XVI. asrın ikinci yarısından itibaren muhtelif padişahlar tarafından medreselerin ıslahı için teşebbüsler yapılmıştır123
. Medreselerin kurulduğu 1457 ile tekâmüle erişip son şeklini aldığı 1557 yılından sonra Tanzimat 1840'a kadar önemli bir gelişmenin ve başarılı bir ıslahatın olmadığını söylemek haksızlık olmaz kanaatindeyiz. Yapılmak istenen bütün ıslahatın dayandığı tek esas nokta şudur: Bütün bozuklukların ana kaynağı olan haksız yere iltimas yapmak, kanun ve tüzükleri hiçe sayıp hatır ve yaranmak için iş görmekti. “Zadegânlar Kanunu” yürürlükte olduktan sonra ıslahatı alt tabaka için mi getireceklerdi? Elbette başa geçince rüşvetle iş göreceğinden şüpheye mahal olmamalıydı, öyle görülüyor ki, ıslahatın hangi çeşidi olursa olsun bir zümreyi istisna ediyor veya koruyorsa ötekiler için de geçerli olmayacağını önceden kestirmek gerekir. Böyle bir durumda ne padişahın -çünkü etrafının tesirindedir- ne medresenin başında olan şeyhülislam ve ne de kazaskerlerin gerçek ıslahat yapmalarına imkân yoktu ve olamadı.
Değişen hayat şartlarına ve ilerleyen ilim, sanat, ve metot verilerine göre medrese, şartlarını, durumunu ve tutumunu değiştirmeyi düşünmemişti. Aslında eskiden, kuruluşu esnasında konan kanun ve tüzükleri de olduğu gibi koruyamadığının farkına varmaya başlamıştı. Böylece medresede meydana gelen bozukluk memleketin her tarafına ve her müessesine sirayet etmiştir.
Elimizde mevcut olan ıslahat fermanı ve kanunnamelerin kesin ve belirli tarihlisine III. Murat‟ın saltanatının ilk yıllarında rastlıyoruz. Artık ondan sonra nerdeyse her gelen padişah ıslahat ile ilgilenmiştir. III. Murat'ın sık sık medrese ıslahatı
121 Halide Edip; Türkiye’de Şark, Garp ve Amerikan Tesirleri, s. 54, İstanbul, 1955; İsmail Doğan; Tanzimatın İki Ucu: Münif Paşa ve Ali Suavi, s. 386, İstanbul, 1991; M. Akgündüz; age, s. 33
122
Osman Nuri Ergin; Türk Maarif Tarihi, C.I-II, İstanbul, 1997, s. 108; M. Akgündüz; age, s. 34
ile ilgilendiği müteaddit fermanlar ve kanunnameler çıkardığı görülmüştür. Ancak, bu kadar ilgilenilmesine rağmen gene de tesirini gösteremediği anlaşılmaktadır.
Fermanlarda bahsedilen bozukluk ve yapılması istenen şeylerden üç hususta ıslahatın üzerinde duruluyor. Biri talebenin belli süre okuması ve derse devamı, ikincisi müderrislerin derslerine devamı ve üçüncüsü de okuna gelen kitapların eksiksiz okutulmasıdır. Doğrusu, bir dördüncüsü olarak da talebenin iyi öğrenmeden eline icazet veya vesika verilmemesidir.
Medreselerin ıslahı hususunda en ciddi ve ayrıntılı kanun-namenin III. Mehmet'in çıkardığı 1006 (1598) tarihli kanunname olduğu görülüyor. Bundan sonra uzun bir süre, I. Mahmut zamanına (1750) kadar medrese ile ilgili ciddi bir ıslahat teşebbüsü görülmemektedir. Ama I.Ahmet oldukça ayrıntılı bir Adalet fermanı çıkararak, kadıların yolsuzluklarının önüne geçmek istemiştir. III. Ahmet (1703-1730) de medresenin ıslahıyla ilgilenmişse de fazla başarı sağlanamamıştır. I. Mahmut'un 1750 (1163)„de Şeyhülislam Murteza Efendiye gönderdiği bir hattı hümayunda iltimasın, şefaatin ehil olanlar ile ehliyetsiz, olanları birbirinden ayırmadığı, kaide ve nizamın bozulmasının yüce dinimizce caiz olmadığından, artık dikkat edilerek ehil olmayanlara ve hak kazanmayanlara medrese ve mülazemetin verilmemesini, "Allah size emanetleri (görevleri) ehline verin" ayetine göre hareket edilmesini emreder124
. Bazı ulamâ evlatlarına ruûs hak etmedikleri halde verilmesini engellemek amacıyla Sultan III. Selim bir hatt-ı hümâyûn ısdar ederek, müderrislik imtihanında en iyi dereceyle geçenlere ruûs verilmesini emretmiş; rikâb-ı hümâyûn telhis edilip hatt-ı hümâyûn çıkmadan da kimseye müderrislik ruûsu verilmemesini önemle vurgulamıştı125. II. Mahmut, Avrupa usulünde bir maarif sistemi kurulmasına teşebbüs etmiştir. Ancak böyle bir medrese ıslahını düşünse bile halkın tepkisinden korktuğu için fiiliyata geçiremediği tahmin edilmektedir.
