Manzum Metnin Muhteva Özellikleri

Amentü’nün şerhi mahiyetinde olan ve manzum akâid-nâme özelliği gösteren bu eserde iman esaslarından -Allah’a iman, meleklere iman, peygamberlere iman, kitaplara iman, ahirete iman, hayır ve şerrin Allah’tan geldiğine imandan- bahsedilmiştir. Eser 41 bölümden oluşmaktadır.

1- Hāźā Risāle-i Merĥūm Rūmī Efendi: Beş beyitten oluşan bu bölümde mesnevi tertibi gözetilerek tevhid ve na’t mısralarına yer verilmiştir.

2- Fī-Beyāni Sebebi’n-Nažm: 13 beyitten oluşan bu bölümde eserin nazma çekilme sebebi açıklanmış ve nâzım-mütercimin yakınlarından birinin ondan mensur bir risaleyi nazma çekmesini istemesi üzerine, risalenin kolay ezberlenmesi için mensur metnin nazma aktarıldığı belirtilmiştir.

3- Hāźihī Muķaddimetün fī Vücūbi TaǾallümi Ǿİlmi’d-Dīn ve TaǾlīmihī li-ǾIyālihī: 37 beytin bulunduğu bu bölümde Allah’ın ayetlerinde de buyurduğu gibi İslâm dinini kabul etmiş her müslümana yaratıcısını bilmesinin farz olduğu açıklanmıştır. Allah’ı bilmenin ehemmiyetinden bahsedilmiş, Allah’ı zatıyla bilmeye insanın gücünün yetmeyeceği, onu sıfatları ile tanımak gerektiği belirtilmiştir.

4- Fī-Beyāni’ś-Śıfati’ŝ-Ŝübūtiyye ve’s-Selbiyye: Dört beytin bulunduğu bu bölümde Allah’ın sıfatlarının iki çeşit olduğu vurgulanarak konuya giriş yapılmıştır.

5- Śıfatü’l-Ĥayāt: Dört beyitten oluşan bu bölümde Allah’ın ebedî ve ezelî olduğu vurgulanmıştır.

6- Śıfatü’l-ǾIlm: Sekiz beyitten oluşan bu bölümde Allah’ın ezelî ve ebedî olarak gizli ve aşikar her şeyi bildiği anlatılmıştır.

7- Śıfatü’s-SemǾ: Altı beyitten oluşan bu bölümde Allah’ın her şeyi işittiği ve bunun insanların işitmesinden farklı olduğu belirtilmiştir.

122

8- Śıfatü’l-Baśar: Beş beyitten oluşan bu bölümde Allah’ın gizli ve aşikar her şeyi gördüğü ve onun görmesinin insanlarınki gibi olmadığı zikredilmiştir.

9- Śıfatü’l-İrādāt: Sekiz beyitten oluşan bu bölümde Allah’ın istediği her şeyi yarattığı ve istemediği hiçbir şeyin ise var olmasının mümkün olmadığı ve insan aklının buna yetmeyeceği dile getirilmiştir.

10- Śıfatü’l-Ķudret: Beş beyitten oluşan bu bölümde Allah’ın dilediği takdirde her şeye gücünün yeteceğinden bahsedilmiştir.

11- Śıfatü’l-Kelām: Yedi beyitten oluşan bu bölümde Allah’ın peygamberlerle konuştuğu ve bu konuşmanın insan dili gibi olmayıp harf ve sesten uzak olduğu vurgulanmıştır.

12- Fi Beyāni Ķur’āni’l-ǾAžīm: Dokuz beyitten oluşan bu bölümde Allah’ın kadîm kelâmı olan Kur’an’dan söz edilmiştir.

13- Śıfatü’l-Ħalķ: Beş beyitten oluşan bu bölümde Allah’ın her bir hadiseyi ve zerreyi yarattığı ve yoktan var ettiği üzerinde durulmuştur.

