Talep analizi çalışmalarında birbiri ile ilişkili fakat ayrıştırılabilir iki tür çalışmadan bahsetmek mümkündür. Bunlardan birincisi, istatistikçilerin istatistiki teknikleri kullanarak yaptığı çalışmalar, ikincisi ise, ekonomistlerin yaptığı çalışmalardır. 19. yüzyılda henüz regresyon ve korelasyon tekniği geliştirilmediğinden talep analizlerinde uygulamalı araştırmalar yapılmıyordu. 1857 yılında Engel'in gelir ve belirli harcama grupları arasında önemli bir ilişkinin var olduğunu ortaya koymasından sonra, harcama kalıplarında gelirin etkisi araştırılmaya başlanmıştır. Bundan sonra istatistiki teknikler kullanılarak bazı talep çalışmaları yapılmıştır. 1907 yılında Benini İtalya'da kahvenin talep esnekliği tahminini, 1914 yılında ise Lehfeldt İngiltere'de buğdayın talep esnekliği tahminini yapmıştır. Ekonometrik talep çalışmalarında önemli gelişme 1914 ve 1929 yılları arasında Moore tarafından yapılan analizlerle sağlanmış ve bu çalışmalar pek çok yeni konunun çözümünde ekonomistleri teşvik etmiştir. Bundan sonra İngiltere'de iki önemli gelişme olmuştur. Bunlardan ilki, 1934'te Allen ve Hicks'in, Slutsky'nin tüketici tercih modelini kullanmalarıdır. İkincisi ise Allen ve Bowley'in İngiltere'de hanehalkı bütçe verilerini kullanarak yaptıkları analizdir (Phlips, 1983: 106). “Bu çalışma teorik bir modele dayalı ilk önemli yatay kesit verileri analizidir” (Brown and Deaton, 1972: 1147-1148).
Talep analizi çalışmalarında sistematik gelişmeler ikinci dünya savaşından sonra, özellikle 1950'li yıllarda sağlanabilmiştir. Stone (1954) talep teorisinin diğer kısıtlamalarını karşılayan doğrusal sistemini (LES) geliştirmiştir. Stone bu talep sistemi ile İngiltere'de 1920-1938 yılları arasında zaman serisi verilerini kullanarak, altı grupta topladığı mallar için analiz yapmıştır. Talep denklemlerinin tanımlanmasında çift logaritmik fonksiyon kullanmıştır. Regresyon denklemlerinde kişi başına gelir ile tamamlayıcı ve rakip malların fiyatlarını kullanmıştır (Phlips, 1983: 120, Koç, 1995: 3).
Stone'un geliştirmiş olduğu modelden sonra uygulamalı talep analizi çalışmalarının sayısı önemli ölçüde artmıştır. Yurtdışında yapılan talep çalışmalarından bazılarını aşağıdaki gibi sıralamak mümkündür.
Kirby (1966) 5 farklı ülkeden alınan farklı dikiş makinesi ürün gruplarına ait 7,5 yıllık aylık satış verilerinden oluşan 23 farklı seri kullanmıştır. Talep tahminlerinin yapılmasında üssel düzeltim, hareketli ortalamalar ve zaman serileri analizinde en küçük kareler yöntemlerini kullanmıştır.
Marchant ve Hockley (1971) Resmi kaynaklardan alınan, 3 farklı seriye ilişkin (iç pazar için toplam binek otomobil üretimi, ihracat için toplam binek otomobil üretimi ve yeni kayıt olmuş binek otomobiller) bilgileri kullanarak İngiltere pazarındaki binek otomobil talebini üssel düzeltim ve hareketli ortalamalar yöntemleriyle tahminlemiş ve elde edilen sonuçları karşılaştırmışlardır.
Bhattacharya (1974) Avustralya’da telefon talebinin tahminlenmesinde doğrusal regresyon ve hareketli ortalamalar yöntemlerini kullanmıştır.
