Literatür Taraması

Bilgi, teknoloji, beşeri sermaye, işbölümü, ölçek ekonomiler, dışsallıklar ve yayılma etkilerinin büyümedeki rolü üzerine pek çok gözlem ve araştırma yapılmıştır.

1950’lerden itibaren endüstriyel Ar-Ge harcamaları ve Toplam Faktör Verimliliği (TFP) artışları hakkında bir çok çalışma yapılmıştır. Bu çalışmaların çoğunda bütün bir ekonomi için değil de, ekonomideki bazı sektörler için Ar-Ge harcamaları ile verimlilik artışları arasında ilişki kurulmaya çalışılmıştır(Griliches,1998:3). Đlerleyen yıllarda daha iyi ekonometrik tekniklerin ve data kaynaklarının açılması bu alanlarda daha formal ve ölçülebilir analizlerin yapılmasını sağlamıştır. Griliches Ar-Ge ve verimlilik ilişkisi üzerinde analizler yaparak bu alanın öncülerinden olmuştur. ABD’de yaptığı araştırmasının sonucunda, Ar-Ge harcamalarında %10’luk bir artışın çıktıda %7’lik bir artışa yol açtığını ortaya koymuştur. Çalışmasının bir başka sonucu ise; özel sektör tarafından finanse edilen Ar-Ge’nin Kamu tarafından finanse edilen Ar-Ge’den daha etkin olduğudur.

Başka bir çalışma da Wang ve Tsai tarafından Tayvan’daki imalat sanayinde çalışan firmalar üzerinde yapılmış ve Ar-Ge harcamaları ile TFP arasında anlamlı bir ilişki bulunmuştur(Wang and Tsai,2003:13). Bu çalışmada esneklik katsayısı 0,18’den büyük çıkmıştır.

Basu, Fernald ve Shapiro NBER’de yayınladıkları bir çalışmalarında verimlilik artışlarının (TFP) daha fazla faktör kullanma, sermaye birikimi yada ölçek ekonomilerinden değil teknolojik değişimden kaynaklandığını bulmuşlardır(Basu, Fernald and Shapiro,2001:35).

ABD’de 1948-1973; 1973-1990 ve 1990-1996 dönemlerinde toplam hasıladaki sırasıyla %4,02; %2,85 ve %2,36 oranındaki artışın sırasıyla %0,04; %0,20 ve %0,38’inin enformasyon teknolojisindeki gelişmeden kaynaklandığı tahmin edilmiştir (Jorgenson ve Stiroh, 1999: 113). Denison, 1929-1982 döneminde ABD’deki büyümenin %32’sinin işgücü miktarındaki, %68’inin de işgücü verimindeki artıştan kaynaklandığını; %68’lik kısmın %28’inin teknolojik gelişmeden, %19’unun sermaye/emek oranındaki artıştan, %14’ünün eğitim öğretimdeki gelişmeden, %9’unun ölçek ekonomilerden, %8’inin kaynak dağılımındaki etkinlikten ve -%9’unun yasal çerçeve ve diğer faktörlerden kaynaklandığını tahmin etmiştir (McConnel ve Brue, 1993).

1980-1990 dönemi için Türkiye’nin 67 ilinde eğitimin büyümeye katkısının geleneksel üretim fonksiyonu ve panel data yöntemiyle araştırıldığı bir çalışmada (Güngör, 1997: 211) egitimli işgücü istihdamı ile endüstriyel çıktı arasında pozitif ilişki bulunmuştur. Aynı dönem için yine 67 ili kapsayan bir başka çalışmada (Ergen, 1999), Türkiye’de işgücünün örgün eğitimindeki bir yıllık artışın büyüme oranında %21’lik artışa yol açtığı sonucuna varılmıştır. Eğitimin büyümeye katkısının iç getiri oranı yaklaşımıyla araştırıldıgı bir başka çalışmada (Tansel, 1999), özellikle gelişen ülkelerde öğrenim düzeyi arttıkça, eğitimin toplumsal ve özel getirisinin azaldıgı, azgelişmiş ülkelerde ilkögretimin, gelişen ülkelerde ise ortaögretimin toplumsal getirisinin daha yüksek oldugu, eğitimin getirisinin kadınlarda daha yüksek oldugu, gelişmiş ülkelerde eğitimin toplumsal ve özel getirilerinin birbirine yaklaştıgı, Türkiye’de eğitim süresi uzadıkça getiri oranının arttıgı ve yüksek egitimin özel getirisinin toplumsal getirisinden daha büyük oldugu sonucuna varılmıştır.