14- Fi-Beyāni’ś-Śıfāti’s-Selbiyye: 25 beyitten oluşan bu bölümde şimdiye kadar Allah’ın sübûtî sıfatlarının anlatıldığından, Allah’ın yaratılmışlara ait özelliklerden münezzeh olduğu, selbî sıfatlarının bilinmesinin önemi ve bunların bilinmediği sürece imanın gerçekleşmeyeceğinden bahsedilmiştir.

15- El-Īmāñ fī Ĥaķķi’l-Melāǿike: Sekiz beyitten oluşan bu bölümde meleklerin özellikleri zikredildikten sonra Kirâmen Kâtibîn meleklerinden bahsedilmiştir.

16- Cebrā’īl ǾAleyhi’s-Selām: Dört beyitten oluşan bu bölümde dört büyük melekten biri olan vahiy meleği Cebrâîl’den bahsedilmiştir.

17- ǾAzrā’īl ǾAleyhi’s-Selām: Bir beytin yer aldığı bu bölümde ölüm meleği Azrâîl zikredilmiştir.

18- İsrāfīl ǾAleyhi’s-Selām: Dokuz beyitten oluşan bu bölümde sûr meleği İsrâfîl’in sûra üflemesiyle gerçekleşecek olan kıyamet sahnesi anlatılmış, daha sonra ölen insanların ikinci kez sûra üflenmesiyle dirileceği dile getirilmiştir.

123

19- El-īmān fi’l-Kütübi’l Münzeleti mine’s-Semā’: 11 beyitten oluşan bu bölümde Cebrâîl vasıtası ile peygamberlere vahiy indiğinden, kitap ve sâhife sahibi olan peygamberlerden bahsedilmiştir.

20- Fi Beyāni’l-īmān bi’r-Rusūli ǾAleyhimü’ś-Śalātü ve’s-Selām: 14 beyitten oluşan bölümde imanın şartlarından olan peygamberlere iman bahsine giriş yapılmıştır. Hz. Âdem’e secde etmeyen İblis ile ilgili kıssa zikredilerek peygamberlere inanmanın ehemmiyeti üzerinde durulmuştur.

21- Evvelü’l-Enbiyā’ Ādem ǾAleyhi’s-Selām: Üç beyitten oluşan bölümde ilk peygamber Âdem’den bahsedilmiş, Hz. Peygamber ile aralarında çokça peygamber olduğu ve hepsine inanmak gerektiği dile getirilmiştir.

22- Tafżīlü Muĥammed ǾAleyhi’ś-Śalātü ve’s-Selām Ǿalā Ġayrihi: Altı beyitten oluşan bölümde Hz. Peygamber’in kitabı olan ya da olmayan bütün peygamberlerden daha üstün olduğu vurgulanmıştır.

23- Fī Beyāni Aĥvāli’l-Ķıyāmet: 11 beyitten oluşan bu bölümde kıyamet sahnesi tasvir edilmiştir.

24- Fī Beyāni İǾŧā’i’l-Kütüb: Altı beyitten oluşan bu bölümde amellerin yazıldığı defterden ve bunu sağından alanların cennet ehli, solundan alanların ise cehennem ehli olduklarından bahsedilmiştir.

25- Fi Beyāni Aĥvāli’l-Mīzān: Beş beyitten oluşan bu bölümde, amellerin terazide tartıldığı hesap günü anlatılmıştır.

26- Fi Beyāni Aĥvāli’ś-Śırāŧ: Dört beyitten oluşan bu bölümde kılıçtan keskin kıldan ince olarak tasvir edilen sırat köprüsünden bahsedilmiştir.

27- Fi Beyāni’l-Ĥavż: Altı beyitten oluşan bu bölümde, cennette peygamberlere verilecek havuzlardan bahsedilmiş ve bunların en büyüklerinin Hz. Peygamber’e ait olacağı belirtildikten sonra bu havuzun tasviri yapılmıştır.

28- Fi Beyāni Aĥvāli’l-Cenneti ve EnvāǾi NeǾīmihā: 10 beyitten oluşan bu bölümde cehennem ve cennetin gerçek olduğuna değinilmiş ve cennet hayatının nasıl olacağı anlatılmıştır.