Medreselerin ıslahı konusunu ihmal etmeleri Tanzimat ricalinin en büyük hatalarından biri olarak görülmüştür. Tanzimat devri idarecileri geniş Osmanlı sınırları içerisinde köylere kadar yayılan medreselerde bir düzenleme yapmayı belki göze alamadıklarından yeni mektepler açmaya yönelmişlerdir. Bundan dolayı medreseleri ıslah çarelerini aramak yerine bulundukları halde bırakmışlardır. Geçmiş asırlar
124 Hüseyin Atay; Medreselerin Islahatı, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, S.25, 1982, s.
1-9; Mehmet Ali Ünal; Osmanlı Müesseseleri Tarihi, Isparta, 2007, s.123
boyunca Osmanlı Devleti‟nin azamet ve şevketini sağlayan medreseleri, halkın bağlılığından çekindikleri için de tamamen kaldırmaya cesaret edememişlerdir. Tanzimat döneminde devletin gerçekleştirdiği bir ıslahat teşebbüsü olarak 1854‟te Şeyhülislam Mehmet Arif Efendi‟nin gayretleriyle Süleymaniye‟de kadı yetiştirmek için açılan Muallimhâne-i Nüvvâb‟ı zikredebiliriz126
. Modern usullerle eğitim veren bir medrese olarak düşünülebilecek bu müessesede, kadılık yapacak zevat için üç senelik tahsil boyunca mahkemelerin yazışma usullerini anlatan sakk-ı şer„i, inşâ, fıkıh, ta„lik hattı ve ferâiz dersleri verilirdi. Böylece medrese eğitiminin kadılık için yeterli olmadığı, yine medreseliler tarafından kabul edilmiştir.
Sultan Abdülaziz devrine rastlayan 1867 senesinde Ders Vekili Halil Fevzi Efendi‟nin de aralarında bulunduğu on beş kişilik bir ulema heyeti, tarîk-i tedrîsin ıslahı için bir rapor hazırlayarak Meşîhat Makamı‟na sunmuştu. Bu raporda on dört sene gibi uzun bir müddete yayılmış olan medrese tahsilinde hangi ilimlerin ve kitapların okutulacağı sayılmıştır127
.
1867 tarihli medrese ders ıslahatı programı yeni bir unsur getiriyor. Bu da derslerin okunma sürelerini ve tahsilin kaç senede biteceği müddetini nizama sokmasıdır.1869 (1286) yılında kaleme alınan Maarif-i Umumiye Nizamnamesinin büyük atılım ve ıslah getirdiğinde şüphe yoktur. Bugünkü öğretimin temellerini ihtiva ettiği görülüyor. Bu nizamname karşısında medresenin 1867‟de kaleme aldığı rapordaki derslerini karşılaştırdığımızda, medrese programının veya tahsilinin milletin hayatında ne derece rol oynayabileceği veya hayat ihtiyacına ne derecede cevap vereceği kendiliğinden ortaya çıkmaktadır128
.
