İstatistik – Olasılık Analizine Dayalı Maliyet Tahmin Modelleri

Ön hazırlık aşamasında, projelendirme aşamasına geçmeden kullanılabilir.

Okul, hastane, sinema gibi bileşen sayıları belirli yapılarda kullanılır. Örneğin, yatak sayısına bağlı hastane, sıra ya da sınıf sayısına bağlı okul, koltuk sayısına bağlı sinema inşaatlarının ön maliyet tahmininde kullanılabilir.

Maliyet tahmin yöntemleri arasında kullanımı en basit yöntemdir. Fakat bina yeri, kalitesi, yapım yöntemi gibi maliyeti etkileyen faktörler hesaba katılmadığından maliyet güvenilir olmaz.

Birim fiyatlı maliyet tahmin modellerinin en büyük avantajı kısa zaman içinde yapılabilmeleridir. Eğer maliyet istenilen sınırlar içinde çıkmıyorsa, mevcut tasarım alternatifi geliştirilmeden başka bir tasarım alternatifi üzerinde çalışmak mümkün olmaktadır [18].

5.1.2 Hacim yöntemi

Projelerin ön tasarım aşamasında ( avan proje ) kullanılabilir.

m3 maliyetinin yapı hacmi ile çarpılmasıyla yapı maliyeti elde edilir. m3 maliyeti daha önceden yapılmış inşaatların maliyetleri ile bulunur.

Depolar, konutlar, endüstri tesisleri inşaatlarının ön maliyet tahmininde kullanılabilir.

Kullanımı basit bir yöntemdir. Fakat bina yeri, kalitesi, yapım yöntemi gibi maliyeti etkileyen faktörler hesaba katılmadığından maliyet güvenilir olmaz.

5.1.3 Alan yöntemi

Projelerin tamamlanmasından sonra kullanılabilir.

Hacim ve birim yöntemlere göre daha az hatayla sonuç verir. Günümüzde en sık kullanılan yöntemdir. Fakat bina yüksekliği, yapının yeri, kalitesi, zemin durumu gibi maliyeti etkileyen faktörler hesaba katılmamaktadır.

Depolar, konutlar, endüstri tesisleri inşaatlarının ön maliyet tahmininde kullanılabilir.

5.1.4 Kat kabuğu yöntemi

Kat kabuğu yöntemi, yapının dış duvarları, kat döşemeleri ve çatı döşemesi alanlarının hesaplanarak bu alanların da her birinin belirli katsayılarla çarpılması sonucu elde edilen değerlerin toplamı sonucunda "kat kabuğu" olarak adlandırılan değer ile yapının maliyeti arasında kurulan ilişkiye dayanmaktadır [18].

Projelerin tamamlanmasından sonra kullanılabilir.

Bu modelde, bina tip ve inşaatın yapıldığı yer göz önüne alınır. Yapının plan şemasına daha çok önem verilmekte [18] fakat binanın fiziksel form göz önüne alınmamaktadır [44].

5.1.5 Deneysel ( Nedensel ) tahmin yöntemi

Maliyet hesabı, maliyeti etkileyeceği tahmin edilen parametreler üzerinde istatistikî ve deneysel çalışmalar sonucu gerçekleştirilir. Çalışmalar sonucunda ortaya çıkan matematiksel formüller aracılığıyla projenin toplam maliyeti tahmin edilmeye çalışılır. Buradaki yöntemler gözlemlere, deneylere tecrübeler ve sezgiye dayanmaktadır.

Projelerin ön tasarım aşamasında ( avan proje ) kullanılabilir. Uygulanması zor bir yöntem çok tercih edilmemektedir.

5.1.6 Regresyon analizine dayalı parametrik yöntem

Parametrik tahmin metodu, proje maliyetinin projenin bir ya da daha fazla parametresi ile ilişkisine dayanarak tahmin edilmesidir. Parametrik metot bir matematiksel modelde proje karakteristiğini kullanmayı içermektedir. Bu metot ilk olarak bina parametreleri ile bina maliyeti arasındaki ilişkilerin saptanmasıyla geliştirilir. Bu amaçla en çok kullanılan teknik lineer regresyon analizidir.

Parametrik tahmin modeli kullanılarak oluşturulan tahminlerin doğruluğu ±5% ile ±25% arasındadır. Kullanılan mühendislik verisinin ve ekipman maliyetlerinin kalitesine bağlıdır. [82]

Sistematik ve miktarsal yaklaşım tahmin sürecindeki sübjektifliği azaltır ve tutarlı tahminler oluşturur. [98] Fakat yanlış değişken seçimi yapılabilir. Değişken seçiminde maliyet ile çok sıkı ilişkisi bulunanlar seçilmelidir. Ancak birbirleri ile çok basit ilişkili olan değişkenlerin seçilmesi yanlış sonuç verir [19].

5.1.7 Fonksiyonel elemanların analizine dayalı

İnşaat dolaysız maliyeti fonksiyonel elemanlar bazında gerçekleştirilen analizler sonrasında örnek ya da tip projeler kullanılarak ön tahminlerin gerçekleştirildiği yöntemlerdir.

Bu sistemin avantajı, maliyetin hangi alt sistemlere ne oranda gittiğini hesaplamak, proje içinde belirli bir denge sağlayabilmek ve kontrol edebilmektir. Ayrıca birim fiyatlı maliyet tahmin modellerine oranla bu modelle inşaatın nitelik sınıfını belirleyebilmek de daha kolaydır [18].

