Liberal Demokrasi Nedir?

Liberal demokrasi terimi, özellikle İkinci Dünya Savaşı sonrasında Batıda var olan siyasal kurumları, bu kurumların varoluşlarını güvence altına alan hukuk kurallarını ve bu kurum ve kuralların hâkim olduğu siyasal süreci anlatmak için kullanılmaktadır. Bu bağlamdan yola çıkılarak “liberal demokrasi; genel ve eşit oy ilkesini, düzenli aralıklarla yapılan” gizli oylama ve açık sayıma dayalı seçimlerle “siyasal iktidarın el değiştirdiği, halkın temsil edildiği kurumların varlığını ve hukukun üstünlüğü” yani yargı bağımsızlığı gibi birçok ilkeyi ve düşünme, anlatım, örgütlenme özgürlüğünü içermektedir (Köker, 1992: 29).

Liberal demokrasideki demokratik unsur halkın rızası fikrine dayanmaktadır. Liberal demokrasi genel seçimlerin siyasi iktidarın tek meşruiyet kaynağı kabul edildiği seçimli demokrasi biçimidir. Seçimler siyasi eşitlik ilkesine uyumlu olmalı evrensel oy verme hakkı ve “bir kişi bir oy” prensibine dayanmalıdır. Bu nedenle ırk, din, cinsiyet, ekonomik statüsü ne olursa olsun oy verme hakkını sınırlayan her türlü sistem demokrasi kabul edilemez. Ayrıca seçimler düzenli, açık ve en önemlisi rekabetçi olmalıdır. Demokratik sürecin temeli halkın siyasetçilerden hesap sorabilme kapasitesine dayanır. Yani siyasal hareket ile partiler arasındaki açık rekabeti yansıtan siyasi çoğulculuk demokrasinin özü kabul edilmektedir (Heywood, 2011: 279).

“Liberal demokrasinin temelinde belirli yasalar yatmaktadır. Bunlardan ilki devletin demokratik bir biçimde örgütlenmesidir” (Dahl, 1996: 11). Demokrasi gerçekte kamuoyuyla

oluşturulan ve kamuoyuna karşı sorumlu bulunan bir yönetim biçimini ifade etmektedir. Burada sorumluluk ilkesiyle, siyasal iktidarın kendi temsilcilik niteliğini sürekli denetlemesi anlatılmaktadır. Böylece siyasi iktidar kamuoyu desteğine sahip olup olmadığını takip etmelidir. Kamuoyunun açık ve serbest oluşması önemlidir. Bunun yoluysa halkın katılım, söz ve oy hakkı olanaklarıyla düşüncelerini açıkça ve serbestçe açıklayabilmeleridir. Bir diğer ilke kamuoyunun kesimleri arasında çoğunluk kararlarının esas olmasıdır. “Kısaca siyasal iktidarın anayasal kontrolü, dürüst seçimler, ifade özgürlüğü, sivil örgütlenmenin siyasal katılımı ilkeleri bu sistemin olmazsa olmazlarıdır” (Dahl, 1996: 11).

Held’in (2005: 307) liberal demokrasinin özellikleri olarak öne çıkan ilkeleri şu şekilde açıklamaktadır:

 Devletin gücüne karşı şüphecilik ve düşmanlık ile güç merkezlerinin çeşitliliğinin önemine vurgu yapar. Kuvvetler ayrılığı ilkesine dayanır.

 Demokratik toplumun önkoşulu olarak devlet ve sivil toplum ayrımını öne sürer.  Arzu edilen devlet formu olarak gücün yasal sınırlara bağlı olarak kişisel olmayan

yapısını oluşturur.

Liberalizm yasaların egemenliği ilkesini korumak için “kuvvetler ayrılığı” ve “yazılı anayasalar” olmak üzere iki araç geliştirmiştir. Liberal demokrasi bu araçlar vasıtasıyla yasa koyucuların keyfi davranışları ile yaptırımlarda bulunmalarını önlemektedir. Bu yönüyle “liberalizm insanların değil yasaların egemenliğini savunmaktadır ve ancak bu sistemde yaşayabilir” (Yumer, 1988: 24). Böylece Yumer, genel yasalara uyulması halinde başka insanların iradelerine tabi olunmayacağını ve liberal demokrasinin özgürlük anlayışının bu yaklaşıma dayandığını savunmaktadır.

