Maddi unsur

KiĢinin onur, Ģeref ve saygınlığına yönelik saldırılar bu suçu oluĢturur.

BaĢkasının onur, Ģeref ve saygınlığını rencide edebilecek nitelikte olan somut bir fiil ya da olgu isnad etmek veya sövmek suçun fiilini oluĢturur. Bu hareket neticesinde mağdurun gerçekten onur, Ģeref ve saygınlığının rencide olması aranmaz¹⁹². Aynı Ģekilde mağdurun aĢırı alınganlığı veya hassasiyeti bu suçun oluĢması bakımından esas alınmaz. Mağdurun bu davranıĢlar neticesinde gerçekten onur, Ģeref ve saygınlığının rencide olduğunu hissetmesi de gerekmez. Öğretide egemen olan görüĢe göre Ģeref karma bir değer olup, insanın kendisine karĢı beslediği içsel değeri (iç Ģeref) ve baĢkalarının gözündeki değer (dıĢ Ģeref) kapsar¹⁹³. ġeref ayrım gözetmeksizin her insana tanınmıĢ olan bir değerdir.

Sarfedilen sözün yahut isnad edilen fiilin hakaret niteliği taĢıyıp taĢımadığı ortalama örf adet kurallarına göre belirlenir¹⁹⁴. Fakat hakaret niteliğinin belirlenmesinde kiĢinin sosyal konumu, fiil ikası sırasındaki hal ve Ģartlar, mağdurun sıfatı önem arzeder¹⁹⁵. Örneğin; siyasi kiĢiliği haiz mağdura yönelik eleĢtirinin sınırlarının daha geniĢ tutulması icab eder¹⁹⁶.

Mağdura isnad edilen fiil ya da olgu somut olmalıdır. Dolayısıyla sadece bir olgu ya da fiil isnadı yeterli değildir, bunların somut olması gerekir. Bir fiilin ya da olgunun somutluğu ise bu fiil ya da olgunun diğer fiil ve olgulardan ayıredilebilir

192 CENTEL - ZAFER– ÇAKMUT, s. 227.

193 ERDEM – PARLAK, s. 279.

194 ERMAN, Sahir, Hakaret ve Sövme Cürümleri, 2. Bası, Ġstanbul, 1989, No: 54. S. 80.

195 SOYASLAN, Doğan, Ceza Hukuku Özel Hükümler, 9. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2012, s.

233.

196 Ayrıntılı bilgi için bkz. AĠHM‟ nin 14.03.2013 tarih ve 26118/10 baĢvuru no‟luEon v. Fransa Davası kararı.

69 Ģekilde somutlaĢtırılmasıyla olur¹⁹⁷. Fiil/olgu isnadının bu özelliği onu sövme fiilinden ayırır. Diğer seçimlik hareketlerden biri olan sövmede ise belli bir değer yargısına iliĢkin, genel tarzdaki ifadeler kullanılır¹⁹⁸.

Gerek belli bir fiilin ya da olgunun isnadı gerekse sövme hareketi sözle, yazıyla, görüntüyle veya herhangi bir davranıĢla gerçekleĢebilir¹⁹⁹. Dolayısıyla mobbing sürecinde olduğu gibi genel olarak sinsice gerçekleĢen davranıĢlar içerisinde çeĢitli imalarda bulunma, kapasitesinin düĢüklüğünü ima eder Ģekilde basit iĢler verme, yahut hiç vazife vermeme gibi durumlar bu kapsamda değerlendirilebilecektir. Lakin burada süreklilik sözkonusu olduğundan cezalandırma bakımından hakkaniyete aykırı durumlar gerçekleĢebilir. Bu sebeple burada hakaret kapsamında değerlendirilecek davranıĢlar mobbing suç tipi kapsamında ayrı bir düzenleme altına alınmalıdır.

