3. HİTİT BELGELERİNE GÖRE , HİTİT DEVLETİ’NİN MÜTEKABİLİYET
3.2. Mısır Memleketi İle Yapılan Antlaşmalar
3.2.2. Mısır Memleketi İle Yapılan Kadeş Antlaşması
Kadeş Antlaşması, CTH 91 kataloğunun 81/f+ 24/r +Bo 6549 +Bo 6674 +Bo 10403+Bo 1331 +Bo 6503 +Bo 9143 +Bo 9153+ Ermitage 15634+ VAT 6207+ VAT 13572+ Bo 9364 numaralı envanter grubunda sınıflandırılmıştır. Antlaşmanın transkripsiyonu ve tercümesi ağırlıklı olarak Kitchen ve Lawrence’den (2012)
alınmış olup, Türkçe tercümesi de farklı yazarlardan alınmıştır224.
224 Karşılaştırmalı Transkripsiyon İçin: Meissner, 1917: 283-285; Langdon ve Gardiner, 1920: 181-
183; Kitchen ve Lawrence, 2012: 574-582’e bakınız. Tercüme ise, Dinçol, 1988: 41-45; Beckman, 1996: 91-95; Ünal, 2018: 830-832.
Antlaşmanın Transkripsiyonu (KBo 28.115) öy.
§1
1 [ ri-ki-ul-tu ŠA m R]i-a-ma-š[e-ša ma-a-i]- ‘ D A’-ma-‘na šarri’ rabî šar [māt Mi-
iṣ-ri-i] [i-pu-šu muḫḫi ṭup-pí ŠA kaspi]
2 qà-du m Ḫa-at-tu-ši-li [šarru rab]û šar māt Ḫa-at-ti aḫī-šu A-N[A māt Mi-iṣ-ri qà-
du māt Ḫa-at-ti]
3 A-NA na-da-ni sa-la-m[a rabâ aḫu-u]t-ti rabīti I-NA be-ri-šu-nu a-di d[a-a-ri-ti]. ——————————————————————————
§2 (§2’de 3.satırın devamı) ‘ki-a’- [am
4 Ri-a]- ‘ma- še’-ša ma-a-i- [D] A-ma-na šarru rabû šar māt Mi- iṣ-ri-i qarrā[du
Š]A ‘gab’-bi mātātē, ‘mār’
5 Mi-in-mu-a-ri-a šarri rabî šar māt Mi-iṣ-ri-i qarrādi-i mār māri-šú ŠA m Mi-in-
pa-aḫ-ta-ri-a šarri rabî
6 šar māt Mi-iṣ-ri-i qarrādi; A-NA m Ḫa-at-tu-ši-li šarri rabî šar māt Ḫa-at-ti
qarrādi mār m Mur-ši-li šarri rabî
7 šar māt Ḫa-at-ti qarrādi mār māri- šú ŠA m Šu-up-pi-lu-li-u-ma šarri rabî šar
māt Ḫa-at-ti qarrādi.
—————————————————————————— §3 (§3’de 7. satırın devamı) a-mur a-nu-ma at-ta-din
8 aḫu-u[t-ta damiqt]a sa-la-ma damqa I-NA be-ri-in-ni a-di da-ri-ti A-NA na-da-ni sa-la-ma damqa áḫ-ḫu-ta damiqta
9 I-N[A be-rit] māt Mi-iṣ-‘ri’-i qà-du māt Ḫa-at-ti a-di da-a-ri-ti ki-a-am a-mur ṭe4-
ma ŠA šarri rabî šar māt Mi-iṣ-ri-i
10 [Ù] ŠA šarri rabî šar māt Ḫa-at-ti ul-tù ‘dá’-ri-ti iliłi Ú-UL i-na-an-‘din’ A-NA e-
pé-ši amēl nukurta I-NA be-ri-šu-nu
11 I-NA ri-ki-il-ti a-di da-a-ri-ti a-mur m Ri-a-ma-še-ša ma-a-i- D A-ma-na šarru
rabû šar māt Mi- iṣ-ri-i A- NA e-pé-ši ṭe4- ma
12 Š[A D Šamaš i-pu-šu] ‘Ù’ ŠA D Tešup i-pu-šu A-NA māt Mi-iṣ-‘ri-i’ qa-du
māt Ḫa-at-ti I-NA ṭe4-mi-šu- <nu> ŠA ul-tu da-ri-ti
13 A-N[A la na-da]-‘a’-ni A-NA e-pé-‘ši’ amēl nukurta I-NA be-r[i-šu-nu A-N]A ṣa-a-
ti4.
—————————————————————————— §4 (§4’de 13. satırın devamı ) Ù a-du-ku-ul.
14 m R[i-a-ma-še-š]a ma-a-i- DA-ma-‘na’ šarru rabû šar māt [Mi-iṣ-ri-i] i-te-pu-
uš I-NA ri-ki-il-ti muḫḫi ṭup-pí ŠA kaspi
15 ḳà-du m [Ḫa-at-tu-ši]-li šarri rabî šar māt Ḫa-at-ti aḫī-šu ‘a’ -[di ūmi]mi a-ni-i A-NA na-da-ni su-lum-ma-a damḳa áḫ-ḫu-ta damiḳta
16 I-NA b[e-ri-ni a-di] ‘da’-ri-ti Ù áḫ-ḫu-ú i[t-ti-ḭa] <Ù sa-lim it-ti-ḭa> ‘Ù’ áḫ-a-ku it-ti-šu Ù sal-ma-a-ku it-ti-šu
17 a-di d[a-a-ri-ti] [a-mur ni]-i-nu ni-{in}-ip-pu-uš a[ḫu]-‘ut-ni Ù ‘ [sal-a]m-a-ni Ù
damiq eli aḫu-ti Ù sa-la-mi ŠA pa-na-nu
18 ŠA māt M[i-iṣ-ri-i Ù mā]t Ḫa-at-ti.
