Maliyet Tahminini Etkileyen Faktörler

Kullanılacak maliyet tahmin modelinin sonucunu etkileyen ve toplam proje maliyeti üzerinde çok büyük etkisi olan bazı kriterler vardır. Bunlar kısaca şu başlıklar altında incelenebilir [18].

4.9.1 Hedefin doğası

Bina maliyeti tahminleri, aşağıda belirtilen özellikler tarafından etkilenir; 1. Projenin Tipi ve Büyüklüğü

2. Bölgenin coğrafi konumu 3. Yöresel etkenler

4. Yapım Teknolojisi 5. Kalite

6. Kullanılan sözleşme tipi 7. Ekonomik durum 8. Rekabet

Projenin Tipi ve Büyüklüğü

Proje büyüklüğü ile maliyet tahmini arasındaki ilişki üzerine çeşitli araştırmalar gerçekleştirilmiş ve bu araştırmalar neticesinde varılan genel sav; maliyet tahminindeki hata eğiliminin büyüklükle birlikte azaldığı, tutarlılığını ise arttığı olmuştur [36].

Bölgenin coğrafi konumu

Bölgenin ulaşılabilirliği, kaynaklara olan mesafesi, yöresel işgücü temini imkanı, iklim koşulları ve bölgenin topografyası maliyet tahmini üzerinde etkilidir. Bölge koşullarını önceden tespit edilip, maliyet tahmininin söz konusu faktörler göz önüne alınarak gerçekleştirilmesi yararlı olacaktır [36].

Yöresel etkenler

İnşaatın yapılacağı yörenin piyasa şartları, arazi koşulları, ülke ekonomisindeki riskler, rekabet şartları vb. gibi etkenler inşaat toplam maliyeti ve kullanılan maliyet

Yapım Teknolojisi

Günümüzde ihtiyaçların hızla artması ve bu ihtiyaçlara en çabuk şekilde cevap verilme zorunluluğunun doğmasından dolayı, inşaat sektöründe son zamanlarda birçok yeni teknolojiler (tünel kalıp, panel sistemler vb.) geliştirilmeye başlanmıştır. Diğer taraftan geliştirilen bu sistemler değişik miktarlarda ve niteliklerde kaynaklara (işgücü ekipman vb.) ihtiyaç duymaktadır. Bu sebepten dolayı inşaat birim maliyetleri, kullanılan yapım teknolojisine bağlı olarak değişim göstermektedir [18]. Kalite

İnşaat sektöründe kullanıcı ihtiyaçlarına, piyasa şartlarına bağımlı olarak çeşitli kalitelerde binalar üretilmektedir. Bu üretilen binaların kaliteleri inşaat sürecinin çeşitli safhalarında özellikle ön tasarım ve avan proje aşamalarında tespit edilmek zorundadır. Ülke ekonomisi, yürürlükteki standartlar, pazar şartları vb. değişkenlere bağımlı olan kalite seçimi kullanılacak maliyet tahmin metodunun seçiminde etkili olmaktadır [18].

Kullanılan Sözleşme Sistemi

Ortalama düşük teklif/tahmin oranı, keşif miktarı olmayan anlaşma için yaklaşık 0,995, keşif miktarları olan anlaşmalar için 0,943' tür [36].

Ekonomik durum

Ekonomik durumun iyi olduğu yıllarda yapılan tahminlerin, ekonomik durumun kötü olduğu yıllarda yapılan tahminlerden daha düşük olduğu gözlemlenmiştir [14] [36]. Rekabet

Rekabet, tahminin tutarlılığına, diğer bir ifadeyle doğruluğunun teklif verenlerin sayısıyla doğru orantılı olduğu fikri ortaya konmuştur [36].

Flanagan ve Norman, 1983 yılında yapmış oldukları regresyon analizi sonucu şu formülü bulmuşlardır.

TAHMİN= 25.53 + 7.92 x TEKLİF SAYISI + 0.31 x DÜŞÜK TEKLIF

Bu bağlantıya göre tahmin seviyesi ile teklif verenlerin sayısı arasında pozitif bir ilişki vardır [47].

4.9.2 Kullanılan enformasyon

Enformasyon, verilerin toplanması, analiz edilmesi ve özetlenmesi anlamına gelmektedir. Başka bir deyişle, kullanıcısı tarafından gerçek ya da anlaşılabilir bir işlemi sonuçlandırmaya veya karar vermeye yarayan veridir [47].

Mevcut enformasyon seviyesinin yükselmesi ve buna paralel daha kapsamlı bir maliyet tahmin modelinin kullanılması, gerçekleştirilecek maliyet tahmininin güvenilirliğini de olumlu yönde etkiler [35].

Maliyet tahmini ve sözleşme piyasası ile ilgili olarak iki enformasyon sınıfı göz önünde bulundurulmalıdır [47].