1872‟de Meşîhat Makamı‟na geçen Turşucuzâde Ahmet Muhtar Efendi‟nin, medrese dersleri arasında bulunan haşiyeleri kaldırarak programları düzelttiği ve kolaylaştırdığı belirtilmiştir129. 1867 tarihli layihada olduğu gibi 1877‟de yine Meşîhat içinde kurulan ilmi bir meclis tarafından hazırlanan, talebe-i ulumun İstanbul ruûsuna nailiyeti hakkındaki usûl-i tedris nizamnamesini de ıslahat gayretleri içerisinde
126 Seyit Ali Kahraman-Ahmet Nezih Galitekin-Cevdet Dadaş; İlmiyye Sâlnâmesi, İstanbul, 1998, s.475 127
M. Akgündüz; age, s. 101-102
128
Hüseyin Atay; agm, s. 12-14, Cüneyd Okay; Osmanlı Çocuk Hayatında Yenileşmeler (1850-1900), İstanbul, 1998, s.32; İlhan Tekeli-Selim İlkin; Osmanlı İmparatorluğu’nda Eğitim ve Bilgi Üretiminin
Oluşumu ve Dönüşümü, Ankara, 1999, s.67 129
Abdurrahman Şeref Efendi; Tarih Muhasebeleri, s. 247, Ankara, 1985; Halil İnalcık; Osmanlı
değerlendirmek gerekir. Sultan II. Abdulhamid‟in iradesiyle resmileşen bu nizamnameyle müderrislik ruûsunu kazanma şartları belli bir düzene sokulmak istenmişti. Yani medreselerin öğretim kadrosunu düzenlemeyi amaçlıyordu. II. Abdulhamid devrinin başlarında sadrazamlık yapan Tunuslu Hayreddin Paşa 1880 tarihli ıslahat layihasında medreselerin bağlı olduğu Meşîhat Dairesi içerisinde kurulacak bir ilmi meclis vasıtasıyla ıslahat yapılmasını istemektedir. 1880 senesindeki bir Meclis-i Vükelâ toplantısında medrese ıslahatı konusu görüşülmüş fakat sonuç alınamamıştır.
II. Abdulhamid‟in İslam birliği siyasetine uygun olarak özellikle İstanbul‟daki medreselerde Osmanlı halkından olan ailelerin çocukları yanında Rusya ve Hindistan‟dan gelen Müslüman talebelerin de yetiştirilmesine gayret edilmiştir130
. 1910‟da yürürlüğe konulan Medaris-i İlmiye Nizamnamesi‟yle medrese eğitimi 12 yıl olarak düzenlenmişti. Dersler sabah, öğlen, akşam dersleri olarak üş gruba ayrılıyordu. Sabah ve akşam dersleri dini ilimlere, öğlen dersleri genel kültüre ayrılıyordu. Artık medrese öğrencileri de Osmanlı sarfı, nahvi ve belagati, Farisi, hesap, hendese, coğrafya, tarih, kozmografya, fizik, kimya, mevalid (tabiat bilimleri) okuyacaktı. Böylece medrese bir ölçüde mektepleşmiştir131
.
İslam dininin kurallarını Kur‟an ve sünnete göre anlatmak ve İslam tebliğcilerini yetiştirmek amacıyla II. Meşrutiyet‟ten sonra Evkâf Nezâreti‟ne bağlı olarak 28 Aralık 1912‟de Medreset‟ül Vâizin Medresesi açılmıştır132. 1914‟de yapılan geniş çaplı ıslahat hareketiyle medreselerin yapısı yeniden düzenlenmiş ve ihtisaslaştırılmıştır. İstanbul‟daki medreseler, Daru‟l Hilafeti‟l Alliye Medreseleri adıyla yeniden teşkilatlandırılmıştır133
.Osmanlı yönetimi medreseler için son önemli düzenlemeyi 17 Ekim 1917 tarihinde yapmıştır. Şeyhülislam Musa Kazım Efendi tarafından “İlmiye Salnamesi” adıyla hazırlanan ıslahat çalışmasında, merkez ve taşra medreseleri, Darü‟l Hilafet‟il Aliye adıyla birleştirilmiştir. Fakat bu iki medrese için ayrı ayrı eğitim programları düzenlenmiştir134
. I. Dünya Savaşı ve sonrasındaki olaylar bu ıslahat çabalarının uzun soluklu olmasını engellemiştir.