——————————————————————————
I-NA sa-la-mi damḳi I- NA aḫu-ti damiḳti
19 IT-TI [m Ḫa-at-tu-ši-li] šarri rabî ‘šar’ māt Ḫa-at-ti a-mur mārē m Ri-‘a’-ma-
še-ša ma-a-i- D A-ma-na šar māt Mi-iṣ-ri-i
20 sal-mu á[ḫ-ḫu-ú qa-d]u ‘mārē ŠA’ m Ḫa-a[t]-tu-ši-li šarri rabî šar māt Ḫa-at-ti
a-di da-ri-ti Ù ŠU-NU a-ki-i ṭe4-mi-ni
21 ŠA aḫu-u[t-ni Ù sa]-la-am-ni Ù māt Mi-iṣ-ri-i qa-du māt Ḫa-at-ti ‘Ù’ sa-al-mu
aḫḫē ki-i ni-i-nu a-di da-ri-ti.
—————————————————————————— §6.1
22 Ù m Ri-‘a’- [ma- še-ša m]a-a-i- D A-ma-na šarru rabû šar māt Mi-iṣ-ri-i la-a
ú-gàr-ra < A-NA> māt Ḫa-at-ti A-NA la-qé-e mi-im-ma
23 I-NA libbī-Š[U] iṣ-ṣa-a-ti Ù m Ḫa-at-tu-ši-li šarru rabû šar māt Ḫa-at-ti la-a ú-
gar14-ra A-NA māt Mi-iṣ-ri-i
24 A-NA la-qé-‘e’ [mi-im-m]a I-NA libbī-ŠU iṣ-ṣa-ti.
——————————————————————————
§6.2 (§6 2’de 24. satırın devamı) a-mur pár-ṣu ŠA da-a-ri-ti ŠA D Šamaš Ù D U i-pu-
šu
25 A-NA māt Mi- i[ṣ-ri-i q]à-du māt Ḫa-a[t]-ti sa-la-ma Ù aḫu-ut-ta A-NA la-a na-
da-a-ni amēl nukurta I-NA be-ri-šu-nu.
26 Ù a-mur m R[i-a-ma-še-š]a ma-a-i- D A[-ma-na šarru rabû š]ar māt Mi-iṣ-ri-i iṣ-
ṣa-bat-ŠU A-NA e-pé-ši šu-ul-mi a-di ūmimi an-ni-i.
27 a-mur māt Mi-iṣ-[ri-i] qà-du māt Ḫa-at-ti Ù sa-al-mu ‘Ù áḫ-ḫu-ú’ a-di da-ri-ti.
§7 (§7’de 27.satırın devamı) Ù šum-ma amēl nakru ša-nu-ú
28 il-la-ka A-NA māt Ḫa-at-ti Ù m Ḫa-at-tu-ši-l[i šar māt Ḫa-at-t]i i-šap-pár A-NA
a-ḭa-ši ‘ um-ma’-a al-ka A-NA a-ḭa-ši
29 A-NA re-ṣu-ti-[ḭa] A-NA ša-a-šu Ù m Ri-[a-me-še-ša ma-a]-i- DA-ma-na šarru
rabû šar māt Mi-iṣ-ri-i
30 i-šap-pár şabē-ŠU İṢ narkabātē-ŠU Ù i-da-ak-ku [amēl nakra-šu] [Ù g]i5-mi-il-la
ú-‘ta’-ar ‘A’-[N]A māt Ḫa-at-‘ti’
—————————————————————————— §8
31 Ù šum-ma m Ḫa-at-tu-ši-li šarru rabû šar māt Ḫa-at-ti [ir-tá-u]b A-NA muḫ-ḫi
ard[ē-Š]U at-tu-šu Ù iḫ-ta-ṭú-ú A-NA muḫ-ḫi-ŠU
32 Ù ta-šap-‘pár’ A-NA m Ri-a-ma-še-ša šarri rabî šar māt Mi- iṣ-[ri-i mu]ḫ-ḫi-ŠU a-
di m Ri-a-ma- š[e-ša m]a-a-i- DA-ma-na
33 ṣabē-ŠU İṢ narkabātē-ŠU i-šap-pár ‘Ù’ ú-ḫal-la-qú gab-bi-i [Š]A i-ra-ub A-NA
muḫ-ḫi-ŠU-NU.
——————————————————————————
§9 (§9’da 33.satırın devamı) Ù šum-ma amēl nakru ša-nu-ú il-la-ka
34 A-NA māt Mi-iṣ-ri-i Ù m Ri-a-ma-še-ša ma-a-i- D A-ma-na šar māt Mi-iṣ-ri-‘i’
aḫu-KA i-šap-[pár] A-NA m Ḫa-at-ti-ši-li
35 šar māt Ḫa-at-ti aḫi-ŠU um-ma-a: al-ka A-NA re-ṣu-ti- ‘ḭa’ A-NA muḫ-ḫi-ŠU a-di
m Ḫa-at-tu-[ši-li ša]r māt Ḫa-at-ti
36 i-šap-pár şabē-ŠU İṢ narkabātē-ŠU Ù i-da-ak amēl nakri-ḭa.
§10 (§10’da 36.satırın devamı) Ù šum-ma m Ri-a-ma-še-ša ma-‘a’-[i]- D A-[m]a-[n]a
[ša]r [mā]t Mi-iṣ-ri-i
37 ir-tá-ub A-NA muḫ-ḫi ardē at-‘tu-šu’ Ù ŠU-NU i-te-‘ep’-[š]u ḫi-ṭa A-NA ‘muḫ-ḫi’- [šu] Ù [a-na-k]u a-[ šap-pár]
38 A-NA m Ḫa-at-tu-ši-li šarri rabî šar māt Ḫa-at-ti aḫï-ḭa muḫḫi-ŠU a-di m Ḫa-at-tu-
ši-l[i šarru rabû šar māt Ḫa-at-ti] aḫï-ḭa
39 i-šap-pár şabē-[ŠU İ]Ṣ narkabātē-ŠU Ù ú-ḫal-la-qú gab-bi-‘i’ ŠA a-‘na’-ku a-ra-
ub A-NA muḫ-ḫi-ŠU-NU
—————————————————————————— §11
40 Ù a-mur mār Š[A m]Ḫa-at-tu-ši-li šar māt Ḫa-at-ti l[u-ú i]n-né-ep-pu-uš šarru-{ti}
māt Ḫa-at-ti
41 [I-N]A aš-ri mḪ[a-a]t-tu-ši-li a-bi-šu ar-ki šanāte ma-a-du-ti ŠA m Ḫ[a]-at-tu-š[i-li
šar māt Ḫa-at-ti]
42 [Ù] šum-ma mā[rē] ŠA māt Ḫa-at-ti i-te-ep-šu ḫí-ṭá A-NA muḫ-ḫi-ŠU a-di m Ri-a-
ma-še-ša ma-a-i- D A-ma-[n]a
43 i-šap-pár ṣ[abē İ ]Ṣ narkabātē A-NA <re-ṣu-ti-šu> < Ù> ú-ta-a-ar gi5-mi-il-la A-NA ša-a-šu.
