biçimden çok düşük değere ( 2,1 kg/da/mm) sahip olduğu ve sulama suyunu etkin kullanamadığı görülmüş olup, suyun kısıtlı olduğu bölgeler için ikinci biçim yapılmasının sürdürülebilir olmadığı görülmüştür.

Çizelge 4.9. Dallı darı çeşitlerinde farklı su streslerinde tespit edilen ikinci biçim kuru biyokütle verimleri

(kg/da)

Sulama Uygulamaları*

Yıl Çeşit S1 S2 S3 S4 S5 Çeşit Ort.

2016

Shelter 711,4 b 486,0 e-g 158,9 r-t 108,8 t-v --- 366,3 c

Alamo 796,5 a 553,1 cd 278,5 l-o 138,2 s-v --- 441,6 ab

Cave ın Rock 467 e-g 336,0 ı-l 177,6 q-s 87,5 v --- 267,0 e

Shawnee 607,6 c 511,8 de 151,5 s-u 94 u-v --- 341,2 cd

Kanlow 596,0 c 351,1 ı-k 220,3 o-q 92 v --- 314,9 d Trailblazer 706,5 b 328,8 ı-l 169,8 r-t 85,6 v --- 320,2 d Su Ort.(2016) 647,5 a 427,8 c 191,1 f 101,0 g --- 341,9 b 2017 Shelter 568,4 cd 589,3 c 433,5 f-h 265 m-p --- 464,1 a Alamo 584,8 c 448,6 fg 313,7 j-m 364,1 ıj --- 427,8 b

Cave ın Rock 460,3 e-g 367,4 ıj 293,0 k-m 216,7 p-r --- 334,4 d

Shawnee 453,7 e-g 429,6 gh 293,2 k-m 286 l-n --- 365,6 c Kanlow 360,7 ıj 352,8 ıj 183,8 q-s 232,5 n-q --- 282,5 e Trailblazer 713,4 b 491,1 ef 377,7 hı 221,8 o-q --- 451 ab Su Ort.(2017) 523,6 b 446,5 c 315,8 d 264,4 e --- 387,6 a 2016-2017 Ort. Shelter 639,9 b 537,7 c 296,2 g 186,9 k-m --- 415,2 a Alamo 690,7 a 500,9 cd 296,1 g 251,1 hı --- 434,7 a Cave ın Rock 463,6 d 351,7 f 235,3 h-j 152,1 m --- 300,7 d Shawnee 530,6 c 470,7 d 222,4 ı-k 190 k-m --- 353,4 c Kanlow 478,4 d 352 f 202,1 j-l 162,2 lm --- 298,7 d Trailblazer 710 a 410 e 268,7 gh 153,7 m --- 385,6 b Su Ort. 585,5 a 437,1 b 253,5 c 182,7 d --- 364,7

*S1:Tam su konusu , S2: %75 su konusu , S3:%50 su konusu, S4:%25 su konusu , S5:Yağışa bağlı sulamasız konu

LSD (% 1) Yıl: 12,0 LSD (% 1) Su: 34,9 LSD (% 1) Yıl x Su int.: 24,1 LSD (% 1) Çeşit: 20,9 LSD (% 1) Yıl x Çeşit int.: 29,5 LSD (% 1) Su x Çeşit int.: 41,7 LSD (% 1) Yıl x Su x Çeşit int.: 59,0

Çizelge 4.10. Dallı darı çeşitlerinde farklı su streslerinde tespit edilen ikinci biçim kuru biyokütle

verimlerine ait varyans analizi

Varyasyon Kaynağı Serbestlik Derecesi

Kareler

Toplamı Kareler Ortalaması F Değeri

Yıl 1 75144,9 75144,9 56,7864 ** Tekerrür 2 24578,1 12289,1 3,3549 Su Uyg. 3 3582618 1194206 326,0153 ** Yıl x Su int. 3 446301 148767 112,4221 ** Hata 1 6 21978,2 3663,04 2,7681 ** Çeşit 5 395279 79055,9 59,7419 **

Yıl x Çeşit int. 5 123071 24614,3 18,6008 **

Su x Çeşit int. 15 229921 15328,1 11,5833 **

Yıl x Su x Çeşit int. 15 144747 9649,8 7,2923 **

Hata 2 88 116449,5 1323,3

Genel 143 5160088

CV (%) 9,9

Denemede çeşitlerin iki yıllık ortalama ikinci biçim kuru biyokütle verimleri 298,7 kg/da (Kanlow) ile 434,7 kg/da kg/da (Alamo) arasında değişmiştir. Biyokütle verimi değerleri denemenin birinci yılında 267 kg/da (Cave in Rock) - 441 kg/da (Alamo) arasında, 2017 yılında ise 282,5 kg/da (Kanlow) ile 464,1 kg/da (Shelter) arasında değişmiştir.