130 M. Akgündüz; age, s. 103-111 131
İlhan Tekeli-Selim İlkin; age, s. 94
132 Ziya Kazıcı; Osmanlı’da Eğitim ve Öğretim, İstanbul, 2004, s. 145-146; M. Akgündüz; age, s. 103 133 M. Akgündüz; age, s. 109
134
Bilal Gökkır-Safinaz Asri; Kur‟an ve Tefsir Öğretiminde Gelenek ve Batılılaşmanın İzleri Osmanlı Medrese ve Darülfünunları, Muhafazakar Düşünce, Yıl:2, S. 6, 2005, s. 131
II. BÖLÜM
2. METNİN TRANSKRİBİ
(İSTANBUL) ASİTANE'DE MEVCUT 1–23 NOLU MEDRESELERDE SAKİN TALEBELERİN NÜFUS DEFTERİ. 1.CİLD
(S.1)
1. Medrese-i Sultân Bayezid-i Velî
2. Medrese-i Cedîd Hasan Paşa kurb-i Sultân Bayezid 3. Medrese-i Tahtânî ve Fevkânî Papas-zâde
4. Medrese-i Hekîm Çelebi kurb-i Koska 5. Medrese-i Lâleli Câmi'i-şerîfi
6. Medrese-i Nâzır-ı Hüseyin Ağa kurb-i Lâleli 7. Medrese-i Çavuşbaşı Süleyman Ağa kurb-i Koska 8. Medrese-i Murâd Paşa-yı Atîk kurb-i Aksaray 9. Medrese-i Uncu Hâfız Efendi kurb-i Sarıgez 10. Medrese-i Dârü'l-hadîs-i Bosnevî kurb-i Horhor 11. Medrese-i el-Hâc Odabaşı Hasan Ağa kurb-i Horhor 12. Medrese-i Sultân Selim Hân kurb-i Yenibahçe
13. Medrese-i Defterdâr-ı Ahmed Çelebî kurb-i Yenibahçe 14. Medrese-i Hekîm Ali Paşa Ömer Efendi kurb-i Molla Gürânî 15. Medrese-i Haseki Sultân kurb-i Cerrâhpaşa
16. Medrese-i Bayram Paşa kurb-i Haseki Sultân 17. Medrese-i Cevher Hân Sultân kurb-i Cerrâhpaşa 18. Medrese-i Tahtânî Câmi Nişâncı Paşa
19. Medrese-i Fevkânî Câmi'i Nişâncı Paşa 20. Medrese-i Ümmü veled Câmi'i Nişâncı Paşa 21. Medrese-i Çukûr Nişâncı Paşa
22. Medrese-i Ma'lūl-zâde kurb-i Zincirlikuyu 23. Medrese-i Üçbaş Atîk Ali Paşa
(S.2) Boş
Medrese-i Sultan Bayezid-i Veli Han
1. Talebeden Canik sancağında Kavak kazasında Mahmud Beğler karyesinden Mehmed Sadık Efendi bin Mehmed Efendi, Mevlûdi:1238
2. Talebeden Dağıstani Hacı Abdurrahim Efendi bin Seyyid Mehmed Efendi, Mevlûdi:1243
3. Talebeden Girit ceziresindeYeni Mahalle ahalisinden El-Hac Emin Efendi bin Osman, Mevlûdi:1243
4. Talebeden Isparta sancağında Yalvaç-ı Karaağaç kazasında Kale mahalleli Müfti- zâde Mehmed Ragıb Efendi bin Ahmed Rüşdi, Mevlûdi:1249
5. Talebeden kaza-i mezburda Kale mahalleli Duhancı Hasan bin Ömer, Mevlûdi:1255 6. Talebeden, müderrisîn-i kirâmdan Erdek sancağında Bandırma kazasında Cedid
Çavuş mahallesinde Müfti-zâde Abdulkadir Aculi bin Veluyuddin, Mevlûdi:1247 7. Müderrisinden Şumlu sancağında Melamiç karyesinde Hafız Hüseyin Raci Efendi bin
Hasan, Mevlûdi:1247
8. Refiki İzmir sancağında Hatuniyye mahallesinde Şehir Kethudası Zâde Ahmed Tahir Efendi bin Mustafa, Mevlûdi:1247
9. Talebeden Kastamonu sancağında Taşköprü kazasında Bayad Divanı'nda Keçiler karyesinde Musa-zâde Salih Efendi bin Ali, Mevlûdi:1243