Bu yöntem tasarım kararlarının bir kısmının alındığı veya ön tasarımın (avan proje) tamamlandığı evrede kullanılır [18].

5.1.8 Beklenen değer ( expected value ) yöntemi

Geçmişte gerçekleştirilen projelerin maliyet bileşenlerinin istatistiksel analizi sonucu belirlenen aritmetik ortalamalar ve standart sapmalar kullanılarak ön maliyet tahmininin gerçekleştirildiği bir yöntemdir. Her bir maliyet bileşeninin ortalama maliyetine, sahip olduğu belirsizlik olasılık değerinin yüzdesel olarak katılması ile toplam maliyetin hesaplandığı yöntemdir.

5.1.9 Range yöntemi

Bu yöntem, edinilen bilgilerdeki ve uygulanan yöntemlerdeki zayıflıkları dikkate alarak hesaplamadaki olası hatalara dikkat çekmektedir. Maliyet bir rastgele değişken olarak kabul edilmektedir. Bir rastgele değişken de istatistiksel anlamda bilgi kümesinin çıktıları için sayısal değer verilmiş bir fonksiyondur.

5.1.10 Varyasyon indirgeme yöntemi

İstatistik ilkeleri ile istatistiksel analiz programı kullanılarak benzer özelliklerdeki projelerin analizi ile doğruluk arttırılmakta ve hesaplama süresinin azaltılması sağlanmaktadır.

5.1.11 Simülasyon yöntemi (stokastik modeller)

Simülasyon yöntemi, yapı modelinin tasarım değişkenleri ve çevresel faktörleri ile bir sistem olarak ele alındığı ve bu sistemin davranışlarının genellikle bilgisayar ortamında kopya edilmeye çalışılarak değişkenlerin birbirleri üzerindeki ve maliyet üzerindeki etkilerinin incelendiği bir yöntemdir [35].

Nispeten basit sistemlerin davranışlarını matematiksel formüllerle ifade etmek mümkündür. Fakat değişken sayısının fazla olduğu ve bağıntılarda belirsizlik bulunan ekonomik sistemlerde formülasyona ve çözüme gitmek güçtür. Bu gibi durumlarda çeşitli varsayımlarla sistemin muhtemel davranışlarını simüle eden modeller kurulur [6].

5.1.12 Boyutsuz büyüklükler ile maliyet tahmin yöntemi

Bu yöntem ile konut inşaatlarının % 80'ini oluşturan dolaysız maliyet hesaplanmakta ve bu değere bağlı bir katsayı yardımıyla gider kalemlerinin ilave edilmesi ile toplam inşaat maliyeti hesaplanmaktadır [27].

Teklif Fiyatı = Toplam Maliyet (TM) + KAR + RİSK

Toplam Maliyet = İnşaat Maliyeti (İM) + Genel Giderler (GG)

İnşaat Maliyeti = Dolaysız Maliyetler (DM) + Şantiye Giderleri (ŞG) + Genel Giderler (GG) + KAR + RİSK

Teklif Fiyatı = Dolaysız Maliyetler (DM) + K1* Dolaysız Maliyetler (DM) + K2* Dolaysız Maliyetler (DM) + KAR + RİSK

Kl: Şantiye Gider Payı K2: Merkez Gider Payı

Poz maliyet = Metraj * Piyasa (Rayiç) Birim Fiyatı

5.1.13 Oran (Faktör) yöntemi

Bu yöntem genel olarak bir maliyetin diğer bir maliyetin oranı ya da faktörü olarak hesaplanması esasına dayanmaktadır. Örneğin, binanın elektrik, havalandırma, ısıtma sistemleri ile birlikte toplam maliyetinin kabuğunun maliyetinin 1,6 gibi bir değer ile çarpılması sonucu ya da her bir inşaat elemanın maliyetinin ekipman maliyetinin bir değer ile çarpılması sonucu bulunarak toplamlarından da toplam maliyetin bulunması. Bu gibi faktörlere maliyet-oran faktörleri denir.

Bu yöntemi uygulamak için çok iyi bir veri tabanına ihtiyaç vardır. Bu metotla gerçekleştirilen hesaplamalardaki doğruluk oranı +-20 %'dir.

Örneğin bir ürünün oluşturulabilmesi için belli bir süreçten geçmesi gereken bir kimyasal tesisteki ekipman maliyetinin toplam inşaat maliyetine oranının, aynı sürece sahip başka bir tesisin büyüklük ya da kapasitesi dikkate alınmadan aynı oranda alınarak maliyeti tahmin edilmektedir.

5.1.14 Maliyet - Kapasite faktörleri ile tahmin yöntemi

Bu yöntem, genellikle endüstriyel tesislerin ya da havalimanı vb. gibi binaların maliyetlerinin tesisin kapasitesindeki değişimin maliyet üzerindeki etkisini ifade eden maliyet - kapasite faktörleri ile tahmin edildiği bir yöntemdir.

(2.tesisin maliyeti/1.tesisin maliyeti)=(2.tesisin kapasitesi/1.tesisin kapasitesi)-x

ln(2.tesisin maliyeti/1.tesisin maliyeti)=x.ln(2.tesisin kapasitesi/1.tesisin kapasitesi)

5.2 Benzer Proje ile Karşılaştırma Tekniğine Dayalı Ön Tahmin Yöntemleri