4. ARAŞTIRMA SONUÇLARI VE TARTIŞMA
4.7. Bitki Örtüsü (kanopi) Sıcaklığı
Çalışmadan elde edilen bitki örtüsü sıcaklığına ait değerler ve LSD gruplandırmaları Çizelge 4.21’ de ve bu değerlere ait varyans analiz sonuçları da Çizelge 4.22’ de verilmiştir. Çizelge 4.22’ de görüleceği üzere, bitki örtüsü sıcaklığı yönünden yıl, su uygulaması, yıl x su uygulaması interaksiyonu, çeşit, yıl x çeşit interaksiyonu ve yıl x su uygulamaları x çeşit interaksiyonları arasındaki farklılık % 1 seviyesinde önemli bulunmuştur.
Çalışmada ortalama bitki örtüsü sıcaklığı değeri 35,5 oC iken, bu değerler 1. yılda 38,0 oC, 2017 yılında ise 32,9 oC olarak gerçekleşmiştir (Çizelge 4.21).
Çizelge 4.21. Dallı darı çeşitlerinde farklı su streslerinde tespit edilen bitki örtüsü (kanopi) sıcaklığına ait
değerler (oC)
Sulama Uygulamaları*
Yıl Çeşit S1 S2 S3 S4 S5 Çeşit Ort.
2016 Shelter 32,9 33,7 36,3 39,9 44,6 37,5 Alamo 33,4 33,8 36,1 38,2 44,5 37,2 Cave ın Rock 33,3 34,4 36,9 41,1 48,1 38,8 Shawnee 33,7 34,3 37,6 40,6 47,0 38,6 Kanlow 33,9 34,4 35,9 38,2 42,7 37,0 Trailblazer 34,1 34,8 36,2 40,5 49,5 39,0 Su Ort.(2016) 33,5 e 34,2 e 36,5 d 39,7 b 46,1 a 38 a 2017 Shelter 30,4 30,9 32,6 34,4 37,2 33,1 Alamo 29,6 30,5 31,5 31,5 37,9 32,2 Cave ın Rock 30,8 30,4 31,9 34,6 39,8 33,5 Shawnee 30,3 31,7 33,2 34,7 38,2 33,6 Kanlow 29,5 30,2 31,4 33,0 34,7 31,7 Trailblazer 30,3 31,0 32,6 32,9 38,9 33,1 Su Ort.(2017) 30,1 g 30,8 g 32,2 f 33,5 e 37,8 c 32,9 b 2016-17 Ort. Shelter 31,6 mn 32,3 k-n 34,4 h-j 37,1 f 40,9 d 35,3 b Alamo 31,5 n 32,2 mn 33,8 ı-k 34,9 hı 41,2 cd 34,7 bc Cave ın Rock 32,0 mn 32,4 k-n 34,4 h-j 37,8 ef 43,9 ab 36,1 a Shawnee 32,0 mn 33,0 j-m 35,4 gh 37,7 ef 42,6 bc 36,1 a Kanlow 31,7 mn 32,3 k-n 33,7 ı-l 35,6 gh 38,7 e 34,4 c Trailblazer 32,2 l-n 32,9 k-n 34,4 h-j 36,7 fg 44,2 a 36,1 a Su Ort.(2016-17) 31,8 d 32,5 d 34,3 c 36,6 b 41,9 a 35,5
*S1:Tam su konusu , S2: %75 su konusu , S3:%50 su konusu, S4:%25 su konusu , S5:Yağışa bağlı sulamasız konu
LSD (% 1) Yıl:0,38 LSD (% 1) Su: 1,33 LSD (% 1) Yıl xSu int.: 0,85 LSD (% 1) Çeşit: 0,66 LSD Yıl x Çeşit int.: ö.d LSD (% 1) Su x Çeşit int.: 1,48 LSD Yıl x Su x Çeşit int.: ö.d
Sulama uygulamalarında iki yıllık ortalama bitki örtüsü sıcaklığı değerleri 31,8 oC (S1) ile 41,9 oC (S5) arasında değişmiştir. Denemenin ilk yılında sıcaklık değerleri 33,5 oC (S1) - 46,1 oC (S5) arasında, ikinci yılında ise 30,1 oC (S1) ile 37,8 oC (S5) arasında değişmiştir (Çizelge 4.21).