Winer (1979) Bitkisel bileşenler için yapılan reklam harcamaları ile satış hacmi arasındaki ilişkinin belirlenmesinde regresyon analizi ve kovaryans analizini kullanmıştır.
Carlson ve Umble (1980) Amerika’da 5 farklı otomobil türünün (mini otomobil, küçük otomobil, orta boy otomobil, standart model otomobil ve lüks otomobil) 5 yıllık talebi, bağımsız değişkenler olarak harcanabilir gelir, otomobil türüne göre değişen fiyatlar, benzin fiyatları, benzin kıtlığı ve Amerika otomotiv işçilerinin grevinin kullanıldığı çoklu regresyon analizi ile tahminlemişlerdir.
Malik ve Ahmad (1981) Zaman serileri ve regresyon analizi ile Libya’daki yiyecek talebini tahminlemiştir.
Kamenetzky, Shuman ve Wolfe (1982) Güneybatı Pennsylvania’da halkın ambulans hizmetlerine olan talebini tahminlemede bölgeye ilişkin sosyo-demografik veriler, geçmiş yıl talep verileri ve ambulans hizmeti veren firmanın yapısı ve hizmetin niteliğine ilişkin verileri kullanarak çoklu regresyon analizi yapmışlardır.
Johnson, Fomby ve Hill (1984) Talep konusunda yapılan ilk çalışmaların, fiyat, talep edilen miktar, gelir gibi talebi açıklayan değişkenler ile ekonomik teorinin sağladığı katkıyla istatistiki yöntemlere dayandığını belirtmişlerdir.
Huss (1985) Amerika’da halka elektrik dağıtımı sağlayan 49 firmanın geçmiş talep tahminlerini ve mevcut satış verileri kullanılarak doğrusal regresyon analizi, zaman serileri analizi, üssel düzeltim yöntemi ve çoklu regresyon analizi ile 2, 4, 6 ve 7 yıllık satış tahminlerini yapmış ve elde edilen sonuçları karşılaştırmıştır.
Baker ve Fitzpatrick (1986) Güney Carolina’nın 4 ilçesinin günlük acil sağlık hizmeti ve rutin sağlık hizmeti talebinin tahminlenmesinde üssel düzeltim yöntemini kullanmış, acil ve rutin hizmetlerin taleplerinin birleştirilmesinde hedef programlama modelini formülize etmiş ve elde edilen sonuçları çoklu regresyon analizi sonuçları ile karşılaştırmışlardır.
Andrikopoulos, Brox ve Georgapoulos (1987) Yunanistan’da tarım ürünleri ve diğer ürünlerin tüketimini doğrusal harcama sistemiyle analiz etmişlerdir. 1951-1993 dönemini kapsayan zaman serisi verilerini kullanmışlardır. Analiz edilen ürünler; ekmek ve tahıl, et, balık, süt, peynir ve yumurta, bitkisel ve hayvansal yağlar, meyve, sebze ve patates, şeker, çay, kahve ve kakao, alkollü ve alkolsüz içkiler, sigara ve tarım dışı ürünlerdir.
Schultz (1987) Düzensiz seyreden ürün talebinin tahminlenmesinde üssel düzeltim yöntemini kullanmıştır.
Eales ve Unnevehr (1988) 1965-1985 dönemini kapsayan zaman serisi verilerini kullanarak Amerika Birleşik Devletlerinde et ürünleri talebini dinamik AIDS modeliyle analiz etmişlerdir.
Caballero ve Uriel (1989) 1980-1981 hanehalkı bütçe anket verilerini kullanarak Valensiya eyaletinde et talebinin analizini yapmışlardır. Açıklayıcı değişkenleri satın alma gücü, mevsimsellik, yerleşim yeri genişliği, hanehalkı genişliği olan 5 fonksiyonel tipte Engel eğrisi tahmin etmişlerdir. Hanehalkı genişliği değişkeni sığır eti tüketimi hariç, diğer etlerin tüketimini etkilemektedir. Yerleşim yeri büyüklüğü sığır eti, koyun eti ve diğer etler için anlamlı elde edilmiştir. Küçük yerleşim yerleri sığır eti harcaması üzerinde negatif etkiye sahip olmasına karşın, büyük yerleşim yerleri pozitif etkiye sahiptir.