10. Yozgat sancağında Çorum kazasında Hacı Davud mahallesinde Müfti-zâde Mehmed Akli Efendi bin Ali, Mevlûdi:1245
11. İzmir sancağında Tire kazasında Sarı Gazi karyeli Salih Efendi bin Salih, Mevlûdi:1246
12. Eşrak kazasından Zağferanbolu sancağında Viranşehir kazasından Karıştırıcı-zâde Mehmed Hüdai Efendi bin, Mevlûdi:1240
13. Talebeden ve Kırım muhacirlerinden Kazanlı Hayrullah Efendi bin Hoca-zâde Hamid, Mevlûdi:1249
14. Talebeden Amasya sancağında Suluova nahiyesinde Alus karyeli Osman Efendi bin Mehmed,
Mevlûdi:1242
15. Harput sancağında Egin karyesinde Erikli mahallesinde Müfti-zâde Mehmet Salim Efendi bin Osman, Mevlûdi:1248
16. Kütahya sancağında Pirler mahallesinde Gözübüyük-zâde Ahmet Efendi bin Halil, Mevlûdi:1238
(S.4)
17. Talebeden Amasya sancağında Hacıköy Hacı Yahya mahallesinde Ahenger-zâde Ali Osman Fevzi Efendi bin Ahmed Ali, Mevlûdi:1248
18. Kütahya sancağında Gazi Şeyh mahallesinde Dürger-zâde İbrahim Rüşdi Efendi bin Ahmed Efendi, Mevlûdi:1247
19. Bursa sancağında Lefke kazasında Karavaç karyeli İmamoğlu Hüseyin Efendi bin Ali, Mevlûdi:1255
20. Karahisar-ı Şarki sancağında Çal kazasında Sürerler karyesinde Çelebi-zâde hafız Osman Fehmi Efendi bin Hacı İbrahim, Mevlûdi:1243
21. Aydın sancağında Ödemiş kazasında Dere karyeli Mehmed Efendi bin Mustafa, Mevlûdi:1255
22. Edirne Eyaleti'nde Filibe sancağında Karlova kasabasında Kara Süleyman mahallesinde Osman Efendi bin Selim, Mevlûdi:1245
23. Filibe sancağında Karlova kazasında Kara Süleyman mahallesinde Hafız Osman Efendi bin Ahmed, Mevlûdi:1252
24. Bosna sancağında Travnik kazasında Muslihiddin mahallesinde Abdurrahman Efendi bin Ahmed, Mevlûdi:1248
25.Müderrisin-i Kiramdan Diyarbekir sancağında Kurşunlu Cami-i Şerif mahallesinde Şeyh-zâde Mehmed Emin Efendi bin Ahmed, Mevlûdi:1238
26. Yanya sancağında İbrahim Paşa mahallesinde Fevzi-zâde Mehmed Efendi bin kuzaddan Ali Kamber, Mevlûdi:1248
27. Balıkesri sancağında Bergama kazasında Gazi Hayrüddin mahallesinde Dağıstani- zâde Süleyman Efendi bin Mehmed, Mevlûdi:1245
28. Yegeni kaza-i mezbûrda Gazi Hayrüddin mahallesinde Dağıstani-zâde Mehmed Emin bin Hüseyin, Mevlûdi:1249
29. Talebeden Erdek kazasında Paşa Limanı ceziresinde Mehmed Emin Efendi bin Hacı Ahmed, Mevlûdi:1253
30. Biraderi kaza-i mezbûrda Paşa Limanı ceziresinde Nuri Efendi bin Hacı Ahmed, Mevlûdi:1260
31. Canik sancağında Ünye kazasında Karadeniz mahallesinde Mehmed Feyzullah bin Abdullah, Mevlûdi:1253
32. Diğeri Çorum sancağından Hacı Hüseyin bin Bekir, Mevlûdi:1253 33. Diğeri Filibe sancağından Osman bin Ahmed, Mevlûdi:1253
34. Diğeri Sivas kazasından Halid bin Mehmed Şerif, Mevlûdi:1218 35. Diğeri Kırım muhacirlerinden Murat bin İbrahim, Mevlûdi:1235 36. Diğeri Yanyalı Taki Efendi bin Kanber, Mevlûdi:1253