——————————————————————————
§12 (§12’de 43.satırın devamı) [ Ù šum-ma išten amēlu rabû i-na]-am-mi-it
44 [………..] I-NA māt Ḫa-a[t-ti] ‘Ù’ šum-ma išten ālu I-NA mātā[tē Š]A ma-a-i- D
A-m[a-na]
rabû šar māt Mi- iṣ-ri-i] ‘i-ṣa-bat’-ŠU-NU.
46 Ù i-na-an-[din-šu-nu-ti I-NA qāti m Ḫa-at-tu-ši-li] [šarri rabî šar māt Ḫa-at-ti bēl-
ŠU-NU]
—————————————————————————— §13 (§13’de 46.satırın devamı) [ Ù šum]-ma išten amēlu il-la-ka
47 < Ù> šum-ma ši-na [amēlē ŠA la-a i-di-i] [ Ù il-la-ku A-NA m Ri-a-me-še-ša
ma-a-i- D A-ma-na] ‘A’-NA e-pé-ši ardu-ut-ti A-NA ša-[nu-ti]
48 a-di m R[i-a-ma-še-ša ma-a-i- D A-ma-na i-ṣa-bat-šu-nu-ti] [Ù i-na-an-din-šu-nu-
ti I-NA qāt m Ḫa-a]t-tu-ši-li šar māt Ḫa-at-ti
—————————————————————————— §14
49 Ù šum[-ma išten amēlu rabû i-na-am-mi-it I-NA māt Mi-iṣ-ri-i] [ Ù il-la-ka A-NA
māt A-mur-ri] [ Ù šu]m-ma ištenēn ālu
50 Ù i[l-la-ka A-NA šarri māt A-mur-ri] [a-di m Bente-šina šar māt A-mur-ri i-ṣa-
bat-šu-nu-ti] [Ù ú]-še-bíl-šu-nu-ti A-NA šar māt Ḫa-a[t-ti]
51 be-lí-[šu] [Ù m Ḫa-at-tu-ši-li šarru rabû šar māt Ḫa-at-ti ú-še-bíl-šu-nu-ti] [A-NA
m Ri-a-ma-še-ša ma-a-i- D ]’A’-ma-na šarri rabî ša[r māt Mi-i]ṣ-ri-i.
—————————————————————————— §15
52 Ù [šum-ma išten amēlu i-na-am-bi-it Ù šum-ma šina amēlē ŠA la-a i-di-i] [Ù i-na-am-bi-tu I-NA māt ŠA šarri māt Mi-iṣ]-ri-i.
53 Ù l[a-a ip-pu-šu ardu-ut-ta A-NA ša-a-šu] [a-di m Ḫa-at-tu-ši-li šarru rabû šar māt
54 Ù ‘I’-[NA māt Ḫa-at-ti la-a ú-še-ši-ib-šu-nu-ti].
——————————————————————————
§16 (§16’da 54.satırın devamı) [Ù šum-ma i-na-am-bi-it ištēn ka-ab-tu I-NA māt Ḫa-
at-ti] [Ù šum-ma šina] amēlē
55 Ù la-[a ip-pu-šu ardu-ut-ta A-NA šar māt Ḫa-at-ti] [Ù i-na-am-bi-tu I-NA māti ŠA
šarri rabî šar māt Ḫa]-at-ti
56 A-NA l[a-a e-pé-ši ardu-ut-ti A-NA ša-a-šu] [a-di m Ri-a-ma-še-ša ma-a-i- D A-ma-
na i-ṣa-bat-šu-nu-ti] ‘Ù’ ú-še-bíl-šu-nu-ti
57 A-NA [m Ḫa-at-tu-ši-li šarri rabî šar māt Ḫa-at-ti] aḫī-Š[U] [Ù la-a ú-še-ši-ib-
šu-nu-ti I-NA māt Mi-iṣ-ri-i]
—————————————————————————— §17 (§17’de 57.satırın devamı) [Ù šum-ma] ‘i’-na-am-bi-it
58 ištēn k[a-ab-tu I-NA māt Mi-iṣ-ri] [Ù šum-ma šina amēlē Ù il-l]a-ku A-NA m[āt
Ḫa-at-t]i [a-di m Ḫa-a]t-tu-ši-li
59 šar[ru rabû šar māt Ḫa-at-ti iṣ-ṣa-bat-šu-nu-ti] [Ù ú-š]e-bíl-šu A-NA m R[i-a-ma-
še-ša ma-a-i]- D A-ma-na
60 [šarri rabî šar māt Mi-iṣ-ri-i aḫī-šu]
——————————————————————————
§18 (§18’de 60.satırın devamı) [Ù šum-ma] in-na-bi-it ištēn amēlu I-N[A māt Ḫa-at-
ti] [Ù šum-m]a šina amēlē
61 [Ù šum-ma šalaš amēlē Ù il-la-ku-ni] [A-NA] m Ri-a-ma-še-ša ma-a-i- D[A-ma-
na šarri rabî šar māt Mi-iṣ]-ri-i aḫḫi.
bat-šu-nu-ti Ù ú-še-bíl-šu-nu-ti A-N]A m Ḫa-at-tu-ši-li aḫī-ŠU
63 Ù Š[U-N]U aḫu-ú Ù ḫi-ṭá-šu-nu [la-a im-mi-du-šu-nu-ti] [Ù lišānē-ŠU-NU īnē-
ŠU- NU la-a i]-na-ap-pa-lu.
