Makroekonomik Çerçevenin Ortaya Konması

OVHS’nin ilk aĢaması olan bu kısmın amacı, gelecek yıllara iliĢkin gelir ve gider tahminlerinin oluĢturulmasına imkân verecek dolayısıyla toplam mali disiplini sağlayacak olan makroekonomik çerçevenin (büyüme, enflasyon, iĢsizlik oranı, bütçe geliri-gideri vb.) ortaya konulmasıdır. Burada önemli olan nokta söz konusu göstergelere iliĢkin değerlerin siyasi olarak arzu edilenden öte teknik olarak gerçekleĢmesi beklenenleri ifade etmesi gerekliliğidir.

Makroekonomik çerçevenin ortaya konulmasında uygun model/modellerin kullanılması gerekmektedir. Makroekonomik model/modellerin geliĢtirilmesi noktasında ekonomi ile ilgili kurumlar arasındaki (maliye, planlama, istatistik,

50 _{Schiavo-Campo, s. 6.}

21 merkez bankası) iĢbirliği51

sürece iliĢkin gelecekte ihtiyaç duyulacak iletiĢime de temel oluĢturması açısından oldukça önemlidir.

Ülkeler makroekonomik göstergelere iliĢkin tahmin sürecinde farklı yöntemler uygulamaktadırlar. Kullanılan yöntemler Ģu Ģekilde sıralanabilir:

 Fransa’da olduğu gibi Maliye Bakanlığı tarafından ortaya konan makroekonomik tahminlerin, bağımsız bir panel tarafından gözden geçirilmesi52

 Kamu kurumları tarafından ortaya konulan tahminlerin akademik ya da hükümet dıĢı topluluklarca oylanması53

 Polonya’da olduğu gibi “blue-ribbon panel” Ģeklinde hükümet tarafından görüĢleri alınmak istenen kiĢilerin (uzmanlıkları göz önüne alınarak) bir araya getirilerek Maliye Bakanlığı54 tarafından ortaya konulan tahminlerin bu kiĢiler tarafından değerlendirilmesinin sağlanması55

 Ġngiltere’de olduğu gibi Maliye Bakanlığı tarafından ortaya konulan makroekonomik tahminlerin SayıĢtay tarafından gözden geçirilmesi56

 ABD’de olduğu gibi bütçe hazırlığından sorumlu ilgili kamu kurumlarının57 ortaklaĢa çalıĢarak ortaya koydukları tahminlerin yasama organı tarafından gözden geçirilmesi58

 Bütçe kanunlarının içine resmi tahminler ile özel sektör ve/veya toplumun öngördüğü makroekonomik tahminlere, sapmaların nedenlerini de içerecek Ģekilde karĢılıklı olarak yer verilmesi59

51 _{World Bank, s. 49.}

52

OECD, International Budget Practices and Procedures Database, 2009,

http://www.oecd.org/document/61/0,3343,en_2649_34119_2494461_1_1_1_1,00.html (02.01.2010)

53 _{The World Bank and Korea Development Institute, “Reforming the Public Expenditure}

Management System: Medium-Term Expenditure Framework, Performance Management, and Fiscal Transparency”, The World Bank and Korea Development Institute Conference Proceedings, March 2004,

http://siteresources.worldbank.org/EXTFINANCIALMGMT/Resources/313217- 1196229169083/4441154-1196275288288/4444688-1196275323246/WB-Korea- ReformingthePublicExpenditureManagementSystem.pdf (23.10.2009), s. 39.

54 _{OECD, International Budget Practices and Procedures Database.} 55 _{The World Bank and Korea Development Institute, s. 39.} 56

OECD, International Budget Practices and Procedures Database.

57 _{The World Bank and Korea Development Institute, (Bütçenin hazırlanmasından sorumlu olan}

birimler: Office of Management and Budget, Council of Economic Advisors, Department of Treasury) s. 39.

22  Kanada’da olduğu gibi tahminlerin daha ihtiyatlı olması için teknik kurallar

geliĢtirilmesi60

 Finlandiya’da olduğu gibi bütçe kanunu, meclis tarafından onaylanmadan önce ekonomideki son geliĢmelerin bütçe kanununa yansıtılabilmesi için sistematik güncellemeler yapılması61

Makroekonomik değerlerin belirlenmesi noktasında önemli bir aĢama kamu giderlerinin finansmanını sağlayacak olan kamu gelirlerinin yıllar itibarıyla alacağı seyrin tahminidir. Burada dikkat edilecek temel noktalardan bir tanesi kamu gelirlerinin tahmininde ihtiyatlılık ilkesine sadık kalınmasıdır. Aksi takdirde aĢırı iyimser kamu geliri tahminleri ekonomi üzerinde daraltıcı etkiler açığa çıkarabilecektir.