Fulponi (1989) 1959-1985 periyodunu kapsayan zaman serisi verilerini kullanarak Fransa’da gıda ürünleri ve et talebini AIDS modeliyle tahmin etmiştir. Çalışmalarında, gelir ve fiyatların etkisini sayısallaştırmayı ve gıda harcamaları dağılımdaki değişimi analiz etmeyi amaçlamışlardır.
Heien ve Pompelli (1989) Amerika Birleşik Devletlerinde alkollü içkiler talebi üzerinde ekonomik ve sosyo-demografik değişkenlerin etkisini 1977-1978 dönemine ait hanehalkı tüketim anketlerinden derlenen yatay kesit verileriyle analiz etmişlerdir. AIDS Modelini kullanmışlardır. Bütün alkollü içkilerin talep esnekliğinin az esnek olduğu belirlenmiştir. Çapraz fiyat esneklikleri negatiftir. Demografik değişkenlerin, alkollü içecekler üzerindeki etkisi önemli bulunmuştur. Ayrıca, verginin artma olasılığı üzerine yapılan senaryo analizinde, fiyatlardaki olası artışın alkollü içecekler tüketimini ortalama %28,1 azaltacağı belirlenmiştir.
Calatrava ve Navarro (1991) Ekvator’da şeftali tüketimini incelemişlerdir. Çok sayıda sıfır tüketim değerleri mevcut olduğundan, bu gözlemlere En Küçük Kareler yönteminin uygulanması da parametre tahminlerinin yanlı ve tutarsız elde edilmesine neden olacağından Tobit modeliyle Ekvator’da şeftali tüketimini analiz etmişlerdir.
Blaylock ve Blisard (1992) Sigara tüketim kararı ve sigara satın alma kararının analizini Double Hurdle modeliyle gerçekleştirmişlerdir.
Jensen ve Manrique (1993) 1981, 1984 ve 1987 yılları Endonezya Ulusal Hanehalkı Sosyal ve Ekonomi Anketi verilerinden yararlanmışlardır. Çalışmalarında kentsel kesime ait gözlemleri kullanmışlardır. Bu gözlemler üç dönem için 3705 hanedir. Analiz için sekiz mal grubu (pirinç, et, süt ürünleri, balık, palawija ürünler
(soya, mısır, manyok), buğday, meyveler, diğer gıdalar ve gıda dışındaki ürünler) seçilmiştir. Gelir gruplarına göre gıda talebinin belirlenmesinde LA/AIDS modelinden yararlanmışlardır.
Chung (1994) İspanya gıda verilerini ve Geary-Khamis Metodu’nda kullanarak değişik gelir gruplarının gıda tüketim harcamaları ve talep esnekliklerini saptamıştır.
Gao ve Spreen (1994) ABD’de 1987-1988 hanehalkı gıda tüketim anket verilerini kullanarak et talebi üzerinde demografik değişkenlerin, fiyat ve harcama esnekliğinin etkisini incelemişlerdir. Genelleştirilmiş Toplamsal Logaritmik Talep Sistemi (Generalized Addilog Demand System) ve Rotterdam modelinin kombinasyonuyla geliştirilen Hibrit Talep sistemini kullanmışlardır. Modelde kullanılan değişkenler; bölge, etnik köken, aile genişliği, kentleşme, gıda planlayıcısı, sağlık bilgisine sahip olmak, kadın aile reisinin iş statüsü ve ev dışı gıda harcamasının toplam gıda harcaması içindeki oranıdır.