64 Ù uznē-ŠU-NU šēp[ē-ŠU-NU la-a i-na-ak-ki-su] [Ù bïtātē-ŠU-NU la-a ú-ḫal-la- qú qa-du aššātē-ŠU-NU qa-d[u şeḫḫerūte-ŠU-NU.
—————————————————————————— §19
65 Ù šum-ma [in-na-bi-it ištēn amēlu] [I-NA māti ŠA m Ri-a-ma-še-ša šarri rabî šar
māt Mi-iṣ-ri-i] ‘Ù’ šum-ma šina amēlē Ù šum-ma šalaš amēlē
66 Ù i[l-la-ku] [A-NA m Ḫa-at-tu-ši-li šarri rabî] šar māt Ḫa-at-ti] aḫī-[ ḭa] ẓẓ [a-di m Ḫa-at-tu-ši-li šarru rabû šar māt Ḫ]a-at-ti
67 aḫu- ḭ[a] [i]ṣ-ṣa-bat-šu-nu-ti Ù ú-še-[bíl-šu-nu-ti] [A-NA m Ri-a-ma-še-ša ma-a-i- D
A-ma-na, šarri rabî šar ] māt Mi-iṣ-ri-i
68 Ù m Ri-a-ma-še-ša šarru rabû š[ar māt Mi-iṣ-ri-i Ù m Ḫa-at-tu-ši-li aḫu-ú] [Ù ḫí-
ṭá-ŠU-NU la-a im-mi-du- šu-nu-ti] [Ù lišānē-ŠU-NU ï]nē-ŠU-NU
69 la-a i-na-ap-pa-lu Ù [uznē-ŠU-NU šēpē-ŠU-NU la-a i-na-ak-ki-su] [Ù bïtātē-ŠU-
NU la-a ú-ḫal-la-qú
70 qa]-du aššātē-ŠU-NU qa-du şeḫḫerūtē-ŠU-NU.
——————————————————————————
§20 (§20’de 70.satırın devamı) [Ù šum-ma ištēn amēlu rabû i-na-am-bi-it I-NA māt
Ḫa-at-ti] [Ù šum-ma ištēn ālu Ù in-na-bi-tu I-NA māt] Ḫa-at-ti
71 Ù il-la-ku A-[NA māt Mi-iṣ-ri-i] [Ù šum-ma ištēn amēlu i-na-am-bi-it I-NA māt
72 I-NA māt Ḫa-at-t[i] [A-NA a-la-ki A-NA māt Mi-iṣ-ri-i] [a-di m Ri-a-ma-še-ša ú-
še-bíl-šu-nu-ti A-NA aḫï-ŠU a]p-pu-na-na
73 a-mur mārē [māt Ḫa-at-ti Ù mārē māt Mi-iṣ-ri-i ša-al-mu] [Ù šum-ma amēlē in-
na-bi-tu I-NA māt Mi-iṣ-r]i-i A-NA a-la-ki
—————————————————————————— §21
74 [A-NA māt Ḫa-at-ti] [a-di m Ḫa-at-tu-ši-li šarru rabû šar māt Ḫa-at-ti ú-še-bíl-šu
-nu-ti] [A-NA aḫï-ŠU ap-pu]-na-na a-mur m Ḫ[a-at-tu-ši-li šarru rabû šar māt
Ḫa-at-ti] [Ù m Ri-a-ma-še-ša ma-a-i- D A-ma-na šarru rabû šar māt Mi-iș-ri-i]
aḫū-KA š[a-al-mu …]
—————————————————————————— §22a
ay. -4 [šum-ma m Ḫa-at-tu-ši-li
-3 Ù mārē māt Ḫa-at-ti] [ri-ik-il-ta an-ni-ta la-a i-na-aṣ-ṣa-ru a-di ilāni sinnišātē ŠA
māt Ḫa-at-ti]
-2 [Ù ilāni amēlūtē ilāni sinnišātē ŠA māt Mi-iṣ-ri-i ú-ḫal-la-qú zēra ŠA m Ḫa-at-tu-ši-
li] [qa-du mārē māt Ḫa-at-ti].
—————————————————————————— §22b
-1 [Ù šum-ma m Ḫa-at-tu-ši-li Ù mārē māt Ḫa-at-ti ri-ik-il-ta an-ni-ta i-na-aṣ-ṣa-ru]
0 [a-di ilāni ŠA ma-mi-ti i-na-aṣ-ṣa-ru-šu-nu-ti Ù pa-ni-šu-nu ú-na-am-ma-ru]. ——————————————————————————
1 ma-a-i- D A-ma-na Ù mārē māt Mi-iṣ-ri-i] [ri-ik-il-ta an-ni-ta la-a i-na-aṣ-ṣa-ru] a-
di ilāni amēlē
2 ilāni sinniš[ātē ŠA māt Mi-iṣ-ri-i] [Ù ilāni amēlūtē ilāni sinnišātē ŠA māt Ḫa-at-ti]
[ú-ḫal-la-qú zera]
3 ŠA m Ri-a-ma-[še-ša ma-a-i- D A-ma-na] [qa-du mārē māt Mi-iṣ-ri-i].
——————————————————————————
§23b (§ 23b’de 3. satırın devamı) [Ù šum-ma m Ri-a-ma-še-ša ma-a-i- DA-ma-na]
4 Ù mārē < māt> M[i-iṣ-ri-i ri-ik-il-ta an-ni-ta i-na-aṣ-ṣa-ru] [a-di ilāni ŠA ma-mi-ti i-na-aṣ-ṣa-ru-šu-nu-ti].
