Mali Hakların İhlal Edilmesi Durumunda

Kanun koyucu, mali haklara yönelik olan bazı tecavüz hallerinde başvurulabilecek ref yöntemlerine ilişkin özel nitelikte bir hükme yer verilmiştir350_{. Bunun anlamı,}

tecavüzün ref’ine ilişkin genel hüküm niteliğinde olan 66. madde hükmü ile 68. madde hükmü351 _{arasında genel hüküm- özel hüküm ilişkisi olmasıdır}352_{. Dolayısıyla}

eser sahibinin mali haklarına yönelen tecavüzlerde, özel hüküm olan m. 68’in uygulanamayacak olduğu hallerde genel hüküm olan m. 66’da yer alan düzenlemelere başvurulacaktır. Maddede sırasıyla, mali hakların ihlali halinde başvurulabilecek genel ref yöntemleri, izinsiz çoğaltılan kopyaların satışa çıkarılmamış olması halinde başvurulabilecek ref yöntemleri, izinsiz çoğaltılan kopyaların satışa çıkarılmış olması halinde başvurulacak ref yöntemleri, izinsiz çoğaltılan kopyaların gerek satışa sunulduğu gerekse sunulmadığı hallerde eser sahibinden başkaca hak sahiplerinin bu yöntemlere başvurmasının şartı, ceza hukukuna ilişkin el koyma hükümleri ile bağlantı düzenlenmektedir. Aşağıda bu hallere Kanun’daki sırasına riayet ederek değineceğiz.

Mali hakların ihlali halinde başvurulabilecek genel ref yöntemleri: FSEK’in 68/1 hükmünde, “eseri, icrayı, fonogramı veya yapımları hak sahiplerinden bu Kanuna uygun yazılı izin almadan, işleyen, çoğaltan, çoğaltılmış nüshaları yayan, temsil eden veya her türlü işaret, ses veya görüntü nakline yarayan araçlarla umuma iletenlerden, izni alınmamış hak sahipleri sözleşme yapılmış olması halinde

350 _{Tekinalp, a.g.e., s. 296.}

351 _{Mali hakların ihlaline ilişkin ref yöntemlerinin düzenlendiği 68. madde, 1995, 2001 ve} 2008 yıllarında bir takım değişikliklere uğramıştır.

120

isteyebileceği bedelin veya bu Kanun hükümleri uyarınca tespit edilecek rayiç bedelin en çok üç kat fazlasını isteyebilir.” hükmü yer almaktadır. Bu hükme göre mali hakların ihlalini oluşturan fiiller bir eserin, icranın, fonogramın veya yapımın hukuka aykırı olarak işlenmesi, çoğaltılması, çoğaltılmış nüshaların yayılması, temsil edilmesi veya her türlü işaret, ses veya görüntü naklini sağlayan araçlar ile umuma iletilmesidir. Eser sahibinin veya hak sahibinin mali haklarından bir veya birkaçının ihlal edilmesi halinde başvurulacak genel ref yöntemi ise yine bu fıkrada düzenlenmiş olup, bu yöntem sözleşme bedeline (en fazla üç katına kadar) veya rayiç bedele (en fazla üç katına kadar) hükmedilmesidir. Bu hususta hangi bedele hükmedilmesinin talep edileceğine ilişkin hak sahibinin bir seçimlik hakkı bulunmaktadır353_{. Hak sahibinin bu bedele hükmedilmesini talep etmesi herhangi bir}

zarar koşuluna bağlı değildir354_{. Başka bir deyişle hak sahibi bir zarara uğramış olsun}

veya olmasın, mali haklarının ihlali halinde genel ref yöntemlerine başvurabilecektir. Bir bilgisayar programını, eser sahibinin veya hak sahibinin yazılı iznini almaksızın işleyen, çoğaltan, programın çoğaltılmış nüshalarını yayan, programı temsil eden veya her türlü işaret, ses yahut görüntü naklini sağlayan araçlar yardımı ile umuma ileten kişi, hak sahibinin mali haklarını ihlal etmiş olur ve bu hallerde hak sahibi, FSEK m. 68/1 uyarınca tecavüzün ref’ini talep edebilir.