(S.5)
37. Diğeri Yanyalı Mustafa Efendi bin Kanber, Mevlûdi:1243
38. Talebeden Sivas kazası'nda Hüseyin Efendi bin Halid, Mevlûdi:1255 39. Diğeri Filibeli Süleyman Efendi bin Ahmed, Mevlûdi:1240
40. Diğeri Acara kazasından Abdulkerim bin Abdullah, Mevlûdi:1243 41. Diğeri Kütahyalı Ebubekir bin Hacı Osman, Mevlûdi:1240
42. Diğeri Dağistanî Nureddin bin Mustafa, Mevlûdi:1233
43. Harputlu Hacı Ömer Efendi bin Hacı Ahmed Ağa, Mevlûdi:1241 44.Talebeden İsmail Efendi bin İbrahim, Ünyeli, Mevlûdi:1257 45. Diğeri Feyzi Efendi bin Mehmed, Ispartalı, Mevlûdi:1253 46. Diğeri Halil Efendi bin Mustafa, Ahyolu, Mevlûdi:1255 47. Diğeri Mehmed Efendi bin Feyzullah, Ispartalı, Mevlûdi:1229 48. Diğeri Hüseyin Efendi bin Emin, Karaağaçlı, Mevlûdi:1246 49. Diğeri İbrahim Efendi bin Ali, Cihanbekli Aşiretli, Mevlûdi:1234 50. Diğeri Mustafa Efendi bin Emin, Karaağaçlı, Mevlûdi:1255 51. Diğeri Mehmed Efendi bin Mustafa, Kütahyalı, Mevlûdi:1251 52. Diğeri Hüseyin Efendi bin Mustafa, Nalluhanlı, Mevlûdi:1251
53. Diğeri Ömer Efendi bin Mehmed, Nevahi-i Bergamalı, Mevlûdi:1256 54. Diğeri Osman Efendi bin Selim, Karlovalı, Mevlûdi:1246
55. Diğeri Osman Efendi bin Hacı Emin, Burdurlu, Mevlûdi:1244 56. Diğeri Halil Efendi bin İsmail, Bandırmalı, Mevlûdi:1261
(S.6)
57.Diğeri Ali Efendi bin Halil, Kengırılı, Mevlûdi:1244 58. Diğeri Esad Efendi bin Ahmed, Filibeli, Mevlûdi:1251 59. Diğeri Sivaslı Mustafa Efendi bin Ömer, Mevlûdi:1261 60. Diğeri Amasyalı Ali Efendi bin Mehmed, Mevlûdi:1244 61. Diğeri Bandırmalı Mehmed Efendi bin Salih, Mevlûdi:1253
62. Talebeden Tuna kasabasından Bekir Efendi bin Mustafa, Mevlûdi:1254 63. Diğeri İbradı kasabasından Mustafa bin Halil, Mevlûdi:1243
65. Diğeri Trabzonlu Halid bin Hüseyin, Mevlûdi:1242 66. Boş
67. Diğeri Veli Efendi bin Ali, İshaklı, Mevlûdi:1246 68. Diğeri Sivaslı Hüseyin Efendi bin Halid, Mevlûdi:1242
69. Kuzâttan Mekremetlû Ahmed Hulusi Efendi bin İsmail Efendi, Mevlûdi:1246 70. Diğeri Maraşlı Mehmed Said bin Ali, Mevlûdi:1244
71. Diğeri İzmidli Hacı Osman bin Osman, Mevlûdi:1248 72. Diğeri Kütahyalı Halil bin İbrahim, Mevlûdi:1256 73. Diğeri Gölpazarlı Ali bin Emin, Mevlûdi:1257 74. Diğeri Geyveli Ahmed bin Hasan, Mevlûdi:1257 75. Diğeri Karahisarlı Ahmed bin Mustafa, Mevlûdi:1253 76. Diğeri Nevrekob kazalı Mustafa bin Emin, Mevlûdi:1249
(S.7)
77.Diğeri Ankaralı Ahmed bin Seyyid, Mevlûdi:1252
78. Diğeri Bağdad Süleymaniyesi'nden Mehmed bin Şeyh Rahim, Mevlûdi:1247 79. Diğeri Filibeli Hüseyin bin Hacı Âdem, Mevlûdi:1252
80. Diğeri Ayaşlı Osman bin Hacı Emin, Mevlûdi:1242 81. Diğeri Konyalı Ali bin Mehmed, Mevlûdi:1250
