Mahkeme Kararı

Eşler arasındaki mal rejimini sona erdiren sebeplerden biri de aile yaşamını ilgilendiren mahkeme kararlarıdır. Eşler arasındaki mal rejimlerini etkileyen mahkeme kararlarının iki başlık altında incelenmesi mümkündür.

a) Olağanüstü Mal Rejimine Geçiş

TMK. m. 206’da; “Haklı bir sebep varsa hâkim, eşlerden birinin istemi üzerine, mevcut mal rejiminin mal ayrılığına dönüşmesine karar verebilir.” kuralıyla ___________________

150 KILIÇOĞLU, Edinilmiş Mallar, s. 41; KÖROĞLU, s. 235.

151 SARI, s. 89.

152 KÖROĞLU, s. 234-235; SARI, s. 89; PEHLİVAN, s. 80.

153 SARI, s. 89-90.

58 mahkemece eşler arasındaki mevcut mal rejiminin sona erdirilmesine ilişkin hüküm koyulmuştur.

Bu hükme göre, eşlerden birinin talep etmesi ve TMK. m. 206 ve devamı maddelerindeki şartların varlığı hâlinde, mahkemece eşler arasındaki diğer mal rejimlerinde olduğu gibi edinilmiş mallara katılma rejimi de kaldırılarak, olağanüstü mal rejimi olan mal ayrılığına geçişe karar verilebilecektir. Mahkemece böyle bir karar verilmesi hâlinde, taraflar arasındaki edinilmiş mallara katılma rejimi de “dava tarihinden itibaren” sona ermiş olacaktır¹⁵⁴. Bunun sonucu olarak, bu davanın açıldığı tarihten itibaren eşlerin edindikleri mallar edinilmiş değil, aksine kişisel mal sayılacaktır. Örneğin, kocasının hiçbir işi ve gücü olmadığını, çalışmadığını, devamlı olarak oturduğunu ya da arkadaşlarıyla kahvelerde vakit geçirdiğini, kendisinin ise hem çalıştığını hem de ev işlerini gördüğünü iddia ederek, TMK. m. 206 hükmü gereğince, mal ayrılığına geçilmesini talep eden kadının, dava tarihinden itibaren bankada bulunan ve kendisine miras yoluyla intikal eden paralarının faiz gelirleri, miras yoluyla intikal eden işyerinin kira gelirleri, bu dava devam ederken biriktirdiği maaşıyla açtığı hesaptaki parası ve faizleri, dava ne kadar uzun sürerse sürsün, kendisinin kişisel malı olacak, kocası ise bunda hak iddia etmeyecektir¹⁵⁵.

Yasal mal rejimi yerine eşler arasında mal ayrılığına geçişe neden olan sebepler zaman içinde ortadan kalkmış olabilir. Kanun koyucu, eşler arasında asıl olan rejimin adil ve hakkaniyete uygun olan yasal mal rejimi olduğunu düşünerek, eşlere diledikleri takdirde mahkemeye başvurmak suretiyle eski rejime dönülmesine karar verilmesini talep edebilme yetkisini tanımıştır. Bu konuyla ilgili TMK. m.

208/II hükmüne göre; “ Mal ayrılığına geçişi gerektiren sebebin ortadan kalkması hâlinde hâkim, eşlerden birinin istemi üzerine eski mal rejimine dönülmesine karar verebilir.” Maddede, hâkime başvurmak suretiyle eski rejime dönme yetkisi, her iki eşe de tanınmıştır¹⁵⁶.

___________________

154 AKINTÜRK/ATEŞ, s. 162-163; KARAMERCAN, s. 264; KÖROĞLU, s. 236.

155 KILIÇOĞLU, Yenilikler, s. 212-217; KILIÇOĞLU, Edinilmiş Mallar, s. 38-39.

156 KILIÇOĞLU, Yenilikler, s. 212-217; KILIÇOĞLU, Edinilmiş Mallar, s. 38-39; KILIÇOĞLU, Aile Hukuku, s. 261.

59 b) Mahkemece Ayrılık Kararı Verilmesi

Eşlerden birisinin ayrılık davası açması hâlinde, TMK. m. 180’e göre;

“Ayrılığa karar verilirse mahkeme, ayrılığın süresine ve eşlerin durumlarına göre aralarında sözleşmeyle kabul edilmiş olan mal rejiminin kaldırılmasına karar verebilir.” Söz konusu hüküm lafzı ruhu ile çelişki hâlinde olan bir düzenlemedir.