Hakaret suçunda olduğu gibi mobbingte de fiiller huzurda ya da ihtilat Ģeklinde gerçekleĢebilir. Huzurda kabul edilebilmesi için hakaretin kiĢinin yüzüne karĢı söylenmesi gerekmez. Onun iĢitebileceği veya öğrenebileceği Ģekilde hakarette bulunmak da huzurda hakaret sayılır²⁰⁰. Önemli olan aracı olmadan doğrudan mağdura yönelik hakaret fiilinin gerçekleĢmiĢ olmasıdır. Dolayısıyla telefonda veya mektupla da hakaret suçu huzurda hakaret olarak iĢlenebilir²⁰¹. Nitekim Yargıtay da bu görüĢtedir. 4.

Ceza Dairesi‟nin bir kararında²⁰²; “ apartman sahanlığında, giriş kapısının arkasında bulunan katılanın duyacağı biçimde sövmenin yüze karşı olduğunun gözetilmemesi yasaya aykırıdır.” demektedir.

Ġhtilatlı hakarette ise; en az üç kiĢinin isnad edilen fiili veya olgu ya da sövmeyi öğrenmeleri gerekir. Bu üç kiĢinin aynı anda aynı ortamda bulunmaları Ģart değildir.

Dolayısıyla failin bir kiĢinin diğerlerine haber vermesi kastıyla bir fiilin veya olguyu isnadı yahut sövmesi mümkün olabilir²⁰³. Ġhtilatın doğrudan gerçekleĢmesi mümkün

197 SOYASLAN, Doğan, Ceza Hukuku Özel Hükümler, 9. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2012, s.

232.

198 YENĠDÜNYA, Ahmet Caner- ALġAHĠN, Mehmet, Emin: “Bireyin ġerefine KarĢı Suçlar”, TBB Dergisi, S. 68, Y: 2007, s. 50.

199 TOROSLU, Nevzat, Ceza Hukuku Özel Kısım, 7. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, Eylül 2013, s.

110.

200 DÖNMEZER, Sulhi, KiĢilere ve Mala KarĢı Cürümler, 16. Baskı, Beta Yayın, Ġstanbul, 2001, No:

240.

201 YENĠDÜNYA – ALġAHĠN, s. 58.

202 Bkz. Yargıtay 4. CD‟nin 02.12.1992 tarih, E. 1992/6639 ve K. 1992/7571 sayılı kararı.

203 TEZCAN – ERDEM – ÖNOK, s. 498-499.

70 olabileceği gibi huzurda hakarette olduğu gibi mektup, telefon yahut baĢka bir vasıtayla da iĢlenmesi mümkün olabilir. Bu durumda önemli olan nokta failin en az üç kiĢinin haberdar olması kastıyla hareket etmesi gerekmektedir²⁰⁴.

5. Hukuka Aykırılık Unsuru

Bu suç tipinde hukuka aykırılığı ortadan kaldıran haller Ģikayet hakkı, savunma dokunulmazlığı ve mağdurun rızasıdır. Ayrıca eleĢtiri hakkı ve basının haber verme hakkı da hukuka uygunluk sebebidir²⁰⁵. Bir vakıanın haber niteliği taĢıyabilmesi için; o haberin gerçek olması, güncel olması, kamusal ilgi ve yararın bulunması (kamu yararı), verilen haber ile iĢlenen suç arasında düĢünsel bir bağın bulunması gerekir²⁰⁶. Yapılan eleĢtirinin kimsenin toplum nezdinde küçük düĢmesine yol açmayacak Ģekilde yapılması gerekir. Sırf kiĢi ile alay etmek için kullanılan ifadelerin eleĢtiri hakkı kapsamında değerlendirilmesi mümkün değildir.

6. Manevi Unsur

Bu suç genel kast ile iĢlenebilir. Olası kast ile iĢlendiğinde cezada indirim yapılacaktır. Fakat konu mobbing kapsamında değerlendirildiğinde genel kast yeterli olmayacak failin mağduru iĢyerinden uzaklaĢtırmak maksadıyla hareket etmesi gerekecektir. Bu sebeple mobbing suçu kapsamında gerçekleĢen hakaret fiili özellik arzetmektedir. Mobbingte gerçekleĢen hakaret gıyapta iĢlenmiĢ ise ihtilata, huzurda iĢlenmiĢ ise huzur unsurlarına yönelik kastın varlığı gerekir.