Jones ve Yen (1994), Amerika Birleşik Devletlerinde sığır eti talebini Box-Cox Dönüşümlü Bağımlı Double Hurdle Modeliyle tahmin etmişlerdir.
Young ve Hamdok (1994) Çalışmalarında, 1990-1991 dönemi için Zimbabwe’nin güney eyaleti olan Matabeleland’da hanehalkı genişliği ve hanehalkı kompozisyonunun kırsal yerleşim yerlerinde yaşayan hanehalkının tüketim üzerindeki etkisini incelemişlerdir. Analiz, 1096 hanehalkı üzerinden tahıllar, et, süt, diğer gıdalar, giyim, dayanıklı mallar tüketimi, diğer mallar tüketimi (eğitim, sağlık bakımı, akaryakıt) için yapılmıştır. Gelirin logaritmasının bütçe payının bir fonksiyonu olarak ifade edildiği ve AIDS modeliyle (fiyatlar sabit tutulduğunda) tutarlı Working–Leser modelini kullanmışlardır. Bu çalışmada hem Chesher’in (1991), hem de Deaton’ın (1989) yaklaşımını kullanmışlardır.
Laajimi (1995) Ekim 1989-Eylül 1992 dönemi için İspanya Gıda Tüketim Paneli anket verilerini kullanarak, global gıda talebini, et, sert kabuklu meyveler ve yağ talebini Doğrusal Formda Yaklaşık İdeal Talep Sistemiyle tahmin etmiştir. Çalışmada kullanılan sosyo-demografik değişkenler, hanehalkı genişliği, sosyo ekonomik sınıf, yerleşim yeri genişliği ve yıl için dummy değişkenidir. Bu çalışmada, yansız ve tutarlı parametre tahminleri elde edebilmek için öncelikle modelde kullanılacak bağımsız
değişkenlerle Probit modeli analiz edilmiştir. Probit modelinden elde edilen Ters Mills Oranı, AIDS modelinde enstrüman değişken olarak kullanılmıştır.
Nayga (1995) İki aşamalı Heckman modeliyle, Amerika Birleşik Devletlerinde balık ve su ürünleri talebini tahmin etmişlerdir. Satın alma kararı ikili (binaria; aile harcama kaydediyorsa bağımlı değişken 1 değerini almakta, aksi durumda ve 0 değer almaktadır) değişkenle gösterilmiş, Mills oranını hesaplamak için Probit modeliyle analiz edilmiştir. İkinci aşama olan harcama eşitliğinde, Mills oranını da kullanarak, genelleştirilmiş Heckman modeliyle Görünürde İlişkisiz Regresyonla (Seemingly Unrealet Regresyon), bütün gözlemler (sıfır ve pozitif) için tahmin etmişlerdir.
Fabiosa, Mohanty, Smith ve Meyers (1996) Gelir sınıflarını kullanarak gıda politika analizleri için tüketim parametrelerinin tahmini adlı çalışmalarında, Jamaika’da 1972-1993 dönemine ait zaman serisi verileri ve 1984 hanehalkı harcama anketi verilerinden yararlanmışlardır. Analiz, et (sığır eti, domuz eti, tavuk eti) ve tahıllar (buğday, pirinç, şeker, soya yağı) olmak üzere iki ana mal grubu için yapılmıştır. Hanehalkı harcama anket verilerinden, farklı gelir grupları için gelir talep esnekliğini ve farklı gelir gruplarında her bir malın tüketim payının hesaplanması amacıyla yaralanmışlardır.
McDowell, Allen–Smith ve McLean-Meyinsse (1997) Çalışmalarında 1994 Tüketici Harcama Anket verilerini kullanmışlardır. Ankete katılan hanelerin ev ve ev dışı gıda tüketim birimlerindeki gıda ve içecek tüketimlerine ilişkin bilgiler derlenmiştir. Bu haneler; düşük gelir grubunda yer alan haneler, orta gelir düzeyinde yer alan haneler ve yüksek gelir düzeyinde yer alan haneler olmak üzere üç gelir grubunda incelenmiştir. Bu üç gelir grubunda yer alan hanelerin gıda harcamalarıyla ve hanelerin sosyo-demografik özellikleri arasındaki ilişki Tobit modeliyle belirlenmiştir.
