Okullarda öğrencilere bilgi eğitiminin yanı sıra çağdaş eğitimde, bireylerin bedensel, duygusal, düşünsel ve sosyal yeteneklerinin kendisi ve toplumu için en uygun şekilde geliştirilmesi üzerine yoğunlaşmıştır (Yeşilyaprak, 2000:2). Bu gelişmelerin ışığında, bireyin artık her alanda kendini geliştirerek mutlu, üretken ve topluma aktif uyum sağlayabilen bir varlık olması hedeflenmiştir (Keskintaş, 2006). Bu gelişmeler ışığında da ders çalışma kavramı gündeme gelmiştir (Christenson ve Anderson, 2002, akt: Keskintaş, 2006 s.38).
Çağdaş öğrenme ve öğretme teorileri, öğrenme sürecinde öğrencinin aktif rol alabilmesi gerektiğini ortaya koymaktadır. Öğrencinin öğrenme sürecinde aktif olabilmesi ise ders çalışma becerilerine sahip olması ve öğrenme yöntemlerini kullanmasıyla mümkündür (Türkoğlu, 2000, akt:Aslan-Azazi, 2005, s.34). Dodge (1994) çalışma becerilerini öğrenme stratejilerinden ayrı tutmadan bu kavramları ‘bilgiye ulaşma sürecini sistematik olarak planlama, bilgiye ulaşma, bilgiyi edinme, bilgiyi organize etme ve kullanmaya yönelik öğrenilmiş davranışlar’ olarak tanımlamaktadır (akt:Keskintaş,2006). Diğer tanımlarda ise Hoover ve Patton (1995) çalışma becerilerini bilginin edinilmesi, organize edilmesi, sentezlenmesi, hatırlanması ve kullanılmasını içeren süreçlerin tamamı olarak ifade ederken, Kartika (2007) çalışma becerilerini herhangi bir çalışma görevi için gerekli olan okuma ve düşünme olarak tanımlamıştır. Crede ve Kuncel (2008) ise çalışma becerilerini öğrencinin çalışma strateji ve yöntemleri bilmesi ve istenilen görevi yerine getirebilmek için zamanı ve kaynakları uygun şekilde kullanabilmesi olarak tanımlamaktadır. akt:Çolakoğlu, Mahiroğlu, 2018:1309) : Richardson, Robnolt ve Rhodes (2010) ise çalışma becerilerini belirli amaçlar doğrultusunda bireyin okuduğunu ve dinlediğini daha sonra hatırlamasına yardımcı olan teknik ve stratejiler olarak ifade etmektedirler (akt:Çolakoğlu, Mahiroğlu, 2018:1309).
Ders çalışma becerileri genellikle planlı çalışma, çalışma ortamını düzenleme, etkili okuma, ders dinleme, not tutma, etkili yazılı anlatım, derse aktif katılma, ödev yapma, sınavlara hazırlanma ve sınavlara girme başlıkları altında incelenmektedir (Yeşilyaprak, 2000:134; Yıldırım ve diğ., 2000; Keskintaş, 2006 ).
2.12.1. Planlı Çalışma
Plan yapma, yapılacak işlerin belirli bir süreye ve düzene konulmasını, bir diğer deyişle çalışmanın nasıl, ne zaman ve nerede yapılacağının belirlenmesini içermektedir. (Keskintaş, 2006 :7).
2.12.2. Çalışma Ortamını Düzenleme
Çalışma ortamının düzenlenmesi çalışma verimini önemli ölçüde etkiler. Uygun bir çalışma ortamı, çalışmak için ayrılan zamandan en üst düzeyde yararlanmayı sağlar (Yeşilyaprak, 2000:138). Çalışma ortamının ders çalışmaya uyun olması, çalışmayı daha verimli hala getirir. Çalışma ortamında aydınlanmanın gözü yormayacak şekilde olması, dikkati dağıtacak eşyaların olmaması gerekir.