• İnşaat piyasasını tanımlayan enformasyonlar • Genel fiyat seviyelerinin enformasyonu [36].

Doğruluğu ölçmek için ortalama, tutarlılığı belirlemek için ise standart sapma kullanılmaktadır. Ancak, ortalama ve standart sapma, değişik birimlerle ölçülmüş olabilir. Ortalamaları farklı olan maliyet verilerinin çözümlenmesinde, karşılaştırma için ortalama ve standart sapmalar yanıltıcı olabilir. Bu amaçla, maliyet verilerinin karşılaştırılmasında değişkenlik katsayısı kullanılmaktadır [47].

Daha iyi maliyet verisi elde edilerek tahmin performansı geliştirilebilir. Bu amaçla geniş kapsamlı, güvenilir veri bankalarının kurulması gereklidir [47].

4.9.3 Kullanılan tahmin modeli

Maliyet tahmininde kullanılabilecek tahmin modelinde önemli olan, eldeki enformasyonun düzeyine, tahminin gerçekleştirileceği safhaya uygun bir tahmin modelinin seçilebilmesidir. Mevcut enformasyon düzeyine ve amaca uygun tahmin modelinin seçilmesi, maliyet tahmininin doğruluğunu olumlu yönde etkiler [35].

4.9.4 Tahmini yapan kişinin beceri ve tecrübe düzeyi

Tahminin performansı, tahmini gerçekleştiren kişinin yeteneğine büyük ölçüde bağlıdır [35].

Tahminde işin içine tahmincinin kişisel yargılan ve tecrübeleri girdiği için kişinin konusunda uzman olması ve her türlü faktörü göz önünde bulundurması gerekir [6].

− İyi bir literatür eğitimi

− Şantiye tecrübesi

− Çizimleri okuma ve yorumlayabilme yeteneği

− İletişim kurabilme yeteneği

− Doğru matematiksel işlem yapabilme yeteneği

− Mantık ve sağduyu

− Sabır

− Temiz, düzenli ve metotlu çalışma alışkanlığı

− Ana ticaret konularında genel bilgi

− Değerlendirme yeteneği

− Merak

− Güven

− İnşaat sorumlularıyla yakın İlişki

− Yararlı enformasyonu toplama ustalığı

− Esneklik [36].

4.9.5 Kullanılan geri besleme mekanizması

Gerekli verilerin toplanması ve analizlerinin oluşturulmasında yararlı olur [36]. Bazı geri besleme mekanizmaları, yapıdaki gelecek tahminlerinin oluşmasını sağlayacak işlemlerde önemli bir yer tutmakla beraber maliyet tahmininin uygulanmasında çok az kullanılır [36].

4.9.6 Projede risk ve belirsizlik

Proje yönetiminde en büyük problemlerden biri, risk kaynağı olarak yüksek miktarlarda belirsizliğin mevcut olmasıdır. Risk bütün projelerde mevcuttur. Fazla da karamsarlığa düşmeden yanlış gidebilecek her şeyin yanlış gideceğini varsaymak akıllıca olur. Belirsizliğin temel kaynakları yetersiz ve geçersiz bilgi, bileşen ve alt sistemlerin performanslarında şansa bağlı değişimler görülmesi ve daha önceden

tecrübe eksikliğine dayalı tahmin edebilme yetersizliğidir. Spesifik olarak üç çeşit belirsizlik olduğu kabul edilir [12].

Çizelgelemede belirsizlik: Proje çevresinde meydana gelen, daha önceden tahmini mümkün olmayan değişimler, bazı faaliyetlerin süresi üzerinde olumsuz etkilerde bulunabilirler. Örneğin bir taşeronun işi tamamlama süresi uzayabilir, bu bütün sistemi etkiler. Bu etkiyle başa çıkmak için olasılık hesapları ve simülasyon kullanılır [12].

Maliyetlerde belirsizlik: Faaliyetlerin süreleri hakkında sınırlı bilginin mevcut olması onları tamamlamak için gerekli kaynakların miktarının belirlenmesini zorlaştırır. Bu maliyetlerde belirsizlik anlamına gelir. İlaveten kaynakların beklenen kullanım oranı ve proje için gerekli malzemelerin fiyatları büyük derecelerde değişkenlik gösterir [12].

Teknolojik Belirsizlik: Bu çeşit belirsizlik yeni ( henüz test edilip onaylanmamış) metotların, ekipmanların, teknolojilerin ve sistemlerin geliştirildiği veya kullanıldığı projelerde özellikle araştırma - geliştirme projelerinde görülür. Teknolojik belirsizlikler çizelgeyi, maliyetleri ve projenin nihai başarısını etkiler. Benzer teknolojilerin aynı proje içinde kullanılması da belirsizliğe yol açar [12].