Modern zamanlarda demokrasinin neden tercih edildiği ve Antik Yunan’dan sonra uzun süre tarihte uygulanmamışken neden yeniden popüler olduğu sorusu çeşitli düşünürler tarafından cevaplanmıştır. Bu cevaplara göre en başta demokrasi, zorbalığı önleyen bir yönetimdir. Özellikle 20. yüzyılda örneklerine sıkça karşılaşılmış birçok faşist ve totaliter rejim, örneğin İkinci dünya savaşı sırasında Almanya’da Adolf Hitler, Sovyetler Birliğinde Joseph Stalin milyonlarca insanın zalimce ölmesinden sorumludur (Dahl, 2001: 49).

Modern demokrasiler ilk olarak vatandaşların eşitliğini korumayı hedeflemişlerdir. Yani bütün insanlara eşit şekilde davranılmasını amaçlar. Eski aristokratik görüşte hâkim olan bazı insanların diğerlerine nazaran daha değerli olduğu inanışına karşı bütün insanların eşitliğini korumaktadır (Beetham ve Boyle, 2005: 3).

Demokrasi elbette temel hak ve özgürlükleri güvence altına almaktadır. Demokrasi insanlara demokratik olmayan sistemlerin sağlayamadığı seçim, katılım, görüşlerini açıklama

ve tartışma hakkı gibi daha birçok haklar sağlamaktadır (Beetham ve Boyle, 2005: 4; Dahl, 2001: 52).

Demokratik hükümetlerin sıradan halkın ihtiyaçlarının karşılanması konusunda diğer hükümet biçimlerine nazaran daha etkilidir. Eski Atina tabiriyle ayakkabıyı ayakkabı tamircisi yapar ancak ayakkabının neresinden sıktığını ancak onu giyen bilebilir (Beetham ve Boyle, 2005: 3).

Liberal demokrasi genel özgürlükleri vatandaşlarına sağlamaktadır. Böylece diğer alternatiflerinden daha geniş bir kişisel özgürlük alanı yelpazesine sahiptir (Dahl, 2001: 54). Demokrasi çoğulculuk ve uzlaşma zemini sağlamaktadır. Demokrasi vatandaşlar arasında eşitliği kabul ettiğinden dolayı toplum içinde farklılıkları çeşitliliği ve çoğulculuğu gerektirmektedir (Beetham ve Boyle, 2005: 4).

Demokrasi insanların kendi temel çıkarlarını geliştirmelerini ve korumalarını teminat altına almaktadır. John Stuart Mill’in ifade ettiği gibi, hakların ve çıkarların, hükümet ve onun mekanizmalarının suiistimalinden korunması ancak hükümetin yürütmesinde kişilerin de bulunmasıyla mümkündür. Bu nedenle herkes devletin mutlak gücüne dâhil olmak zorundadır, daha azı kesinlikle kabul edilemez. Bununla birlikte demokratik hükümetler insanların kendi kaderini tayin etmesine azami fırsatı tanırlar. Yani insanlar kendi seçtikleri kanunlara göre yaşayabilme hakkına sahip olabileceklerdir. Bununla birlikte demokratik hükümetler, ahlaki sorumlulukların gerçekleştirilmesi için gerekli fırsatı sağlarlar. Üstelik demokrasi, insani gelişimi diğer alternatiflerinden daha çok gerçekleştirmektedir. İnsanların çoğu geliştirebileceği birçok özelliğe sahiptir. Sahip olunan bu potansiyelin geliştirilmesi için bulunduğu politik sistem de diğer etkenler kadar önemlidir. Bunların yanı sıra demokratik hükümetler birbirleriyle savaşmadıkları için ve demokratik ülkeler diğerlerinden daha zengin olduğu için demokratik yönetimlerin refahı sağladığı da savunulmuştur (Dahl, 2001: 55-56). Demokrasi toplumsal yenilenmeyi de sağlamaktadır. Örneğin başarısız olmuş veya artık faydalı olmayan politikalar ile politikacıların hükümetin dağılmasına sebep olmadan düzenli şekilde değiştirilmesini garanti eder (Beetham ve Boyle, 2005: 5).