Zira bu hüküm lafzı ile uygulanacak olursa, eşler arasında mal rejimi sözleşmesi ile kabul edilen örneğin mal ayrılığı veya paylaşmalı mal ayrılığı rejimi bakımından, ayrılık kararı üzerine hâkim re’sen söz konusu mal rejimlerinin edinilmiş mallara katılma rejimine dönüştürülmesine karar verebilecektir. Oysa, kanun koyucunun temel amacı ayrılık süresince eşlerin malvarlığı unsurlarını mümkün olduğunca birbirinin müdahalesinden uzak tutmak olmalıydı. Dolayısıyla bu şekilde ortaya çıkan gerçek olmayan kanun boşluğu, mevcut TMK m. 180 hükmünün yasal mal rejimine uygun olarak okunmasıyla aşılabilecektir. Buna göre ayrılığa karar veren mahkeme, eşler arasında mevcut yasal mal rejiminin (ya da sözleşmesel olarak kararlaştırılan mal ortaklığı veya paylaşmalı mal ayrılığı rejiminin) ayrılığın süresine ve eşlerin durumuna göre kaldırılmasına ve eşler arasında olağanüstü mal rejimini oluşturan mal ayrılığı hükümlerinin uygulanmasına karar verebilecektir. Ayrılık kararı tek başına mal ayrılığına geçiş için bir haklı sebep oluşturmaz, hâkim somut olayın şartlarına göre değerlendirme yapacaktır¹⁵⁷. Dolayısıyla hâkimin son çare olarak vereceği mal ayrılığına dönüştürme kararıyla, ayrılık davasının açıldığı tarihten itibaren başlayacak şekilde eşler arasında uygulanan edinilmiş mallara katılma rejimi sona erecektir. Ayrılık süresinin bitimiyle birlikte eşler arasında yeniden ve kendiliğinden ileriye etkili olarak edinilmiş mallara katılma rejimi geçerli olacaktır. Ancak ortak yaşam yeniden kurulamadığı için eşlerdenbirisi tarafından

___________________

157 Y.8.HD. 15.09.2009, E. 2009/1623 K. 2009/4189, “…tarafların salt fiilen ayrı yaşamaları tek başına dönüşüm için yeterli değilse de, dosya içeriğine, tanık anlatımlarına göre, davacının ortaklığa ait malları tasarrufu için davacının göstermesi gereken iznin gerekçesiz olarak esirgendiği ve malvarlığının akıbeti hakkında davacıya bilgi verilmekten kaçınıldığı anlaşıldığından TMK.’nun 206/III ve IV. maddelerindeki koşulları gerçekleştiğinden, yasal mal rejiminin mal ayrılığı rejimine dönüştürme isteğinin kabulüne karar verilmesi gerekirken reddi doğru görülmemiştir…”

(KARAMERCAN, s. 250); KÖROĞLU, s. 235-236.

60 boşanma davası açılması hâlinde, davanın açılmasıyla edinilmiş mallara katılma rejimi yine sona erecektir¹⁵⁸.

Ancak belirtmek gerekir ki; ayrılık kararı veren mahkemenin eşler arasındaki mal rejimini değiştirme yetkisi, ancak sözleşmeyle kabul edilmiş mal rejimlerine münhasır olduğundan, eşlerin sözleşmeyle değil fakat kanun gereği tâbi oldukları mal rejimleri bu özgün durum kapsamına girmeyecektir. Onun içindir ki; eğer eşler aralarındaki edinilmiş mallara katılma rejimini bir sözleşmeyle kabul etmişlerse mahkemece bu rejim kaldırılabilecek, fakat aralarındaki edinilmiş mallara katılma rejimi kanun gereği örneğin eşlerin başka bir rejim seçmemiş olmaları sebebiyle yürürlüğe girmiş ise mahkemece bu rejim değiştirilemeyecektir¹⁵⁹.

7. Mahkemelerin Evlilik Birliği ve Tarafların Korunmasına İlişkin