5 Ù pa-ni- š[u-nu ú-na-am-ma-ru] [Ù ŠA i-na-aṣ-ṣa-ar a-ma-te an-na-ti ŠA muḫḫi ṭuppí an-ni-ti ŠA kaspi]
6 a-di ilāni [rabūti ŠA māt Ḫa-at-ti] [qa-du ilāni rabūti ŠA māt Mi-iṣ-ri-i ú-bal-ṭu- šu [Ù]
7 ú-šal-la-m[u-šu qadu bïtātē-ŠU mātï-ŠU ardē-ŠU].
——————————————————————————
§23c (§23c’de 7. satırın devamı) [Ù ŠA ul i-na-aṣ-ṣa-ar a-ma-te an-na-ti ŠA muḫḫi
ṭuppí an-ni-ta ŠA kaspi] [a-di]
8 ilāni ra[būti ŠA māt Ḫa-at-ti qa-du ilāni rabūti ŠA māt Mi-iṣ-ri-i] [ú-ḫal-la-qú
bït-ŠU māt-ŠU ardē-ŠU].
——————————————————————————
* E. 30:
aban kunuk[ku ŠA…..] aban kunukku ŠA…..] *
Antlaşmasının Tercümesi § 1
1 [Antlaşma], [Mısır Memleketi Kralı] Kahraman Büyük Kral Amon'un [sevgilisi]
Ramses ile [bir gümüş tablet üzerine]
2 kardeşi [Büyük Kral] Hatti Memleketi Kralı Hattuşili ile Hatti memleketi ile Mısır
Memleketi (arasında)
3 büyük bir barış ve sonsuza kadar aralarında büyük kardeşlik kurmak için (yapılmış-
tır).
—————————————————————————— §2 (§2’de 3. satırın devamı) Böylece,
4 Ramses, Amon'un sevgilisi, Büyük Kral, Mısır Memleketi Kralı,Bütün Toprakların Kahramanı;
5 Büyük Kral, Mısır Kralı, Minmuarea (I. Set in)’ oğlu,.Kahraman; Minpahtarea'nın
(I. Ramses’in ), torunu Büyük Kral,
6 Mısır Kralı Ramses, kahraman; Hattuşili'ye, Büyük Kral, Hatti Memleketi Kralı, kahraman; Murşili'nin (II. Murşili) oğlu, Büyük Kral,
7 kahraman; Hatti Memleketi Kralı, (I) Şuppiluliuma'nın torunu, Büyük Kral, kahraman Hatti Memleketi Kralına (Şöyle) söyler:
—————————————————————————— §3 (§3’de 7. satırın devamı) Bakın, şimdi ben [iyi]
(ve) iyi bir barışı (kurdum).
9 Sonsuza kadar (ebediyete kadar) Mısır ve Hatti Memleketleri ilişkilerinde, şimdi bakınız, Mısır Kralı, Büyük Kral
10 [ve] Büyük Kral, Hatti kralı, eski tanrılar bir antlaşmanın yardımı ile aralarında savaş yapılmasına izin vermemiştir.
11 So[nsuza kadar (geçerli) bir antlaşma] ile. Bakın, Mısır Kralı, Büyük Kral,
Amon'un sevgilisi, Ramses (aralarındaki) ilişkiyi ortaya çıkarmak için (bunu yapıyor.)
12 Güneş tanrısı ve (fırtına tanrısı) Teşup'un Mısır, ile Hatti Memleketi arasında
kurdukları ilişkinin başlangıcından beri ilişkilerine uygun olarak,
13 böylece aralarında hiçbir zaman (sonsuza kadar) savaşın ya da düşmanlığın
yapılmasına [izin vermeyebilir].
—————————————————————————— § 4 (§4’de 13. satırın devamı) ve şimdi
14 Ramses, Amon'un sevgilisi, Büyük Kral, [Mısır’ın] kralı bugünkü ilişkiyi bir gümüş tablet üzerine bir antlaşmayı
15 kardeşi Hatti Memleketi Kralı, Büyük Kral, [Hattuşi]li ile, iyi barış (ve) iyi kardeşlik kurmak için
16 Sonsuza dek aralarında. O [benim] erkek kardeşim ve <O benimle barış içinde> bende onun erkek kardeşiyim. ve ben onunla huzurdayım (yani barış içindeyim) 17 (ve biz) [sonsuza dek aramızda ve] kardeşliğimizi ve [barış]ımızı yaratacağız ve
onlar eski kardeşlikten ve barıştan daha iyi olacaklar. 18 [Mısır ve] Hatti [memleket]i,
——————————————————————————
§ 5 (§5’de 18. satırın devamı) Bakın, Mısır Kralı, Büyük Kral Ramses, iyi huzur ve iyi kardeşlik içinde
19 [Hattuşili], Hatti Memleketinin büyük kralı ile Mısır Kralı, Amon’un sevgilisi
Büyük Kral Ramses’in oğulları,
20 barış içinde olacak (ve) Büyük Kral, Hatti Kralı, [kardeşi (olan)] Hattuşili’nin
oğulları [il]e sonsuza dek ve bizim ilişkimizde olduğu gibi (birbirlerine) bağlı kalsınlar.
21 Kardeş[lik ve ba]rış, böylece Mısır ile Hatti Memleketleri içinde olacak ve bizim gibi sonsuza dek kardeş olacaklar.
—————————————————————————— § 6 I
22 ve Mısır Kralı, Büyük Kral, Amon’un sevgilisi, Ramses ondan herhangi bir şey
almak için Hatti Memleketi’ne <karşı> saldırmayacaktır. (Düşmanlık yapmayacaktır.)
23 Gelecekte bundan sonra. Hatti Memleketi kralı, Büyük Kral, Hattuşili’de Mısır'a karşı düşmanlık yapmayacaktır.
24 Gelecekte bundan [bir şey] almak için. (Mısır'a karşı düşmanlık yapmayacaktır.) ——————————————————————————
§ 6 II (§ 6. II’de 24. satırın devamı) Güneş tanrısı ile fırtına tanrısının ebediyete (sonsuza) kadar saptadıkları düzende,
25 Mısır ve Hatti Memleketi için barış ve kardeşliği (sağlamak) ve aralarındaki düşmanlıkları engellemeyi amaçlıyorlar.
26 ve işte Mısır Kralı, Büyük Kral, Amon'un sevgilisi Ramses, barışı korumak için bugünden itibaren tekrar başlattı.