Ar-Ge Harcamaları/GSYIH oranının gelişmiş ülkeler ortalaması %1,5-2 olurken, gelişen ülkeler ortalaması %0,5’in altında kalmıştır. Dünya Ar-Ge harcamalarının yaklaşık %95’ini gelişmiş, %5’ini ise gelişen ülkelerin yapmakta olduğu tespit edilmiştir (Soyak, 1995: 49-58).

Tablo 1: Endojen Büyüme Literatürü

YAZARLAR YIL MODEL ĐLĐŞKĐ ANLAMLILIK

Romer 1986 Ar-Ge Modeli Pozitif Anlamlı

Romer 1987 Ar-Ge Modeli Pozitif Anlamlı

Lucas 1988 Beşeri Sermaye Modeli Pozitif Anlamlı

Stokey 1988 Yaparak Öğrenme Modeli Pozitif Anlamlı

Sala-i Martin 1990 Ar-Ge Modeli Pozitif Anlamlı

Romer 1990 Ar-Ge Modeli Pozitif Anlamlı

Grosman ve Helpman 1990 Ar-Ge Modeli Pozitif Anlamlı

Rivera ve Romer 1990 Ar-Ge Modeli Pozitif Anlamlı

Becker, Murphy ve Tamura 1990 Beşeri Sermaye Modeli Pozitif Anlamlı

Grosman ve Helpman 1991 Đnovasyon - Büyüme Pozitif Anlamlı

Robert Baro 1991 Ar-Ge Modeli Pozitif Anlamlı

Stokey 1991 Beşeri Sermaye Modeli Pozitif Anlamlı

Mankiw, Romer ve Weil 1992 Eğitim Düzeyi Pozitif Anlamlı

Aghion ve Howitt 1992 Yaratıcı Yıkım Pozitif Anlamlı

Levine ve Renelt 1992 Ekonomik Özgürlük – Büyüme Pozitif Anlamlı

De Gregorio 1992 Eğitim Düzeyi Pozitif Anlamlı

Gould ve Ruffin 1992 Beşeri Sermaye Pozitif Anlamlı

Young 1993 Ar-Gr Modeli Pozitif Anlamlı

Grosman ve Helpman 1994 Ar-Ge Modeli Pozitif Anlamlı

Tallman ve Wang 1994 Beşeri Sermaye Modeli Pozitif Anlamlı

Barro ve Lee 1994 Eğitim Düzeyi Negatif Anlamlı

Parente 1994 Yaparak Öğrenme Pozitif Anlamlı

Jones 1995 Ar-Ge Modeli Negatif Anlamlı

Baro 1996 Eğitim Düzeyi Negatif Anlamlı

Caseeli, Esquivel ve Lefort* 1996 Eğitim Düzeyi Pozitif Anlamlı Caseeli, Esquivel ve Lefort** 1996 Eğitim Düzeyi Negatif Anlamlı

Sala-i Martin 1997 Bölgesel Farklılılar Pozitif Anlamlı

Forbes 1997 Eğitim Düzeyi Negatif Anlamlı

Easterly ve Levine 1997 Eğitim Düzeyi Pozitif Anlamlı

Güngör 1997 Beşeri Sermaye Modeli Pozitif Anlamlı

Griliches 1998 Ar-Ge Modeli Pozitif Anlamlı

Quah ve Keely 1998 Ar-Ge Modeli Pozitif Anlamlı

Yeldan, Diao ve Roe 1998 Ar-Ge Modeli Pozitif Anlamlı

Bayoumi, Coe ve Helpman 1999 Ar-Ge Modeli Pozitif Anlamlı

Howitt 1999 Ar-Ge Modeli Pozitif Anlamlı

Jorgenson ve Stiroh 1999 Bilgi Teknolojileri Pozitif Anlamlı

Ergen 1999 Beşeri Sermaye Modeli Pozitif Anlamlı

Tansel 1999 Eğitim Düzeyi Pozitif Anlamlı

Fernandez ve Mauro 2000 Eğitim Düzeyi Pozitif Anlamlı

Romer 2001 Ar-Ge Modeli Pozitif Anlamlı

Basu, Fernald ve Shapiro 2001 Ar-Ge Modeli Pozitif Anlamlı

BÖLÜM 2: UZUN DÖNEMLĐ EKONOMĐK BÜYÜMEDE (VERĐMLĐLĐK