2.12.3. Etkili Okuma
Genellikle evde gerçekleştirilmesi beklenen ve öğrencinin öğrenilecek konuyla ilgili ek bilgi edinmesini amaçlayan bir etkinliktir. Etkili okumanın basamakları, metin hakkında genel bilgi edinmek amacıyla hızlı okuma yapma, daha sonra metni detaylı bir şekilde okuyup önemli noktaları not alarak önceden edinilen bilgilerle bütünleştirme ve tüm metni hatırlayarak bir bütün halinde yeniden okumadır (Crow,1968; akt. Keskintaş, 2006:9).
2.12.4. Dersi Dinleme
Yeni bilgi öğrenme durumunda iyi bir dinleyici olmamız gerekir ki böylelikle etkili ve kalıcı bir öğrenme olur. Dinlemede dikkatin ders süresince sürdürülebilmesi ve anlatılanların öğrenilebilmesi dinleme becerisinin geliştirilmesine bağlıdır.( Yeşilyaprak, 2000:143). Ders dinlerken dikkatimizi başka şeylerle meşgul etmemeliyiz, etkin bir dinleme aynı tür bilgilerin değerlendirilmesini ve dinlenilen konunun eleştirilebilmesini kolaylaştırır.
2.12.5. Not Tutma
Öğrenilenlerin zaman zaman tekrar edilmesi gerekir, bu nedenle de dersi dinlerken not tutması gerekir. Not tutarken öğrencinin, aktif bir biçimde, anlatılan konu üzerinde düşünmesine ve özümsediği bilgileri uygun bir formda kağıda aktarmasına yardımcı olur. Bu yönüyle not alma, ders dinlemeye konsantre olmayı sağlar. Ayrıca not almada da bilginin işlenmesi ve yorumlanması söz konusu olduğundan bireysel çalışmanın etkililiği artar ( Yıldırım ve diğ., 2000:98).
2.12.6. Etkili Yazılı Anlatım
İletişim becerilerinin günümüz koşullarında öneminin artması ile daha yoğun bir şekilde gündeme gelen bir çalışma becerisi olmuştur. Kişiler arası iletişimin geniş bir boyutunu oluşturan yazılı anlatım, çağdaş topluma uyum sağlamanın ön koşullardan biri haline gelmiştir. Yazılı anlatım ‘duygu, düşünce ve olguların diğerlerine yazılı olarak aktarılması’ şeklinde tanımlanmaktadır. Yazı yoluyla birey, kendi özelliklerini yansıttığı önemli bir öğrenme sürecini yakalamış olur. Yazılı anlatım, dil ve edebiyat dersleri dışındaki derslerde de başarı için önemli bir araç olarak kabul edilmektedir (Thomas, 1993; Uluğ, 2000; akt: Keskintaş, 2006: ).
2.12.7. Derse Aktif Katılma
Öğrencinin kendi öğrenme sürecinde aktif rol alması ve öğrenme sorumluluğunu kazanması, çağdaş okulların politikalarının başta gelen özelliklerindendir. Bu anlayışa göre öğrenme süreci, öğretmenin olduğu kadar öğrencinin çabasıyla da şekillenmeye başlamıştır. (Keskintaş, 2006:13 ).
2.12.8. Ödev Yapma
Ödevler bireyi tüm yaşamı boyunca zorlayan, fakat her başarılı insanın yaşamının önemli bir parçasını oluşturan etkinliklerdir. Ödevlerin yararları arasında okul başarısını pekiştirmeleri, öğrencinin sorumluluk ve bağımsızlık duygularını geliştirmeleri, öğrenciyi yeni bilgilerle tanıştırmaları, öğrenmeyi keyifli hale getirmeleri, öğrenme fırsatlarını arttırmaları sağlar (Keskintaş, 2006:14 ).