Sani ve Kingsman (1997) Farklı periyodik envanter kontrolü yöntemleri kullanılması halinde düşük ve kesikli özelliğe sahip yedek parça talebini basit üssel düzeltim ve hareketli ortalamalar yöntemleri ile tahminlemiş ve sonuçlarını karşılaştırmışlardır.
Businger ve Read (1999) Amerikan donanmasında bakım-onarım parçalarının talep tahmininde regresyon analizini kullanmışlardır.
Chern (1999) Sağlıkla ilgili bilgi ve haberlerin gıda maddeleri talebine olan etkisini analiz etmiş ve önemli sonuçlar saptamıştır.
Law ve Au (1999) Japon turistlerin Hong Kong’a seyahat taleplerini tahminlemişlerdir.
Alon, QI ve Sadowski (2001) Amerika bütünleşik perakende satışlarının zaman serileri analizinde çoklu regresyon kullanarak tahminlemiş ve yapay sinir ağlarıyla yapılan tahminlerle karşılaştırmışlardır.
Burger, Dohnal, Kathrada ve Law (2001) Amerikan turistlerin Durban’a seyahat taleplerinin tahminlenmesinde hareketli ortalamalar, üssel düzeltim ve çoklu regresyon analizi gibi farklı teknikler yardımıyla zaman serileri analizini kullanmış ve elde edilen sonuçları karşılaştırmıştır.
Zhou, Mcmahon, Walton, ve Lewis (2002) Melbourne su tedarik sisteminin şehir bölgesine ilişkin saatlik ve günlük su talebinin tahminlenmesinde zaman serileri analizini kullanmıştır.
Chu ve Zhang (2003) ABD nüfus idaresinden alınan 1985-1999 yıllarına ait aylık perakende satış verilerini kullanarak doğrusal ve doğrusal olmayan modellerle satışlar tahminlemişlerdir.
Willemain, Smart ve Schwarz (2004) Tedarik zincirindeki servis parçalarının rassal talebi tahminlenmişlerdir.
Zotteri ve ark. (2005) Avrupa’daki bir marketler zincirinin beş ürünün bütünleşik talebinin tahminlenmesinde logaritmik regresyon modelini kullanmışlardır.
Diğer ülkelerde yapılan çalışmalarda olduğu gibi, Türkiye’de de tüketim harcamaları ile ilgili uygulamalı talep analiz çalışmaları yapılmıştır. Özellikle son 20-25 yıllık dönemde talep analizi konusunda yapılan çalışmalar yoğun ilgi görmeye başlamıştır. Bunlardan bazılarını şu şekilde sıralamak mümkündür.
Yurdakul (1981) 1977 yılında Adana ilinde gelir gruplarına göre tüketicilerin hayvansal ürünler tüketimlerini incelemiş, et, süt, süt mamulleri, yumurta ve toplamsal hayvansal gıda maddeleri için gelir-harcama esnekliklerini hesaplamıştır. Gelir-harcama
esnekliklerinin hesaplanmasında yarı logaritmik ve çift logaritmik fonksiyonlardan yararlanmıştır.
Tansel (1986) 1978-1979 dönemine ait TÜİK, hanehalkları harcama anket verilerinden kentsel kesime ait olanları kullanmıştır. Çalışmanın sonuçlarına göre gıda ve konut harcamalarının esnekliklerine göre ihtiyaç olduğu, lokanta, kişisel bakım, hizmetler, ulaşım ve kültürel harcama gruplarının ise lüks olduğu belirlenmiştir. Dayanıklı ev eşyaları ve sağlık harcamalarının esneklikleri ise 1 civarındadır. Hanehalkı büyüklüğü esnekliği, gıda, konut, giyim ve dayanıklı ev eşyaları harcamalarında ölçek ekonomisinin bulunduğunu göstermiştir.