82. Diğeri Konyalı Abdulkadir bin Mehmed, Mevlûdi:1259 83. DiğeriMihalkayalı Ali bin Cafer, Mevlûdi:1250
84. Diğeri Demirci kazalı Ali bin Yusuf, Mevlûdi:1240 85. Diğeri Konyalı Hasan bin Mustafa, Mevlûdi:1254 86. Diğeri İştib kazalı Abdullah bin Ahmed, Mevlûdi:1245 87. Diğeri Eginli İbrahim Ethem bin Osman, Mevlûdi:1263 88. Diğeri Dağistanlı Nureddin bin Mustafa, Mevlûdi:1234 89. Diğeri Konyalı İbrahim bin Mehmed, Mevlûdi:1257 90. Diğeri Karaağaçlı Ahmed bin Emin, Mevlûdi:1257
91. Diğeri Kırımlı Abdulkemal Efendi bin Abdulhalim, Mevlûdi:1250 92. Bağdadlı Şeyh Ahmed bin Şeyh Mevlana, Mevlûdi:1235
93. Bandırmalı Hafız İsmail bin Hacı Mustafa, Mevlûdi:1257 94. Diğeri Bandırmalı Mustafa Efendi bin Hüseyin, Mevlûdi:1260 95. Diğeri Sivaslı Ali Efendi bin Ebubekir, Mevlûdi:1225
(S.8)
97. Mehmed Efendi bin İsmail [Devamı yok] 98. [Boş]
99. [Boş]
100. Kırımlı Ahmed bin Abdurrefi' Mevlûdi:248 101. Kırımlı Mehmed bin İsmail, Mevlûdi:250 102. Abdullah bin Osman, Livaneli, Mevlûdi:1259 103. Veliyuddin bin Süleyman, Hizanlı, Mevlûdi:1221 104. Mehmed bin İbrahim, Lefkeli, Mevlûdi:1262
105. Abdurrahman bin Şeyh Hasan, Dağistanlı, Mevlûdi:1241 106.Hasan bin Arif Lefkeli, Mevlûdi:1259
107. Hafız Mehmed bin Yusuf, Demircili, Mevlûdi:1242 108. Mehmed Efendi bin Ali, Göynüklü, Mevlûdi:1256 109. Süleyman bin Hüseyin, Karahisarlı, Mevlûdi:1254 110. Mahmud bin Mehmed, Karamanlı, Mevlûdi:1250 111. Abdulcelil bin İdris, Aksaraylı, Mevlûdi:1248
112. Hafız Mustafa Efendi bin Hacı Hafız Ali, Uşaklı, Mevlûdi:1257 113. Hacı İsmail bin Hüseyin, Uşaklı, Mevlûdi:1252
114. Mehmed Efendi bin Ali, Bilecikli, Mevlûdi:1251 115. İbrahim bin Abdullah, Çerkesli, Mevlûdi:1236 116. Said bin Abdurrahim, Sivaslı, Mevlûdi:1241
(S.9)
117. Diğeri Gördesli Ahmed bin Hafız Ali, Mevlûdi:1255 118. Ömer bin Hafız Ali, Gördesli, Mevlûdi:1238
119. Osman bin Mustafa, Kayserili, Mevlûdi:12[boş] 120. İbrahim bin Hasan, Dağistanlı, Mevlûdi:1226 121.Şemseddin bin Mehmed, Manisalı, Mevlûdi:1262 122. Hafız Arif bin Ali, Manisalı, Mevlûdi:1250 123. [Boş]
124. [Boş] 125. [Boş] 126. [Boş] 127. [Boş]
128. [Boş] 129. [Boş] 130. [Boş] 131. [Boş] 132. [Boş] 133. [Boş]
134. Diğeri İbrahim bin Ömer, Konyalı, Mevlûdi:250 135. Diğeri Abdurrahman bin Ali, Kırşehirli, Mevlûdi:245 136. Diğeri Yusuf bin Mehmed, Sultanyerli, Mevlûdi:[Boş]
(S.10)
137. Yakovalı Hasan Efendi bin Mehmed, Mevlûdi:255 138. Diğeri veli bin Abdullah, Saidili, Mevlûdi:245 139. Diğeri Salih bin Halil, Şumnu, Mevlûdi:240
140. Diğeri Mehmed bin Hacı Tahir, Zileli, Mevlûdi:258 141. Osman Efendi bin Mustafa, [silik], Mevlûdi:249 142. Diğeri Hüseyin bin Hasan, Selanikli, Mevlûdi:243 143. Diğeri Ahmed bin Mustafa, Çirpanlı, Mevlûdi: [Boş] 144. Diğeri Ali bin Ahmed, Kırımî, Mevlûdi:245
