Matematik Bozukluğu (Diskalkuli)

Matematiğe Matematiğe “özgül öğrenme güçlüğü”, “aritmetik öğrenme bozukluğu”, “özgül matematik bozukluğu”, “sayı gerçekleri bozukluğu”, “gelişimsel diskalkuli” gibi farklı adlandırmaları olan matematik bozukluğu ( Olkun, Denizli- Akkurt, 2015:48), Literatürde “dyscalculia” diye geçen kelimenin kökeni eski Yunanca’ya dayanmaktadır ve “dys” kötü, “calculia” sayma anlamına gelmektedir. Bu

yüzden “dyscalculia”nin kelime anlamı kötü saymadır. Ülkemizdeki alan yazınında bu kelime “diskalkuli” ya da “matematik öğrenme bozukluğu” olarak kullanılmaktadır. (Yangın ve diğ. 2016:246).

DSM-V (2013:35) de sayısal bilgileri işleme, aritmetik gerçekleri öğrenme ve doğru ya da akıcı hesaplama yapma sorunları ile belirli öğrenme güçlükleri örüntüsünü göstermek için kullanılan seçenek bir terimdir. Diskalkuli ilk olarak Çekoslovakyalı araştırmacı Kosc (1974) tarafından “bilişsel fonksiyonlarda genel bir güçlük olmaksızın, beynin matematiksel bilişin dâhil olduğu belirli bölümlerinde oluşan bozukluk nedeniyle matematikte yaşanılan güçlük” olarak tanımlanmıştır (Mutlu, Akgün, 2017:1154).

Butterworth (2003), sayısal işlemlerde zorluk yaşanması durumunu renk körlüğüne benzetmektedirler. Renk körleri nasıl bazı renkleri algılayamaz ya da ayırt edemezler ise sayı körlüğü (number blind) olan kişiler de aritmetik süreçleri algılamakta sorun yaşarlar. Diğer bir deyişle bu kişilerin sayısal süreçleri olmadığına ya da bozuk olduğuna inanılmaktadır. Genetik olarak aktarıldığı düşünülen ve gelişimsel olarak ortaya çıkan bu sayma ve hesaplama güçlüğü durumuna ise diskalkuli ya da gelişimsel diskalkuli adı verilmektedir (Olkun, 2015, akt: Koç, 2018:10).

Piazza ve diğerleri (2010) MÖG’ü matematiksel bilgi ve becerilerin edinim yetilerinde yetersizliklere sahip olunması olarak tanımlarken, Von Aster ve Shalev (2007) gelişimsel diskalkuli aritmetiksel becerilerin normal edinimini etkileyen özgül bir öğrenme güçlüğü olduğunu, diskalkuliye dair genetik, nörobiyolojik ve epidemiyolojik delillerin, diğer özgül öğrenme güçlükleri gibi, diskalkulinin beyin temelli bir bozukluk olduğuna işaret ettiğini aktarmaktadırlar (Mutlu, Akgün, 2017:1154).

Salman (2016)’ a göre bu çocuklarda başlıca iki tip bozukluk seçilir. Biri hesaplama, diğeri akıl yürütme alanındadır. Hesaplamada; sayıları ters çevirme, sayı sırasını ters çevirme, işlemleri bozuk sıra ile yürütme, işlemleri yanlış yapma söz konusudur. Sayıları atlayabilirler ve sağlama yapamazlar. Akıl yürütmenin bozulduğu

tipte dil sorunu da vardır; sözel problem çözme, komutları anlama ve sorunu akılda tutup bir plana göre adım adım çözme de bozuktur. Ek olarak çocuk ve erişkinlerde mekânsal yeti sorunları görülür. Algısal, motor veya görsel-mekânsal hatırlamada sorunları vardır ve geometri için risk taşırlar.

Matematik bozukluğu, okuma bozukluğuna oranla daha az bildirilmekle beraber, günümüzde artan sıklıkla tanı almaktadır. Matematik bozukluğu olan çocuk ve ergenler, sayıları rakam ve kelime olarak (iki, 2) öğrenmede güçlük, sıra ile sayı sayma, parmak hesabı ile matematiksel işlem yapma, saati okumada zorluk, çok basamaklı problemleri çözme, sağ-sol karıştırma, düz bir çizgide yazıyı devam ettirme, matematiksel algoritmalarda zorlanma gibi belirtilerle kliniğe başvururlar ( Asfuroğlu- Özçivit, Fidan, 2016:50). Çocuklar için temel matematik becerilerini okula başlamadan önce erken çocukluk yıllarında Sayma becerileri, temel aritmetik beceriler, büyüklük karşılaştırması ve rakamsal ilişkili mantıksal yeteneklerin, İlkokula başlamadan önce ölçülmüş olması okul yaşamında iyi olacağını göstermiştir (Monone, Aunio, Koponen, Aro, 2014).

Matematikte öğrenme güçlüğü yaşayan bireylerde bahsedilen alanlarda sergilenen gelişimsel özellikler Hannell (2005) tarafından detaylandırılmıştır. Bunların bir kısmı aşağıda verilmiştir.

Yavaşlık: MÖG yaşayan birey matematik sorularına geç cevap verir ve akranları ile karşılaştırıldığında yavaştır.

Dokunarak sayma: Zihinsel hesaplamada güçlükler yaşar ve basit toplama işlemlerinde parmaklarını kullanır. Arkadaşlarının zihinsel hesaplama yaptığı yerde çentik işaretlerini kullanır. Tahmin etmede ve yaklaşık cevap vermede güçlük yaşar.

