Maliyet Kontrolü

Bu kategoride bütçeye konulmuş harcamanın yapılması ancak kalemin maliyetinin bütçe standartları içinde tutulması sonucu oluşacak değişim incelenmektedir. Maliyet kalemlerinde oluşabilecek değişimlere karşılık kontrolü sağlayabilecek maliyet kalemlerine müdahale edilmesi gereklidir. Her bir değişim kontrol edilen kalemlerde maliyetin düşürülmesini gerektirecektir.

7.3.3.1. Buğday Ürününde Maliyet Kontrolü

Buğday ürünü üretim maliyetleri arasında 1.Grup olan Toprak Đşleme ve Bakım giderlerinden derin sürüm, ekim- gübreleme giderleri maliyetinin bütçe standartları içinde kontrol edilmesi zordur. Buğday ürünü yetiştiriciliğinde bu grup maliyet kalemlerinde oluşabilecek her değişim durumunda diğer maliyet kalemlerinde bütçe içinde sıkışma söz konusu olacaktır. Buğdayın çıkışı, büyümesi ve gelişmesi için bu giderler muhakkak harcanması gerekmektedir.

2. Grup olan Bakım Đşleri giderlerinden gübreleme ve ilaçlama giderleri maliyetlerinin bütçe standartları içinde kontrol edilmesi zordur. Buğday çıkış sonrası ihtiyacı olan yeterli besin maddesini yeterli miktarda alması ve yetişmesi süresince hastalık ve zararlılardan koruması için bu maliyet kalemlerinin harcanması gerekmektedir.

4.Grup olan Çeşitli Girdiler giderlerinden tohum, gübre ve ilaçlama giderleri maliyetlerinin bütçe standartları içinde kontrol edilmesi zordur. Başak teşekkülü, gelişme, dane bağlama, hastalık ve zararlılardan korunma için mutlak gerekli olan maliyet kalemleridir.

3.Grup olan Hasat Đşleri giderlerinden hasat kaleminin giderini kontrol edilememesine karşılık ürünün doğrudan tarlada alıcıya satılması durumunda veya pazara yakın bir tarlada ürünü yetiştirilmesi durumunda aynı grup içerisinde olan balyama maliyetleri kontrol altında tutularak maliyetler bütçe standartları içerisinde tutulmaya çalışılır. Ayrıca elde edilecek balyaların satılması durumunda gelir sağlanacağı için bütçe kontrolünde kolaylık sağlar.

5.Grup içerisinde olan Ortak Giderler maliyet kalemlerinden sadece arazi kirası giderinden tarla sahibi ile değişik şekilde anlaşılarak maliyetlerin kontrolünde önemli yer kapsar. Bu anlaşma şekilleri devletçe verilen desteklemeleri tarla sahibinin alması, üründen belli bir pay verilmesi, arazi değiş tokuşu ve alet ekipman yardımı gibi uygulamalardır.

Sonuç olarak maliyetlerin kontrolünde; maliyet kalemlerinin bütçe içerisinde tutabilmek amacıyla maliyet girdileri içerisinde %10’luk bir sapmayı karşılamak için kontrol edebildiğimiz girdi kalemlerinde %12,96 oranında bir değişim yapmamız gerekir ki kontrol sonucu dekara buğday maliyetini 129,76 YTL’ de sabit tutabilelim. Kontrol edebildiğimiz kalemleri ise 5,37 YTL kadar düşürmemiz gerekir.

7.3.3.2. Çeltik Ürününde Maliyet Kontrolü

Çeltik ürünü üretim maliyetleri arasında 1.Grup olan Toprak Đşleme ve Bakım giderlerinden derin sürüm, ekim- gübreleme, tesviye giderleri maliyetinin bütçe standartları içinde kontrol edilmesi zordur. Çeltik ürünü yetiştiriciliğinde bu grup maliyet kalemlerinde oluşabilecek her değişim durumunda diğer maliyet kalemlerinde bütçe içinde sıkışma söz konusu olacaktır. Çeltik yetiştiriciliği için bu giderler muhakkak harcanması gerekmektedir.

2. Grup olan Bakım Đşleri giderlerinden gübreleme ve ilaçlama giderleri maliyetlerinin bütçe standartları içinde kontrol edilmesi zordur. Çeltik çıkış sonrası ihtiyacı olan yeterli besin maddesini yeterli miktarda alması ve yetişmesi süresince hastalık ve zararlılardan koruması için bu maliyet kalemlerinin harcanması gerekmektedir.

4.Grup olan Çeşitli Girdiler giderlerinden tohum, gübre ve ilaçlama giderleri maliyetlerinin bütçe standartları içinde kontrol edilmesi zordur. Başak teşekkülü, gelişme, dane bağlama, hastalık ve zararlılardan korunma için mutlak gerekli olan maliyet kalemleridir.