Su uygulamalarında artan su stresi ile birlikte bitkisi örtüsü sıcaklığında bir artış gözükmekte olup susuz konuda bitki örtüsü sıcaklığı en fazla olmuştur. Su kısıtının fazla olmadığı S2 konusu tam su konusuna yakın bir değer vermiştir. Idso ve ark. (1984) toprakta yeterli nem olduğunda, azalan sıcaklıkla beraber buhar basıncınında azaldığını, toprak neminin azalmasıyla birlikte stomaların kapanmaya başlamasıyla
yaprak sıcaklığının arttığını ve hava sıcaklığını bile geçebilecek duruma gelebileceğini bildirmiştir.
Çizelge 4.22. Dallı darı çeşitlerinde farklı su streslerinde tespit edilen bitki örtüsü (kanopi) sıcaklığına ait
varyans analizi
Varyasyon Kaynağı Serbestlik Derecesi Kareler Toplamı Kareler Ortalaması F Değeri
Yıl 1 1192,48 1192,48 707,3116 ** Tekerrür 2 59,93 29,9658 4,9274 Su Uyg. 4 2379,67 594,918 97,8244 ** Yıl x Su int. 4 160,62 40,1544 23,8172 ** Hata 1 8 48,65 6,08149 3,6072 ** Çeşit 5 91,21 18,2421 10,8201 **
Yıl x Çeşit int. 5 8,72 1,74422 1,0346
Su x Çeşit int. 20 97,37 4,86873 2,8878 **
Yıl x Su x Çeşit int. 20 20,46 1,02306 0,6068
Hata 2 110 185,45 1,6859
Genel 179 4244,58
CV (%) 3,6
** % 1 ihtimal seviyesine göre önemli olduğunu göstermektedir.
Çalışmada yer alan dallı darı çeşitlerinin iki yıllık ortalama bitki örtüsü sıcaklığı değerleri 34,4 oC (Kanlow) ile 36,1oC (Cave in Rock, Shawnee ve Trailblazer) arasında değişmiştir. Bitki örtüsü sıcaklığı değerleri, çalışmanın birinci yılında 37,0 oC (Kanlow) ile 39,0 oC (Trailblazer) arasında, ikinci yılında ise 31,7 oC (Kanlow) ile 33,6 oC (Shawnee) arasında değişmiştir (Çizelge 4.21).
Bitki örtüsü sıcaklığı toprak nemi ve bitkinin bünyesinde bulundurduğu suyla ilişkili bir değer olup, bünyesinde diğer çeşitlere göre su oranı fazla olan ve suyu etkin kullanan çeşitlerinin stomalardan yaptığı transprasyonla bitki örtüsü sıcaklığının daha düşük olduğu birçok çalışmada olduğu gibi bu çalışmada da gözlemlenmiştir.
Çalışmada düşük bitki örtüsü sıcaklığına sahip çeşitlerin lowland ekotipinde olduğu ve bu çeşitlerin biyokütle verimlerininde yüksek olduğu gözlemlenmiştir. Nitekim Şeflek (2010) çalışmamızı sonuçları destekler şekilde yürüttüğü çalışmada 4 dallı darı çeşidinde en düşük bitki örtüsü sıcaklığını Kanlow ve Alamo çeşidinden elde etmiştir. Bitkisi örtüsü sıcaklığı çalışmamız sonuçlarında da görüldüğü üzere verimle ilişkili bir parametre olup kuraklık ve stres çalışmalarında güvenilir bir seleksiyon parametresi olarak kullanabilme potansiyeline sahiptir..
Su uygulaması x çeşit interaksiyonu açısından Çizelge 4.21 incelendiğinde iki yıllık ortalamalara göre, su stresi uygulanmayan ve tam su uygulaması yapılan S1 uygulamasında çeşitlerin bitki örtüsü sıcaklığı ortalamasının 31,8 oC olduğu, bu değerlerin 31,5 oC (Alamo) - 32,2 oC (Trailblazer) arasında değiştiği görülmüştür.