27 İşte Mısır, Hatti Memleketi ile sonsuza dek barış ve kardeşçe olsun. ——————————————————————————
§ 7 (§7’de 27. satırın devamı) ve eğer herhangi bir düşman,
28 Hatti Memleketine karşı gelirse, ve [Hatti Memleketi Kralı] Hattuşil]i bana şöyle
haber gönderirse (ve şöyle derse) : "Bana gel,
29 Ona karşı koymak için (bana yardıma gel) "sonra Mısır Kralı, Büyük Kral,
Amon’un sevg[ilisi Ramses],"
30 yaya (ve) arabalı savaşçılarını göndersin ve onlar [onun düşmanını] yensin [ve]
Hatti Memleketi için intikam alsınlar.
—————————————————————————— § 8
31 Ve eğer Hatti Memleketi kralı, Büyük kral, Hattuşili, kendi [kölelerine] [kızarsa],
ve onlar, ona karşı kışkırtmışlarsa, ( ve onlar onu rahatsız ederse)
32 ve o bu yüzden, [Mısır Kralı, Büyük Kral, Amon’un sevgilisi Ramses’e, (olayla
ilgili haber) gönderirse.
33 o yaya ve arabalı savaşçılarını göndersin. ve onlar onun kızdığı her şeyi yok etsinler.
—————————————————————————— § 9 (§9’da 33. satırın devamı) Ve eğer herhangi bir, düşman, gelirse
34 Mısır'a karşı (olursa-Mısır Memleketine saldırırsa) ve senin kardeşin, Mısır’ın [Kralı] Amon'un sevgilisi Ramses, kardeşi Hattuşili'ye (haber)gönderirse,
35 Hatti Memleketi kralı (Hattuşili'ye (haber)gönderirse) , böylece kardeşi: "Ona karşı koymak için bana yardıma gel", sonra Hatti Memleketi kra[lı Hattu]şili 36 yaya ve arabalı savaşçılarını göndersin ve onlar onun düşmanını yensin. ——————————————————————————
§ 10 (§10’da 36.satırın devamı) Ve eğer Mısır’ın [kralı, Amon’un] sevgilisi Ramses, 37 kendi kölelerine öfkelenirse ve onlar ona karşı bir suç işlerse ve o
38 bundan dolayı, kardeşi, Hatti Kralı, Büyük Kral, Hattuşili'ye, (haber gönderirse?)
sonra kardeşi Hatti Memleketi kralı Hattuşili
39 [ona] yaya ve arabalı savaşçılarını göndersin. ve onlar benim kızdığım [kim olursa
olsun] herkesi yok etsinler.
—————————————————————————— § 11
40 Ve Hatti Kralı, Hattuşili'[nin] oğlu, Hatti Memleketinin kralı yapılacağı için, 41 Hattuşili’den yıllar sonra babası Hattuşili’nin (yerine) Hatti Memleketine kral
yapılsın.
42 [Ve] eğer Hatti Memleketinin [halkı] ona karşı bir suç işlerse, sonra Amon'un
sevgilisi, [Ramses],
43 [yaya] (ve) arabalı savaşçıları <onun yardımına> göndersin <ve> onlardan intikam alsınlar.
——————————————————————————
§ 12 (§12’de 43. satırın devamı) [Eğer bir asilzade/soylu] kaçar (Hatti Memletinden kaçarsa)
44 ya da eğer Hatti Memleketinin kralının topraklarında yaşayan bir nüfus Amon’un sevgilisi Ramses’e [gelirse]
45 [Mısır Kralı], Büyük Kral, daha sonra Ramses, [Amon’un sevgilisi], onları
yakalasın/ ele geçirsin
46 ve [onları] [onların efendileri olan Hatti Memleketi kralı, Büyük Kral,
Hattuşili’nin] eline göndersin.
—————————————————————————— § 13 (§13’de 46.satırın devamı) [Ve eğer] tek bir adam gelirse, / Hatti
Memleketinden tek bir adam gelirse,
47 <ya da> eğer iki [adam ya da bilinmeyen tek bir adam] [Amon' un sevgilisi
Ramses'in] hizmetine girmek için gelirse/ vassal yani bağlı olarak gelirse. 48 o zaman/sonra [ben, Amon’un sevgilisi, Ramses, onları yakalayıp/yakalayacağım]
[ve onları] Hatti Memleketi kralı Hattuşili'ye göndereceğim. —————————————————————————— § 14
49 Ve eğer [bir soylu, Mısır'dan kaçarsa], [ve Amurru topraklarına gelirse] [veya]
eğer tek bir şehir halkı
50 [Amurru Memleketi kralına gelirse], sonra Benteşina onları yakalasın ve onları efendisi Hatti Memleketi Kralı'na göndersin.
51 [Onun] efendisi. [ve Hatti Memleketi Kralı, Büyük Kral, Hattuşili, onları Mısır Kralı, Büyük Kral Amon'un [sevgilisi Ramses'e] gönderecektir/ göndersin. ——————————————————————————
52 Ve [eğer tek bir adam kaçarsa, ya da bilmeyen iki kişi/adam] Mı[sır Memleketi Kralı’nın topraklarından kaçarsa],
53 [ve onun vassalı/bağlısı olmak istemezlerse], [sonra Hatti Kralı, Büyük Kral,
Hattuşili, (onları) kardeşinin eline bırakacak./ kardeşinin eline (onları) versin. 54 ve [onların Hatti topraklarında yaşamasına izin vermesin].
——————————————————————————
§ 16 (§16’da 54.satırın devamı) [Ve eğer rütbeli bir (saray görevlisi) [ya da eğer iki]
kişi Hatti'den kaçarsa]
55 Hatti Memleketi Kralı vassalı olmamak için [(gelirse) ve Hatti Memleketi Kralı, Büyük Kral'ın topraklarından kaçarlarsa
56 [onları vassal yapma]sın [sonra Amon’un sevgilisi Ramses, onları yakalamalıdır
/yakalasın] ve onları
57 on[un] kardeşi [Hatti Kralı, Büyük Kral, Hattuşili’ye], getirsin/göndersin ve Mısır'da yaşamalarına izin vermesin.