İzinsiz çoğaltılan kopyaların satışa çıkarılmamış olması halinde başvurulabilecek ref yöntemleri: Kanun, esere ait kopyaların izinsiz bir şekilde çoğaltılması fakat henüz satışa sunulmamış olması haline ilişkin olarak “İzinsiz

çoğaltılan kopyalar satışa çıkarılmamışsa hak sahibi çoğaltılmış kopyaların, çoğaltmaya yarayan film, kalıp ve benzeri araçların imhasını veya üretim maliyet fiyatını geçmeyecek uygun bir bedel karşılığında kendisine verilmesini ya da sözleşme olması durumunda isteyebileceği miktarın üç kat fazlasını talep edebilir.”

hükmüne yer vermektedir (m. 68/2). Aynı hükmün devamında da ref yöntemlerine başvurulmuş ve ilgili müeyyideler uygulanmış olsa dahi eseri izinsiz şekilde çoğaltan

353 _{Öztan, a.g.e., s. 646.}

121

kişilerin hukuki sorumluluğunun ortadan kalkmayacağı belirtilmektedir355_.

Görüldüğü üzere Kanun, izinsiz şekilde çoğaltılan kopyaların satışa çıkarılmamış olması ihtimalinde başvurulabilecek ref yöntemlerini düzenlerken, izinsiz çoğaltan kişilerin bu çoğaltmadan bir yarar sağlamış olmasını şart koşmamıştır. Buradan çıkarılacak sonuç, yarar sağlanmış olsun veya olmasın, hak sahibinin düzenlenen ref yöntemlerine başvurulabileceğidir. Kanun eser veya hak sahibinin başvurabileceği ref yöntemlerini 3 seçimlik hak şeklinde düzenlemektedir. Anılan düzenlemeye göre eser sahibi veya hak sahibi, haksız çoğaltma karşısında imha talebinde, devir talebinde veya tazminat talebinde bulunabilmektedir356_.

Bilgisayar programları bakımından, programı çoğaltmada kullanılan araçların imhası, haksız çoğaltılan program nüshalarının ve çoğaltmada kullanılan araçların, uygun bir bedel karşılığında, zilyetliği talep olunabilir357_{. Son olarak da program sahibi veya}

hak sahibi, mütecaviz ile aralarında bir sözleşme olsa idi isteyebileceği miktarın üç katını talep edebilir.

İzinsiz çoğaltılan kopyaların satışa çıkarılmış olması halinde başvurulabilecek ref yöntemleri: Haksız çoğaltılan kopyaların satışa çıkarılmış olması ihtimalinde Kanun, hak sahibinin, mütecavizin elinde bulunan çoğaltılmış nüshalar hakkında yukarıda anılan seçimlik haklardan birini kullanabileceğini öngörmektedir (m. 68/3). Bir başka deyişle, izinsiz çoğaltılan nüshalar satışa çıkarılmış ise hak sahibi, bu nüshaların imhasını, kendisine devredilmesini veya bir sözleşme yapılmış olsa idi talep edebileceği miktarın üç katını talep edebilecektir.

Bilgisayar programlarını, hak sahibinden izin alınmaksızın çoğaltılması ve çoğaltılmış nüshaların satışa sunulması ihtimalinde hem çoğaltma hakkı hem de yayma hakkı ihlal edilmiş olur358_{. Bu halde de Kanun hak sahibine m. 68/2’de}

sağladığı imkanları sağlamaktadır. Burada belirtmek gerekir ki, çoğaltılmış

355 _{FSEK m. 68/2 son cümle: “Bu husus, izinsiz çoğaltanın hukuki sorumluluğunu ortadan}

kaldırmaz.”.

356 _{Suluk ve Orhan, a.g.e., s. 784; Özlem Toğuz, Avrupa Birliği ve Türkiye’de Fikri Mülkiyet}

ve Veri Koruması, (İstanbul: Legal Yayıncılık, 2014), s. 89.

357 _{Öztan, a.g.e., s. 654.} 358 _{Dalyan, a.g.e., s. 263.}

122

nüshaların imhasını veya devrini talep etme seçimlik hakları ancak çoğaltılmış nüshalar hala mütecavizin elindeyse mümkündür359_{. Ancak bilgisayar programının}

izinsiz olarak çoğaltılmış nüshalarının üçüncü kişilere intikal ettiği hallerde üçüncü seçimlik hak olan belli bir bedele hükmedilmesi seçeneği kullanılabilir. Meğer ki üçüncü kişi haksız çoğaltmayı biliyor olsun.