İnteraksiyon bakımından LSD testine göre, S1 uygulamasındaki Trailblazer çeşidi (32,2 oC) “l-n”, Cave in Rock (32,0 oC), Shawnee ( 32,0 oC), Kanlow (31,7 oC ) ve Shelter çeşitleri (31,6 oC ) “mn” grubunda yer alırken en düşük bitki örtüsü sıcaklığı değeri ise ‘’n’’ grubunda yer alan Alamo çeşidinen (31,5 oC) elde edilmiştir.
Denemede S2 konusunda dallı darı çeşitlerinin ortalama bitki örtüsü sıcaklığı değerleri 32,5 oC olurken, değerler 32,2 oC (Alamo ) ile 33,0 oC (Shawnee) arasında değişmiştir. LSD testi incelendiğinde, Shawnee çeşidi (33,0oC) “j-m” grubunda, Trailblazer (32,9 oC), Cave in Rock (32,4 oC), Shelter (32,3 oC) ve Kanlow (32,3 oC) çeşitleri ‘’k-n’’ grubunda, Alamo çeşidi (32,2 oC) ise ‘’mn’’ grubunda yer almıştır (Çizelge 4.21).
Sulama uygulamalarından S3 konusunda bitki örtüsü sıcaklığı değerleri ortalaması 34,3 oC olurken, değerler 35,4 oC (Shawnee) ile 33,7 oC (Kanlow) arasında değişmiştir. LSD testine bakıldığında, Shawnee çeşidi (35,4 oC) “gh”, Shelter (34,4 oC), Cave in Rock (34,4 oC) ve Trailblazer (34,4 oC ) çeşitleri ‘’h-j’’ grupların da yer alırken bu konuda en düşük değeri Alamo (33,8 oC) çeşidi (ı-k) ve Kanlow çeşidi (33,7) (ı-l) vermiştir (Çizelge 4.21).
Su kısıtının arttığı S4 konusunda çeşitlerin bitki örtüsü sıcaklığı değerleri ortalaması 36,6 oC olurken, değerler 34,9 oC (Alamo) ile 37,8 oC (Cave in Rock) arasında değişmiştir. LSD testine göre, Cave in Rock (37,8 oC) ve Shawnee (37,7 oC ) çeşitleri “ef”, Shelter çeşidi (37,1 oC) ise ‘’f’’ grubunda yer almıştır. Trailblazer (36,7 oC) çeşidi ‘’fg’’, Kanlow (35,6 oC) ve) çeşidi “gh” ve Alamo (34,9 oC) çeşidi ise ‘’hı’’ grubunda yer almaktadır (Çizelge 4.21).
Çalışmada sulama yapılmayan sadece yağışa bağlı kuru şartlarda yetiştirlen S5 konusunda çeşitlerin bitki örtüsü sıcaklığı değerleri ortalaması 41,9 oC olurken, değerler 38,7 oC (Kanlow) ile 44,2 oC (Trailblazer ) arasında değişmiştir. LSD testi incelendiğinde, Kanlow çeşidi (38,7 oC) ‘’e’’, Shelter çeşidi (40,9 oC) ‘’d’’, Alamo çeşidi (41,2 oC) ‘’cd’’ ve Shawnee çeşidi (42,6 oC) ‘’bc’’ grubunda yer alırken, Cave in Rock çeşidi (43,9 oC), Trailblazer çeşidi (44,2 oC) ise ‘’a’’ grunda yer almıştır (Çizelge 4.21).
Çalışmada özellikle su stresinin uygulandığı konularda lowland ekotipine ait çeşitlerin düşük bitki örtüsü sıcaklığına sahip oldukları görülmüştür. Upland ekotipinden ise Shelter çeşidinin bitki örtüsü sıcaklığı değerinin düşük olduğu görülmüştür. Bitki örtüsü sıcaklığı düşük olan bu çeşitler aynı zamanda yüksek biyokütle verimine de sahip olup, özellikle susuz konuda Alamo ve Kanlow çeşitlerinin
düşük bitki örtüsü sıcaklığı ve yüksek biyokütle verimi özellikleri ile ön plana çıktıkları görülmüştür.