Malzeme ve Teknik:

Kalecik ilçe yapılarında; taĢ, ahĢap, tuğla, kerpiç, harç, mermer, kiremit ve kurĢun türündeki yapı malzemeleri kullanılmıĢtır.

3.1.1. TaĢ:

Kalecik yapılarında genellikle moloz taĢ kullanılmıĢtır. Ancak kesme taĢ ve kaba yonu taĢ malzemeye de rastlanmaktadır.

Kalecik‟teki Türk Devri Yapılarının beden duvarlarında, minare kaidelerinde, kapı- pencere sövelerinde, mihrap, minber ve vaaz kürsüsü gibi mimari öğelerde de taĢ kullanılmıĢtır.

Duvar örgülerinde, taĢ malzeme farklı Ģekillerde kullanılmıĢtır. Örneğin Saray Cami‟nde köĢelerde ince ve kaba yonu orta kısımlarda ise moloz taĢ kullanılmıĢtır. Kesme taĢ malzeme Tabakhane Cami‟nde bütün cephede kullanılmıĢtır. Ayrıca ÇarĢı Hamamı ve Kızılırmak (Develioğlu) Köprüsü yine moloz taĢ malzeme ile yapılmıĢtır.

Saray Camii, Tabakhane Camii ve Hamdi Caminin minare kaideleri taĢ malzeme ile örülmüĢ olup silindirik formda olan gövde kısmında tuğla malzeme kullanılmıĢtır.

Kalecik‟te bulunan ve incelediğimiz dokuz adet çeĢmenin tümü taĢ malzeme ile örülmüĢtür.

Saray Camii‟nin mihrabı, minberi ve vaaz kürsüsü yekpare taĢ malzemeden yapılmıĢtır. Kalecikte incelenen yapılar içersinde sadece Saray Cami‟nin mihrabı, minberi ve vaaz kürsüsü taĢ malzemeden yapılmıĢtır.

3.1.2. Mermer:

Mermer malzeme yapılarda çok az kullanılmıĢtır. Genellikle yapı kitabelerinde ve devĢirme malzeme olarak kullanılmıĢtır.

Kavaklı ÇeĢmenin kitabe panosu mermerdir. Saray Camii‟nin kuzey cephesinde bulunan çeĢmenin üzerinde devĢirme olarak, Tabakhane Camii‟nin giriĢ açıklığı üzerindeki kemerde taĢ ile beraber ĢaĢırtmalı olarak kullanılmıĢtır.

Ayrıca ÇarĢı Hamamı‟nda, kadınlar ve erkekler bölümü sıcaklıklarında üç adet kurna mermerden yapılmıĢtır.

3.1.3. AhĢap:

Kalecik‟teki bütün camilerin üst örtüsü ahĢap malzemedendir. AhĢap tavan yüzeylerinde küçük parçaların birbirine çakılmasıyla bezeme kompozisyonu oluĢturur. Kalecik Camileri‟nde ahĢap en fazla tavan kaplamasında ve bezemesinde uygulanmıĢtır. Bununla beraber, kâgir veya kerpiç yapıların beden duvarlarına yatay ve düĢey Ģekilde konulan ahĢap hatıllar yapının dayanırlığını artırmıĢtır. AltıntaĢ Köyü Camii, Kargın Köyü Camii, Kınık Köyü Camii, EĢmedere Köyü Camii ve Alıçoğlu Türbesi‟nde bu uygulama görülmektedir.

Ayrıca ahĢap malzeme yapılarda minber, mahfil, vaaz kürsüsü, kapı ve pencere doğramaları ve kapı kanatlarında kullanılmıĢtır. Kazancı Baba Türbesi‟nin kündekari tekniğinde yapılan kapı kanadı özgün olup yöre için önemli bir örnektir.