—————————————————————————— § 17
58 [ve eğer] tek bir rütbe[li kişi/memur] [Mısır'dan] kaçarsa [ve eğer iki adam [Hatti memleke]tine gelir]se, [sonra Ha]ttuşili, [Büyük]
59 Kr[al, Hatti Kralı, onları ele geçirir] [ve] onları Amon’un [sevgilisi Ram]ses’e [gönder]sin.
60 [erkek kardeşi, Mısır Kralı, Büyük Kral,]
——————————————————————————
kaçarsa,
61 [ya da] iki adam/kişi, ya da üç adam/kişi [gelirse] kardeşi, Mısır [kralı, Büyük Kral, Amon’un] sevgilisi, Ramses’[e] (gelirse)
62 [sonra Ramses], Amon'un sevgilisi, Büyük Kral, [Mısır Kral]ı, [onları yakalasın]
(ve onları kardeşi Hattuşili’ye göndersin) […]
63 Çünkü onlar kardeştir. Ama [onları suçlarından dolayı cezalandırmasınlar]. ve
onlar onların [dillerini [kesmeyecekler] (ya da) gözlerini[çıkarmayacaklar] / ve [onlar onların
64 kulaklarını kopartmasınlar] (ya da) ayaklarını kesmesinler. [Ve onlar onların
evlerini, eşleri] ve oğulları ile birlikte imha etmesinler. (?) —————————————————————————— § 19
65 ve eğer [tek bir adam kaçarsa] [Mısır Kralı, Büyük Kral, Ramses’in memleketsinden]
ya da eğer iki adam ya da üç adam
66 gel[irse] kardeşim, Hatti Kralı, [Büyük Kral, Hattuşili'ye]( gelirse) sonra Hatti
Kralı, Büyük Kral Hattuşili
67 kardeşim onları ele geçirsin/yakalasın ve [onları] Mısır [kralı, büyük kral, Amon’ un sevgilisi Ramses’e] göndersin.
68 Mısır Kralı, Büyük Kral Ramses ve Hattuşili (kardeş) oldukları için, fakat onlar, suçlarından dolayı cezalandırılmasın. Onlar onların
69 [g]özlerini çıkartmasın (ya da) [dillerini] kopartmasın ve [onlar onların kulaklarını
oğulları ile birlikte imha etmesinler. (?)
70 [eş]leri ve oğulları ile birlikte yok etmesinler (?)
——————————————————————————
§ 20 (§20’de 70.satırın devamı) [Ve eğer tek bir büyük adam Hatti memleketinden
kaçarsa], Hatti [Memleket] [inden eğer başka şehre kaçarlarsa]
71 ve [Mısır’]a gelirlerse [ve eğer tek bir adam Hatti Memleketinden kaçarsa] [ya da
bunlar iki adamsa]
72 Hatt[i] Memleketinden [Mısır'a gitmek için (kaçarlarsa)], sonra Ramses onları yine de kardeşine gönderecektir.
73 İşte, [Hatti Memleketinin ve Mısır Memleketinin oğulları barış içinde olacaklar],
[Ve eğer insanlar Mısır Memleketinden kaçarlarsa]
74 [Hatti Memleketine (giderlerse)] [sonra Hatti Memleketi Kralı, Büyük Kral, Hattuşili, onları kardeşine gönderecektir]. İşte, H [attuşili,
75 Hatti Memleketi kralı, büyük kral (Hattuşili)] ve Mısır Memleketi Kralı, Büyük Kral, Amon'un sevgilisi, Ramses, kardeşlik ve h[uzur/b[arış içinde…].
——————————————————————————
ay. § 22a
-4 [eğer Hattuşili]
-3 [ve Hatti Memleketinin oğulları] [Hatti Memleketinin tanrıçaları ve tanrıları ile bu antlaşmayı gözlemlemeyeceklerdir]
-2 [Mısır Memleketinin tanrıçaları ve tanrıları Hattuşili'nin tohumlarını] [Hatti Memleketinde oğulları ile yok edecektir.]
—————————————————————————— § 22b
1 [Fakat eğer Hatti Memleketinin oğulları ve Hattuşili bu anlaşmayı gözlemlerse/
korursa],
0 [o zaman yemin tanrıları onları korurlar ve yüzünü aydınlatırlar]. —————————————————————————— § 23a (§23a’da 0. satırın devamı) [ve eğer Ramses,
1 Mısır Memleketinin oğulları ve Amon'un sevgilisi (Ramses)] [bu anlaşmayı
dikkate almazlarsa],
2 [Mısır Memleketinin tanrı]çaları ve tanrıları o zaman/sonra [ve Hatti Memletinin
tanrıçaları ve tanrıları] (tarafından) [tohumu yok edilecek].
3 Amon' un sevgilisi Ramses, [Mısır Memleketinin oğulları ile birlikte]. ——————————————————————————
§ 23 b (§23b’de 3.satırın devamı) [Fakat eğer Amon'un sevgilisi, Ramses] 4 ve Mısır <Memleketi>nin oğulları bu antlaşmayı gözlemlerlerse/korurlarsa] [o
zaman yemin tanrıları onları koruyacaklardır
5 ve yüzünü aydınlatırlar] [ve eğer bu gümüş tabletin üzerinde bulunan kelimeleri gözlemlerse/korursa]
6 o zaman [Hatti Memleketinin] [büy]ük tanrıları [ile Mısır Memleketinin büyük tanrıları onun yaşamasına neden olur] [ve]
7 [onun] huzurunu/barışını [evleri, toprakları ve köleleri ile] getirin/getirsinler. ——————————————————————————
gözlemlemezlerse], [sonra]
8 [Hatti Memleketinin] bü[yük] tanrıları ve Mısır Memleketinin büyük tanrıları ile birlikte [onun evini, topraklarını ve kölelerini yıkacak/yok edecek].