Dikkat edilmesi gereken bir baĢka husus da kamu gelirlerinin hangi kaynaktan elde edildiğinin (örneğin vergi gelirlerinin ne kadarının dolaylı ne kadarının dolaysız vergiden oluĢacağının) ortaya konmasıdır ki bu noktanın siyasa analizi açısından önemi ortadadır.

59

The World Bank and Korea Development Institute, s. 39.

60 _{The World Bank and Korea Development Institute, s.39.}

(Kanada 1980’li yıllar boyunca ekonomik büyümesini ve kamu gelirlerini sistematik olarak olması gerekenden yüksek tahmin etmiĢ ve dolayısıyla yıllık olarak yüksek bütçe açıklarıyla karĢılaĢmıĢtır. Kanada bu sorunu aĢmak için hükümet dıĢı topluluklar tarafından ortaya konulan rakamları daha ihtiyatlı bir konuma doğru yönlendirmek amacıyla, tahmin edilen faiz oranını 50-100 baz puan arasında arttırarak bütçenin oluĢturulmasına temel teĢkil edecek kamu gelir gider dengesini daha ihtiyatlı bir Ģekilde oluĢturmaya çalıĢmaktadır. Faiz oranlarının yukarı çekilmesi faiz dıĢı kamu giderlerine daha az bütçe ayrılmasına sebebiyet vererek bütçe açığı açısından bir kontrol mekanizması ve bir rezerv imkânı sağlamaktadır)

61 _{The World Bank and Korea Development Institute, s.39.}

(Finlandiya’da makroekonomik tahminler yılda dört kez hazırlanmaktadır. Kamu harcamalarına iliĢkin tavanın belirlenebilmesi amacıyla ġubat ayında, ġubat ayına iliĢkin bilgilerin güncellenmesi amacıyla Mayıs ayında, bütçe görüĢmelerine güncel bilgi sağlayabilmek için Ağustos ayında ve tahminlerin doğruluğunu test ederek bütçeye son Ģeklinin verilmesini sağlamak amacıyla için Kasım ayında makroekonomik veriler gözden geçirilmektedir)

23

ġekil 2: Orta Vadeli Harcama Sisteminin AĢamaları

Kamu gelirlerinde ilerleyen dönemlerde çeĢitli nedenlerle bir artıĢ (vergi oranı artıĢı, tahsilât oranı artıĢı [örneğin vergi denetimlerinin arttırılması sonucu], vergilendirilecek gelirin artıĢı [örneğin vergi indirimleri sonucunda ülkedeki yatırım kapasitesinin artması sonucu]) öngörülüyorsa buna iliĢkin olarak devlet kasasına girmesi planlanan kamu gelirleri iki senaryo62 altında tahmin edilebilir.

Birinci senaryo vergi oranında, tahsilât oranında, vergilendirilecek gelirde bir artıĢ olmadığı (vergi oranında indiriminin yapılmadığı), ikinci senaryo ise bir artıĢ olduğu Ģeklinde tasarlanabilir.63

Bu Ģekildeki bir tasarım ile öngörülen siyasa değiĢikliklerine iliĢkin sonuçların (vergi oranı artıĢı/tahsilât oranı artıĢı/vergi indiriminin milli geliri arttırması sonucunda vergilendirilecek gelirin artıĢı) istenilen

62

The World Bank and Korea Development Institute, s. 40.

63 _{Ġkinci senaryo vergi oranının arttırılması durumu için daha detaylı hazırlanabilir. Örneğin fiyat}

esnekliği düĢük olan bir mala iliĢkin vergi oranının arttırılması sonucunda tahsil edilmesi planlanan vergi gelirinin gerçekleĢme olasılığı, fiyat esnekliği yüksek olan bir mala nazaran daha yüksektir.

24 sonuçları verip vermediği temel senaryo göz önüne alınarak ilerleyen dönemlerde sorgulanabilecektir.