124

29- Fi Beyāni Aĥvāli’l- Ceĥīm ve Aśnāfi’l-ǾAźābihā: Yedi beyitten oluşan bu bölümde cehennem ehlinin akîbeti üzerinde durulmuştur.

30- Fī Beyāni’l-Ķażā’i ve’l-Ķader: Altı beyitten oluşan bu bölümde kaza ve kader anlatılmış, Allah’ın takdir etttiği, levh-i mahfuz’da yazılı hiçbir şeye engel olacak bir gücün olmadığı ve buna müslümanın inanması gerektiği vurgulanmıştır.

31- Fī Beyāni Meźheb-i Ehli’s-Sünneti ve’l-CemāǾati fī Ĥaķķi’l-Mü’minīn Müźnibīn: 14 beyitten oluşan bu bölümde ehli’s-sünneti ve’l-cemāǾat inancına göre “islâm ve îmân” kavramları üzerinde durulmuş, bunları bilmeyenlerin cehennem ehli olduğu, bilenlerin günahkar olsa dahi en sonunda cennete girebileceğinden bahsedilmiştir. 32- Fī Beyāni’l-Īmāni’t-Tafśīlį ve’l-İcmālį: 39 beyitten oluşan bu bölümde, îmân ve islâmın kalp ile tasdik edip dil ile söylemek olduğu, Hz. Peygamber’in getirdiği her şeyi bütünüyle gönülden inanarak dil ile tasdik etmenin icmâlî îmân olduğu ve kişinin inanmadan yaptığı tüm ibadetlerin ise boşa çıktığı anlatılmıştır.

33- Fī Beyāni Uśūli’l-Küfri ve Hiye Ŝelāŝe: Dokuz beyitten oluşan bu bölümde küfrün çok çeşitli ve sayıca fazla olduğundan bahsedilmiş ve üç büyük küfür; “Hakk’ı inkar etmek” ve “Hakk’ı tahkir etmek”, “haramı helal addetmek” olarak zikredilmiştir. 34- Ol DuǾā Budur: Bu bölümde şirk koşmaktan korunma ve af dilemeye dair Arapça mensur bir dua bulunmaktadır.

35- Fi’l-ħadīŝi’ş-Şerīf: İki beytin yer aldığı bölümde, bu dua ile insanın küfürden korunacağına dair olan hadis-i şerif zikredilmiştir.

36- Fī Beyāni Tecdīdi’l-Īmān li’l-Mükellifīn: Dört beyitten oluşan bu bölümde, insanın farkında olmadan küfre girmesi ihtimaline binâen iman yenilemenin ehemmiyetine dikkat çekilmiştir.

37- Fī Beyāni TaǾlīmi’ś-Śibyān bi’l-Īmān: Yedi beyitten oluşan bu bölümde çocuklara akıl baliğ olmadan önce imanın esaslarını öğretmenin öneminden bahsedilmiş ve erken verilen dinî eğitim ile çocukların bunu içselleştirerek ibadet edeceği vurgulanmıştır. 38- Fī Aĥvāli’l-Münker Ĥatte’ś-Śabiyye: 17 beyitten oluşan bu bölümde akıl bâliğ olmayan bir kızla evlenmenin hükmü ve kızın buluğ çağına girdikten sonra nikah tazelemesi gerektiği anlatılmıştır.

125

39- Fī Beyāni’t-Telķīn li’l-ǾĀķil fī Ĥāleti’n-NezǾ: Sekiz beyitten oluşan bu bölümde sekr halindeki kişiye ölmeden önce şahadet getirmesi için telkin edilmesi gerektiği dile getirilmiştir.

40- Fī Beyāni’t-Telķīn Ǿale’l-Meyyiti’l–Medfūn: Kişinin ölümünden sonra yakınlarından birinin temel bilgileri telkin etmesi ve meyyitin isminin üç kez zikredilmesi belirtilmiştir.

41- Hāźā Telķīn: Arapça ve mensur bir diyaloğun bulunduğu bu bölümde meyyite Allah’ın huzurunda söyleyeceği sözler ve dualar telkin edilir.