3.1.4. Tuğla:

Kalecik‟teki yapılarda tuğla malzemeye en sık olarak minarelerde rastlamaktayız. Saray Camii minaresi, Hamdi Camii minaresi ve Tabakhane Camii minaresi tamamen tuğla malzeme ile örülmüĢlerdir. Ancak, tamamen tuğla malzeme ile örülmüĢ yapı bulunmamaktadır. Bununla beraber taĢ ile birlikte tuğlanın yapı malzemesi olarak kullanıldığı görülür. Kazancı Baba Türbesi‟nin kasnak örgüsünde ve Tabakhane Camii duvar örgüsünde bu uygulama görülür.

3.1.5. Kerpiç:

Kerpiç, Kalecik‟te çok yaygın kullanılan bir malzemedir. Kolay elde edilmesi ve ekonomik olması sebebiyle sık sık uygulama alanı bulmuĢtur. Ġlçede bulunan bazı yapılar, kerpiç ile inĢa edilen eski caminin yıkılmasıyla yerlerine taĢ örgülü olarak yeniden yapılmıĢtır. Sonraki dönemlerde, dayanıksız bir malzeme olan kerpiç yerini taĢa bırakmaya baĢlamıĢtır.

Kalecik‟te EĢmedere Köyü Camii, AltıntaĢ Köyü Camii beden duvarları kerpiç örgülü olup, belirli noktalarda ahĢap hatıllarla desteklenerek yapının içinden ve dıĢından sıva ile kapatılmıĢtır. Sıva üzeri genellikle beyaz renkte badana ile boyanmıĢtır.

3.1.6. Harç:

Kalecik‟teki yapılarda harç, taĢ ve tuğla arasında bağlayıcı malzeme, kerpiç örgülü yapılarda ise sıva malzemesi olarak uygulanmıĢtır. Zeminden nem alan yapılarda dayanıklılığı artırmak için dıĢarıdan yaklaĢık yarım metre kadar kaba sıva yapılmıĢtır.

Kalecik Kalesi Burçları‟nın kâgir örgülerini bağlayıcı malzeme olarak horasan harcı kullanılmıĢtır. Horasan harcı sadece Kalede kullanılmıĢ bunun dıĢında kullanılmamıĢtır.

3.1.7. Demir:

Demir malzeme genellikle pencere parmaklıklarında, hamam ve çeĢmelerin su tesisatında, bazı yapılara sonradan eklenen genellikle ayakkabılık fonksiyonu gören ön giriĢ mekânlarının kapatılmasında ve minare korkuluklarında kullanım yeri bulur.

Kızılırmak Köprüsü selyaranlarında taĢlara geçirilmiĢ sağlamlaĢtırıcı demir çubuklar bulunmaktadır.

3.1.8. KurĢun:

KurĢun çok az kullanım alanı bulan bir malzemedir. Minarelerin külah kısımlarının örtülmesinde kurĢun levha olarak kullanılmıĢtır. Saray Camii, Tabakhane Camii, Hamdi Camii, Camii buna örnek olarak verilebilir.

3.1.9. Kiremit:

Kalecik‟te inĢa edilen camilerin ve türbelerin tamamı kırma çatı ile örtülüdür. Kırma çatının üzeri de eski yapılarda alaturka, yenilenen yapılarda ise Marsilya kiremidi ile kapatılmıĢtır. EĢmedere Köyü Cami‟nde özgün alaturka kiremit kullanılmıĢ diğer yapıların üst örtü kaplamalarında onarımlar neticesinde Marsilya tipi kiremit kullanılmıĢtır.

3.1.10 Alçı:

Alçı malzeme Anadolu‟ya Türkler tarafından getirilmiĢ ve zamanla yaygın kullanım yeri bulmuĢ bir malzemedir.110

Kalecik yapılarında alçı; kalıplama tekniğinde mihraplarda kullanılmıĢtır. Tabakhane Camii mihrabı ve Kale Camii mihrabı alçı malzemeden kalıplama tekniğinde yapılmıĢ olup aynı ustanın elinden çıkmıĢ gibidir. Bunun dıĢında Hamdi Camii, AltıntaĢ Köyü Cami‟nde de alçı mihraplar kalıplama tekniğinde yapılmıĢtır.