Matematiksel dili kullanmada güçlükler: Matematiksel işlemler hakkında konuşmayı güç bulur. Anlamadığı halde soru sormaz. Sözel problemleri yorumlamada hata yapar. “Eşittir” ile “-den daha büyüktür” gibi terimleri karıştırır.

Matematikte bellek güçlükleri: Daha önce iyi öğrendiği işlemleri çok hızlı unutur. “+” gibi sembollerin anlamını hatırlamada sorunlar yaşar. 4×6=24 gibi bir

cevap için tüm çarpımları ezbere okur. Zihinden matematik işlemlerinde güçlük çeker, cevabı bulmadan soruyu unutur. Sıralama ile ilgili güçlükler: Sayarken sayıların sırasını şaşırır. Çarpım tablosunu okurken sırayı karıştırır: 2 kere 3 eşittir 6, 3 kere 3 eşittir 9, 4 kere 3 eşittir 12 (bir önceki cevaba 3 ekliyor). Çok basamaklı bir işlemde işlem adımlarını hatırlamada güçlük çeker.

Yer ve uzamsal organizasyonlarla ilgili güçlükler: 21 ile 12 arasındaki fark hakkında kafa karışıklığı yaşar, dönüşümlü olarak birini diğerinin yerine kullanır. “+” ve “×” işaretlerini karıştırır. Dağılma ve değişme özelliklerini kullanırken sayıları yanlış yerlere koyar. Bir sayfada çalışırken ve hesaplama yaparken sayfayı düzgün kullanamaz. “6-2” ile “2-6” farklarını karıştırarak iki durum için de “4” cevabını verir. Sayıları yuvarlamada güçlük çeker. Analog saatlerde vakti söylemede zorlanır.

Anlama yerine taklit ve ezbere dayanma: Toplama işlemini mekanik olarak yapabilir ancak işlemi nasıl ve niçin yaptığını açıklayamaz ( Mutlu, 2016:15).

2.8.4. Motor Koordinasyon Güçlüğü (Dipraksi)

Tıpkı hastalığı tarif etmek için verilmiş olan isimler gibi, dispraksi için yapılan tanımlar da oldukça fazla ve çeşitlidir. Ulusal Nörolojik Bozukluklar ve Felç Enstitüsü’ne göre gelişimsel dispraksi, planlama yeteneği ile duyusal ve motor fonksiyonları uygulama arasındaki uyumsuzluk olarak nitelenen bir hastalık olarak tanımlanmaktadır (NINDS, 2006akt: Stansell, 2007). Bununla birlikte yapılmış olan bütün tanımlar dispraksinin ne olmadığı konusunda hem fikirdir. Kas koordinasyonu ve kas gücü ile alakalı olmasına rağmen kas hastalığı değildir. Okuma heceleme ve dil kullanım yeteneklerini etkilemesine rağmen bilişsel bir rahatsızlık da değildir. Dispraksi tüm vücud da motor planlama aşaması sırasında beyinden gelen mesajların kaslara ulaştırılamaması durumunu içeren bir nörolojik rahatsızlıktır. Vellerman dispraksiyi “ …doğru bir şifre çözücü(dekoder) olmadan şifreli yayın(kablolu yayın) yapan kanalları izlemek gibidir. Yayın yapan televizyon istasyonunda ya da televizyon setinizde herhangi bir sorun yok .Sorun sadece sizin televizyonunuz ve anteninizin tv istasyonunun gönderdiği o şifreli sinyali okuyamamasından kaynaklanıyor.” (Velleman, 2002, akt: Stansell, 2007).Dispraksi, otistik spectrum rahatsızlığı olan

insanlarda görülebilir. Felç, İnme ya da başka yaşanmış travmalar da dispraksiye (edinilmiş dispraksi) neden olabileceği gibi kişide doğuştan itibaren de (kalıtımsal dipraksi) rastlanabilir ( Stansell, 2007:4).

Motor koordinasyon güçlüğü yaşayan çocuklar:

1. Emekleme, oturma, yürüme, konuşmada gecikme görülebilir.

2. Makas kullanmayı gerektiren becerilerde akranlarının gerisinde kalabilirler. 3. Akranlarına göre koşma, zıplama ve atlama ile ilgili zorluklar yaşayabilirler. 4. Sakarlık eğilimli olabilirler.

5. Kalemle yapılan çalışmalarda zorlanabilirler. (örneğin: el yazısı için kalem tutma ve kullanma),

6. Çatal bıçak kullanma, ayakkabı bağcıkları bağlama, dişleri fırçalama, fermuarı/düğmeleri açma-kapama gibi öz bakım becerilerinde yetişkine bağımlı olabilirler.

7. Dans, folklor gibi sıralı hareketleri içeren çalışmalarda zorlanabilirler. 8. Sol/sağ, arka/ön gibi kavramlarla ilgili kendini gösteren zayıf mekânsal farkındalığa sahip olabilirler.

9. Akıcılık, kopyalama ve yazma ile ilgili zorluklarla sonuçlanan görsel algısal zorluklar yaşayabilirler.

10. Sıralı sözlü yönergeleri takip etmekte ve yerine getirmekte zorlanabilirler. 11. Postür bozukluğu olabilir.

12. Denge sorunları yaşayabilirler.

13. Bazı oyunları oynamaya çalışmak eziyet olabilir. ( seksek, futbol vb) 14. Bisiklet ve kaykay sürmekte zorlanabilirler ( Karaca, Tirit-Karaca, Çalış, Yiğit, 2018:103-104).