—————————————————————————— Antlaşmanın İçeriği ve Mütekabiliyet Yönünden Yorumu
Bu antlaşma metninin Türkçesi incelendiğinde, metni genel itibariyle dört kısma ayırabiliriz. Antlaşmanın birinci bölümünde başlıklar, taraflar ve antlaşmanın genel amaçlarından bahsedilmektedir. İkinci bölümde ise taraflar karşılıklı birbirlerine dostluk içeren iltifatlarda bulunup, saldırmazlık sözü ve antlaşmanın taraflar arasında onaylandığına ilişkin vaatlerde bulunmuşlardır. Üçüncü bölümde ise taraflar birbirlerini her türlü tehlikeye karşı koruma sözü verip, kaçakların iadesi ve esirlerin serbest bırakılması konularını işliyorlar. Antlaşmanın dördüncü ve son bölümünde ise yemin, lanet ve kutsama kısımlarına yer verilmiştir. Antlaşma maddeleri içerisinde, antlaşmanın mütekabiliyet ve eşitlik koşullarında yapıldığına ilişkin aşağıda belirtilen açıklamalar dışında, antlaşmada içerik olarak Urhi-Teşup ile ilgili konuya da yer verilmiştir. Burada asıl Hitit Kralı’nın Urhi-Teşup değil bilakis III. Hattuşili olduğu açıkça belirtilmiştir. Bu konu Kadeş antlaşması öncesi bir dönemde iki memleket arasında siyasi krize neden olmuştur. Ayrıca antlaşma metninde, Mısır Memleketinden Amurru Memleketine kaçacak soyluların, Amurru Memleketi Kralı Benteşina tarafından yakalanarak, III. Hattuşili aracılıyla II. Ramses’e teslim edileceği de belirtilmiştir. Bu dönemde, Amurru Memleketi Hititlerin vassalı olup, kralda III. Hattuşili’nin damadı Benteşina’dır. Bunlara ilaveten antlaşmanın içeriğinde, III. Hattuşili ve II. Ramses’den sonra gelecek krallarında bu antlaşmayı korumaları, unutmamaları şayet korumayıp unuturlarsa tanrı panteonlarının memleketlerini yok etmeleri sözleri yer almıştır.
Bu antlaşmanın mütekabiliyet ve karşılıklı eşitlik esasına dayalı olarak yapıldığı, antlaşmanın birçok satırlarında karşımıza çıkmaktadır. Bunlara ilişkin bazı örnekler aşağıda belirtilmiştir:
a) Antlaşmanın başlangıç kısımlarında, her iki kralında birbirlerinden Büyük Kral diye bahsetmeleri, birbirlerinin çağdaşı olduklarını kabul ettiklerinin göstergesidir. Bu hitabet tarzı bile tek başına, yapılan veya yapılacak bir antlaşmanın eşit koşullarda olacağının en güçlü göstergesidir. Çünkü Hitit dış siyasetinin genel yapısından da bildiğimiz gibi, Hitit Kralları sadece kendilerine eşit gördükleri memleketlerin krallarına “Büyük Kral” diye hitap etmişlerdir. Diğer taraftan antlaşmanın ön yüz 4. ve 5. paragraflarında geçen, gelecekte iki krallığın ilişkilerine dair sözlerde (iki memleketin kralı da, artık gelecekte de aralarındaki barışı güçlendirmek amacıyla çaba gösterecek ve bu kural gelecekteki krallar içinde geçerli olacaktır) antlaşmanın eşitlik koşullarında yapıldığını göstermektedir.
b) Aynı şekilde antlaşmanın ön yüz 6. paragrafının 22. ve 27. satırları arasında geçen, Hem Mısır Kralı II. Ramses hem de Hitit Kralı III. Hattuşili kendi çıkarları doğrultusunda birbirlerine saldırmayacak ve gelecek yıllarda da bu durum geçerli olacaktır sözleri, ancak eşitlik koşullarında yapılacak antlaşmalarda yer verilebilecek konulardandır.
c) Benzer şekilde antlaşmanın ön yüz 7, 8, 9 ve 10. paragraflarında yer alan, şayet Hitit krallığına karşı düşman bir memleket saldırıya geçerse, hemen Mısır Memleketi onlara karşı yaya (piyade) ve at arabalı savaşçılarını yollayarak yardıma gidecek, aynı şekilde şayet herhangi bir düşman memleket Mısır’a saldırırsa, hemen Hitit Devleti bütün güçleri ile savaş meydanına giderek, Mısır Memleketine yardım edeceklerdir.
d) Benzer şekilde karşılıklı olarak antlaşma metninde, Hitit krallığına mensup bir soylu her hangi bir nedenle Mısır Memleketine kaçarsa, Mısır Firavunu II. Ramses onu tutuklayacak ve kardeşi Hitit Kralı III. Hattuşili’ye gönderecektir, aynı şekilde Mısır krallığına bağlı bir soylu her hangi bir nedenle Hatti Memleketine kaçarsa, Hitit Kralı III. Hattuşili onu tutuklayacak ve kardeşi Mısır Firavunu II. Ramses’e gönderecektir ifadeleri geçmekte olup, bu sözler antlaşmanın mütekabiliyet esasına bağlı olarak yapıldığının bir göstergesidir.
Tarafların Antlaşmadan Beklentileri
Hitit Kralı III. Hattuşili ile Mısır Kralı II. Ramses arasında yapılan Kadeş antlaşmasından her iki kralında beklentisinin benzer ve farklı yönleri bulunduğu söylenebilir.
Hitit Kralı III. Hattuşili yönünden antlaşmaya bakılacak olursa, Kadeş antlaşmasının en başta ona kazandırdığı en önemli şeyin, Mısır’ın onun krallığını tanımış olması söylenebilir. III. Hattuşili bunu çok istemiştir ve sonunda II. Ramses’de onun Hitit’in büyük kralı olduğunu kabul etmiştir. Nitekim Mira Kralı Kupanta-Kurunta’da, Hitit’in hükümdarlığı hakkındaki sorularına II. Ramses’e
cevaben Urhi-Teşub’un değil, III. Hattuşili’nin Büyük Kral olduğunu belirtmiştir225 .