145. Diğeri Hasan bin Hacı Halil, Vizeli, Mevlûdi:256 146. Çerkes Salih Efendi bin Mustafa, 251
147. Hüseyin Efendi bin İbrahim, Eğrigözlü, Mevlûdi:1247 148. Bolulu Abdurrahman Efendi bin İbrahim, Mevlûdi:256 149. Çırpanlı Abdulkadir Efendi bin İbrahim, Mevlûdi:1248 150. İlbasanlı Murteza Efendi bin Hasan, Mevlûdi:1251 151. Nevrekoplu Mehmed Efendi bin Hasan, Mevlûdi:1248 152. Bayburdlu Hasan Efendi bin Mehmed, Mevlûdi:1248 153. Erzincanlı Osman Efendi bin Abdullah, Mevlûdi:1249 154. Rizeli Tahir Efendi bin Ahmed, Mevlûdi:1251
155. Trabzonlu Haşim Efendi bin Ali, Mevlûdi:1251 156. Manisalı Hafız Ethem bin Rüstem, Mevlûdi:1251
(S.11)
157. Ödemişli Mehmed Efendi bin İbrahim,Mevlûdi:1253
159. Yakovalı Molla Zünnûn Efendi bin Mehmed Efendi, Mevlûdi:1262 160. TireboluluHasan Efendi bin Süleyman, Mevlûdi:1242
161. El-Hac Hasan bin Hüseyin, Taşköprülü, 248 162. Mehmed bin Abdullah, Taşköprülü, 259 163. Ahmed Efendi bin Halil, Kırımî, 263 164. Osman Efendi bin Mustafa, Ankaralı, [Boş] 165. Hasan Efendi bin Ahmed, Trabzon kazalı, 249 166. Mehmed Ali Efendi bin Ali, Bayramiç kazalı , [Boş] 167. Ali Efendi bin Ağuş, Örendeli,262
168. Ahmed Şakir Efendi bin Ahmed Necib, Niğdeli, 261 169. Ahmed tabib Efendi bin Mehmed Tahir, Konyalı, 258 170. Hacı Ali Rıza Efendi bin Ahmed, Sirozî, 240
171. Hafız Hüseyin Efendi bin Mehmed, Taşköprülü, 263 172. Abdulkaffar bin Abdullah, Kırımî, 239
173. Hurşit Efendi bin İsmail, Hemşinli, 1245 174. İbrahim Efendi bin Mehmed, Bayburdlu, 259 175. Zeynülabidin Efendi bin Osman, Mevlûdi:1255
176. Diğeri Mehmed Necati Efendi bin Hüseyin, Mevlûdi:1247
(S.12)
177. Diğeri Ahmed bin Mehmed, Rizeli, 250 178. Diğeri Ahmed bin Hüseyin, Mevlûdi:1245 179. Diğeri Mehmed bin Mehmed Ali, Mevlûdi:1262 180. Diğeri İsmail bin Ahmed, Fenarlı, 264
181. Talebeden Mahmud Efendi bin Ali, Mevlûdi: 12[Boş] 182. Hasan Efendi bin Hüseyin, Kocaeli, 256
183. Diğeri Akif bin Emin, Erzurumlu, 260
184. Talebeden Osman Efendi bin Mehmed, Boyabadlı, 1266 185. Diğeri Halil Efendi bin Said Mehmed, Akhisarî, Mevlûdi:1261 186. Diğeri Hafız Halid Efendi bin Hacı Numan, Kastamonulu, 253 187. Diğeri Nuri Efendi bin Ahmed, Karahisarlı, 256
188. Diğeri İbrahim Efendi bin İbrahim, Birgi, 268
189. Diğeri Hüseyin bin Mustafa, Kastamonulu, Mevlûdi:1253 190. Diğeri Ahmed bin Mehmed, Of, 251
191. Diğeri Musa Efendi bin İbrahim, Keşablı, 252
192. Diğeri Mehmed Efendi bin Ömer, Hüseyinabadlı, Mevlûdi:1240 193. Diğeri Mehmed Efendi bin Muslu, Konyevi, 249
194. Diğeri Süleyman Efendi bin Mehmed, Menteşeli, 252 195. Diğeri Mehmed Ali Efendi bin Veliyuddin, Bergivi, 1252 196. Diğeri Abdulkadir Efendi bin İshak, Maraş, 248