Dallı darı bitkisi farklı ekolojilerde genelde marjinal ve yağışa bağlı şartlarda yeiştirilmesinin yanında sulama yapılan uygulamalarda mevcut olup, yağışa bağlı yada az su verilen alanlarda ikinci biçim yapılmamaktadır ( Sanderson ve ark.,1999a). İkinci biçim uygulamaları genelde sulanan yada yağışın yeterli olduğu bölgelerde yapılmakta olup, bu konu ile ilgili ülkemizde dallı darı ile ilgili Konya şartlarında ilk çalışmaları yürüten Soylu ve ark. (2010 a) dokuz çeşidin ortalama ikinci biçim kuru biyokütle verimlerini 241 kg/da olarak belirlemişlerdir. Araştırmacılar en yüksek verimi Shelter çeşidi (425 kg/da), en düşük verimi Kanlow çeşidinden (118 kg/da) elde ederken, Dacotah ve Forestburg çeşitlerinden ikinci biçim alınamadığını bildirmişlerdir.

Fike ve ark. (2006) ABD’ de 5 lokasyonda Cave in Rock, Shawnee, Alamo ve Kanlow çeşitleriyle yürüttükleri çalışmada, upland ekotiplerin daha yüksek verim verdiğini bildirmişlerdir.

Çalışmada su x çeşit interaksiyonu bakımından, su stresi uygulanmayan S1 konusunda çeşitlerin ikinci biçim kuru biyokütle verimi ortalaması 585,5 kg/da olurken, bu değerler 463,6 kg/da (Cave in Rock) ile 710,0 kg/da (Trailblazer) arasında değişmiştir (Çizelge 4.9).

Diğer bir sulama uygulaması olan S2 konusunda çeşitlerin ortalama kuru biyokütle verimleri 437,1 kg/da olurken, verim değerleri 351,7 kg/da (Cave in Rock) ile 537,7 kg/da (Shelter) arasında değişmiştir (Çizelge 4.9). Bu konuda Shelter çeşidi 2,5 kg/da/mm sulama suyu kullanım etkinliği ile S1 konusundaki bütün çeşitlerden fazla biyokütle üretirken, özellikle lowland çeşitlerin (Kanlow ve Alamo) düşük su kullanım etkinliği gösterdikleri görülmüştür (Çizelge 4.53)

Denemede S3 (% 50 su) konusunda çeşitlerin ortalama ikinci biçim kuru biyokütle verimleri 253,5 kg/da olurken, en düşük ve yüksek değerler 202,1 kg/da (Kanlow) ile 296,2 kg/da (Shelter) arasında değişmiştir (Çizelge 4.9). Bu konuda Shelter çeşidinin S1 ve S2 konularında olduğu gibi ikinci biçim için en iyi verimi verdiği ve sulama suyu kullanım etkinliğinin yüksek olduğu görülmektedir.

İkinci biçim kuru biyokütle verimi açısından % 25 sulama yapılan (S4) konusunda çeşitlerin ortalama verimi 182,7 kg/da olurken, 251,1 kg/da (Alamo) ile 152,1 kg/da (Cave in Rock) arasında değişen verimler elde edilmiştir (Çizelge 4.9). S1, S2 ve S3 konularında upland çeşitler ve özellikle de Shawnee çeşidi yüksek verim verirken, su kısıtı miktarının arttığı bu konuda Alamo çeşidi ön plana çıkmıştır. Alamo çeşidi bu konuda 3,5 kg/da/mm IWUE değerine sahip olmuştur (Çizelge 4.53)

Çalışmada yağışa bağlı yetiştirilen ve sulama yapılmayan S5 konusundan ikinci biçim yapılamamış bu konudan tek biçim alınmıştır.

Çalışmada lowland ekotipindeki Alamo çeşidinin ve upland ekotipindeki Shelter çeşitlerinin genel olarak ikinci biçim yapılan bütün sulama konularında yüksek ikinci biçim kuru madde verimi değerleri ile ön plana çıktığı görülmektedir. Upland çeşit Shelter özellikle erken çiçeklenme ve dolayısıyla erken hasat özelliği sayesinde ikinci biçim için zaman avantajı sebebiyle, lowland çeşidi Alamo ise hızlı büyüme yeteneği, yüksek sulama suyu kullanım etkinliği, kalın sap ve yüksek bitki boyu değeri gibi özellikleri ile ikinci biçimde öne çıkmışlardır. Bu iki çeşit ikinci biçim açısından artan su streslerinde diğer çeşitlere oranla daha iyi bir tepki vermiş ve Çizelge 4.53’ de görüldüğü gibi suyu daha etkin kullanarak diğer çeşitlere oranla daha yüksek biyokütle üretmişlerdir. Buna rağmen çalışmanın yürütüldüğü, suyun bol olmadığı Karapınar ve benzeri yerler için birinci biçime göre düşük sulama suyu kullanım etkinliği ve iki biçimin yapılması durumunda 752 mm sulama suyu tüketiminin ekonomik olmadığı görülmüştür (Çizelge 4.53 ve Çizelge 3.4). Çizelge 3.4’ de verilen su miktarları ve Çizelge 4.7’ de verilen birinci biçim kuru biyokütle verimlerine incelendiğinde 463 mm sulama suyu ile ortalama 1332,9 kg/da birinci biçim biyokütle alınırken, 289 mm sulama suyu uygulanan ikinci biçimde verim ortalaması 364,7 kg/da olmuştur. Bu sonuçlar sulama suyunun yetersiz ve su işletmeciliğinin pahalı olduğu alanlarda dallı darıda tek biçimin daha uygun olacağına işaret etmektedir.