7. Suçun Nitelikli Halleri

Suçun kamu görevlisine karĢı görevinden dolayı iĢlenmesi, suçun kiĢinin dinsel, siyasal, sosyal, felsefi inanç, düĢünce ve kanaatlerini açıklamasından, değiĢtirmesinden, yaymaya çalıĢmasından, mensup olduğu dinin emir ve yasaklarına uygun

204 ÖZBEK, s. 858.

205 AYDIN, s. 897-902.

206 ÖZEN, Muharrem, “Hakaret Suçlarında Haber Verme ve EleĢtiri Hakkı”, 3. Yılında Yeni Ceza Adalet Sistemi, Ankara, 2009, s. 315.

71 davranmasından dolayı iĢlenmesi, suçun kiĢinin mensup bulunduğu dine göre kutsal sayılan değerlerden bahisle iĢlenmesi ve suçun alenen iĢlenmesi hakaret suçundan düzenlenmiĢ olan nitelikli hallerdir. Kanaatimizce mobbing suç tipine iliĢkin olarak nitelikli hallerin çoğunluğu oluĢturan kiĢilerden farklı ırk, din, dil, cinsiyet, siyasal, sosyal, felsefi inanç, düĢünce ve kanaatlerini açıklamasından, değiĢtirmesinden, yaymaya çalıĢmasından, mensup olduğu dinin emir ve yasaklarına uygun davranmasından dolayı iĢlenmesi ve suçun alenen iĢlenmesi halleri nitelikli hal olarak düzenlenebilir.

8. Suçun Özel GörünüĢ Biçimleri

a. TeĢebbüs

Burada önemli olan kullanılan vasıtalardır. Huzurda hakarette suçun tamamlanması mağdurun öğrenmesi ile gerçekleĢeceğinden burada teĢebbüs hükümleri uygulanamaz²⁰⁷. Ġhtilatlı hakarette ise azami sayıdaki üçüncü kiĢinin veya üç kiĢiden fazla ise son kiĢinin öğrenmesi ile suç tamamlanır²⁰⁸. Bu durumda da teĢebbüs mümkün olmamaktadır. Meğerki huzura eĢit sayılan durumlarda yazılı araçlardan biri kullanılmıĢ olsun.

b. Ġçtima

Failin aynı suç iĢleme kararıyla aynı kiĢiye karĢı farklı zamanlarda hakaret suçunu iĢlemesi halinde zincirleme suç hükümleri uygulanacaktır. Bir fiil, olgu isnad etmek veyahut sövmek eylemleri seçimlik hareket olduğundan aynı suç iĢleme kararı kapsamında gerçekleĢen davranıĢlardan birinin olgu isnadı diğerinin sövme olması halinde zincirleme suç hükümleri uygulanacaktır. Birden fazla kiĢiye tek hareketle iĢlenmesi durumunda aynı neviden fikri içtima sözkonusu olacaktır (TCK m. 43/2). Tek bir söz ile hakarette bulunan failin hedef aldığı kiĢiler bir topluluk ise tek bir suç oluĢmuĢ demektir, hedef alınan topluluk değil de topluluğu oluĢturan her bir birey ise

207 YENĠDÜNYA – ALġAHĠN, s. 69.

208 SOYASLAN, Doğan, Ceza Hukuku Özel Hükümler, 9. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2012, s.

239.

72 bu durumda mağdur sayısınca suç oluĢacaktır²⁰⁹. Nitekim Yargıtay‟ın bir kararında futbol maçında kale arkasında gerçekleĢen olayları yatıĢtırmak maksadı ile görevlendirilen 10 jandarma erine birden sin kaflı ifadelerde bulunmuĢ olan failin gayesi topluluğu oluĢturan her bir ere karĢı ayrı ayrı değil de grup Ģeklinde hedef almadır. Dolayısıyla tek bir suç olduğu sonucuna varmıĢtır²¹⁰.

c. ĠĢtirak

ĠĢtirak bakımından hakaret suçu bir özellik göstermemektedir.