3.Grup olan Hasat Đşleri giderlerinden hasat kaleminin giderini kontrol edilememesine karşılık ürünün uygun zamanda hasadı durumunda aynı grup içerisinde olan kurutma maliyetleri kontrol altında tutularak maliyetler bütçe standartları içerisinde tutulmaya çalışılır. Çeltikte kurutma işlemi en önemli maliyet kalemleri içerisinde yer almaktadır.

5.Grup içerisinde olan Ortak Giderler maliyet kalemlerinden sadece arazi kirası giderinden tarla sahibi ile değişik şekilde anlaşılarak maliyetlerin kontrolünde önemli yer kapsar. Bu anlaşma şekilleri devletçe verilen desteklemeleri tarla sahibinin alması, üründen belli bir pay verilmesi, arazi değiş tokuşu ve alet ekipman yardımı gibi uygulamalardır.

Sonuç olarak maliyetlerin kontrolünde; maliyet kalemlerinin bütçe içerisinde tutabilmek amacıyla maliyet girdileri içerisinde %10’luk bir sapmayı karşılamak için kontrol edebildiğimiz girdilerde %7,32 oranında bir değişim yapmamız gerekir ki kontrol sonucu dekara çeltik maliyetini 344,09 YTL’ de sabit tutabilelim. Kontrol edebildiğimiz girdileri ise 10,62 YTL kadar düşürmeliyiz.

7.3.3.3. Ayçiçeği Ürününde Maliyet Kontrolü

Ayçiçeği ürünü üretim maliyetleri arasında 1.Grup olan Toprak Đşleme ve Bakım giderlerinden derin sürüm, ekim- gübreleme, tesviye giderleri maliyetinin bütçe standartları içinde kontrol edilmesi zordur. Ayçiçeği ürünü yetiştiriciliğinde bu grup maliyet kalemlerinde oluşabilecek her değişim durumunda diğer maliyet kalemlerinde bütçe içinde sıkışma söz konusu olacaktır. Ayçiçeği yetiştiriciliği için bu giderler muhakkak harcanması gerekmektedir.

2. Grup olan Bakım Đşleri giderlerinden gübreleme ve ilaçlama giderleri maliyetlerinin bütçe standartları içinde kontrol edilmesi zordur. Ayçiçeği çıkış sonrası ihtiyacı olan yeterli besin maddesini yeterli miktarda alması, gelişmesi için çapalanması ve yetişmesi süresince hastalık ve zararlılardan koruması için bu maliyet kalemlerinin harcanması gerekmektedir.

4.Grup olan Çeşitli Girdiler giderlerinden tohum, gübre ve ilaçlama giderleri maliyetlerinin bütçe standartları içinde kontrol edilmesi zordur. Tabla oluşumu, gelişme, dane bağlama, hastalık ve zararlılardan korunma için mutlak gerekli olan maliyet kalemleridir.

3.Grup olan Hasat Đşleri giderlerinden hasat kaleminin giderini kontrol edilememesine karşılık ürünün direk alıcıya satışı ile aynı grup içerisinde olan balyalama maliyetleri kontrol altında tutularak maliyetler bütçe standartları içerisinde tutulmaya çalışılır.

5.Grup içerisinde olan Ortak Giderler maliyet kalemlerinden sadece arazi kirası giderinden tarla sahibi ile değişik şekilde anlaşılarak maliyetlerin kontrolünde önemli yer kapsar. Bu anlaşma şekilleri devletçe verilen desteklemeleri tarla sahibinin alması, üründen belli bir pay verilmesi, arazi değiş tokuşu ve alet ekipman yardımı gibi uygulamalardır.

Sonuç olarak kontrolünde; maliyet kalemlerinin bütçe içerisinde tutabilmek amacıyla maliyet girdileri içerisinde %10’luk bir sapmayı karşılamak için kontrol edebildiğimiz girdi kalemlerinde %15,86 oranında bir değişim yapmamız gerekir ve kontrol sonucu dekara ayçiçeği ürünü maliyetini 144,87 YTL’ de sabit tutabilelim. Kontrol edebildiğimiz kalemleri ise 6,57 YTL kadar düşürmemiz gerekir.

Genel bir değerlendirme yapıldığında buğday, çeltik ve ayçiçeği ürünlerinin üretimi esnasında üretim için yapılacak maliyetler bütçe içerisinde tutulmaya çalışılmaktadır. Bu maliyetler yapılırken ürünlerin yetiştirilme şekillerine ve ürünlerin biyolojik yapılarına göre harcamalara yön verilmelidir. Bu sebeple maliyetlerin kontrolü yapılırken diğer harcama kalemleri üzerinde baskı arttırılmamalıdır.