2.12.9. Sınavlara Hazırlanırken
İlgili konuları okuma ve gözden geçirme, daha önceki sınav sorularını inceleme, çalışmaya ağırlık verilecek konuları saptama ve onlara yoğunlaşma, az bilinen konuları çalışma, kendine sınav denemeleri yapma, grup çalışması yapma ve öğrenilen bilgileri hatırlama tekniklerini kullanma becerilerini içermektedir(Keskintaş, 2006:15)
2.12.10. Sınavlara Girme
Sınava girme esnasında gerekli olan stratejiler; sınava zamanında gelme, sınav için gerekli olan araç-gereçleri yanında bulundurma, yazılı sınavlarda yönergeleri ve soruları dikkatli bir şekilde okuma, çevrede bulunan çeşitli dikkat dağıtıcı uyaranlarla ilgilenmekten kaçınma ve sınav süresini planlamadır. Bilgilerin belirli bir sürede verilmesini gerektiren sınavlarda, kaygıyı arttırmamak için sınav süresinin nasıl kullanılacağına dair yapılacak bir plan, sınav esnasında dikkate alınması gereken en önemli husus olarak kabul edilmektedir (Uluğ, 2000; Yeşilyaprak, 2000; Yıldırım ve diğ., 2000; akt. Keskintaş, 2006:15).
Günümüzde başarılı öğrenci kendi özelliklerinin farkında olan ve ders çalışma becerilerini eğitim- öğrenim sürecinde etkili kullanabilen öğrencidir (Aslan Azazi, 2005). Günümüzde öğrenmenin büyük bölümü derse aktif katılımla gerçekleşir. Öğrencinin derse katılımı ise hedeflerini belirlemesi ve derse karşı motivasyonu ile gerçekleşir.
2.13. Öğrenme Güçlüğü Olan Öğrenciler ve Çalışma Becerileri
Öğrenme Güçlüğü Olan Öğrencileri, algı ve bellek sorunları, yaşantı eksikleri ve öğrenilmiş çaresizlik gibi pek çok değişkenden dolayı çalışma becerilerini sergilemede akranlarına oranla daha düşük performans sergilemekte hatta sergileyememektedirler. İşin aslı çalışma becerileri normal gelişim gösteren öğrenciler için bile kazanımı zor beceriler arasındadır. Çalışma becerileri, öğrencilerin kendi kendilerine öğrenmelerini düzenleme anlamına gelir ki süreç normal öğrenciler için bile öğretmenlerin düzenleme ve uyarlamalar yapmalarını gerektirir ( Mastropierri ve Scruggs, 2002; Reid ve ark., 2006 akt: Aykut, 2017:2).
2.14. Öğrenme Güçlüğü Olan Öğrencilerde Çalışma Becerilerinin Geliştirilmesi
Öğretmenler, öğrenme güçlüğü olan öğrencilere çalışma becerilerini kazandırma sürecinde, ilk olarak öğrencilerini bu becerilere ihtiyaçlarının olduklarına yönelik motive etmelidirler. Reid ve arkadaşları (2016), çalışma becerilerini öğrencilere kazandırmayı planlamada aşağıda yazılı beş noktanın dikkate alınması gerektiğini vurgulamışlarıdır.
1. Kazandırılması planlanan çalışma becerileri, işlevsel, anlamlı ve öğrenci gereksinimleriyle örtüşmelidir.
2. Öğrenciler karşılaştıkları problemlerin çözümünde çalışma becerilerini kazanarak, üstesinden gelebileceklerine yönelik motive edilmelidirler.
3. Öğretim; doğrudan organize edilmiş, ardışıklık izleyen, öğretmenin model olduğu, çok çeşitli örneklerin sunulduğu, öğrencilerin zorlandıkları noktaların açıklamalarını içeren ve öğrenci ilerlemelerinin gözlenmesine yer verecek şekilde planlanmalıdır.
4. Öğretim; öğrencilere bu becerilerin ne zaman, nerede, nasıl ve neden kullanılması gerekliliği vurgusunu yapacak şekilde planlanmalıdır.
5. Öğretim sırasında kullanılacak materyallerin öğrenciler için dikkat çekici, öğretilecek amaçla uyumlu ve anlaşılabilir olmasına dikkat edilmelidir (Reid ve ark, 2006, akt Aykut, 2017:2).