Hanta (1994) Adana kentsel alanda 23 Ocak-15 Şubat döneminde anketle derlediği yatay kesit verilerini kullanarak, beslenmede önemli yere sahip kırmızı et, süt ve süt ürünleri, tavuk eti ve yumurta için gelir ile tüketim arasındaki ilişkiyi Engel fonksiyonlarıyla belirlemiştir.
Koç (1995) Working-Leser ve Yaklaşık İdeal Talep Sistemi Modelini (AIDS) kullanarak Türkiye’de kırmızı et arz ve talebinin ekonometrik analizi ve kırmızı et sanayi yapısı ile işleyişini incelemiştir. Kesilen hayvan arzını, doğrusal, çift logaritmik ve logaritmik doğrusal fonksiyonlardan yararlanarak basit regresyondan çoklu regresyona aşamalı olarak tahmin etmiştir.
Şenesen ve Selim (1995) TÜİK’nin 1987 yılı hanehalkları gelir ve tüketim harcamaları anket verilerini kullanmışlardır. Bu hanehalkları 20 gelir düzeyinde ve 11 mal grubu (gıda, restoran, giyim, mobilya, ev hizmetleri, sağlık, kişisel bakım, ulaşım, kültür ve diğerleri) için belirlenmiştir. Gıda harcamalarının zorunlu mal niteliğinde olduğu, ev eşyası, ev harcamaları, ulaştırma, kültürel harcama kalemleri her gelir düzeyinde ve hem kırsal, hem de kentsel kesimde lüks mal niteliğinde olduğunu bulmuştur. Giyim, dışarıda yemek ve diğer harcamalar da lüks mal niteliğindedir. Ama, gelir düzeyi yükseldikçe bunların esnekliklerinin birim esnekliğe doğru kaydığı görülmüştür.
Ekinci (1996) Türkiye’de 1970-1994 dönemini kapsayan 25 yıl için seçilmiş bazı gıda maddelerinin talebini tahmin etmiştir. Talep tahmininde Engel fonksiyon tiplerinden ve Doğrusal Formda Yaklaşık İdeal Talep Sisteminden (Linear
Approximate/Almost Ideal Demand System) yararlanmıştır. Ekmek, şeker, margarin, koyun eti, sığır eti, tavuk eti ve içme sütünün talebini Engel fonksiyonlarıyla, süt ve süt ürünleri (içme süt, yoğurt, tereyağı, peynir) ile et (koyun eti, tavuk eti, sığır eti) grubunun talebini ise LA/AIDS modeliyle tahmin etmiştir.
Üçdoğruk (1997) İzmir ili kentsel kesimde gıda harcamaları gelir esnekliklerini tahmin etmiştir.
Nişancı (1998) Türkiye’de hane halklarının harcamarını Engel eğrisi yaklaşımı çerçevesinde incelemiştir. TÜİK’nin 1994 Hanehalkı Tüketim Harcamaları Anketinin on mal grubuna ilişkin sonuçlarını veri kaynağı olarak ele almış ve AIDS modelini kullanmıştır.
Paksoy (1998) Kahramanmaraş ili kentsel alanda hane halklarının hayvansal gıda maddeleri tüketimini incelemiş ve “Working-Leser” modelini kullanarak gelir- harcama esnekliklerini hesaplamıştır.
Şengül ve Yurdakul (1998) Adana ili kent merkezinde 400 aileden 1-30 Haziran 1998 döneminde anketle derlenen verileri kullanarak, ailelerin zeytinyağı taleplerini Double Hurdle modeliyle tahmin etmişlerdir. Çalışmanın sonuçları, Adana kentsel alanda zeytinyağının lüks bir ürün olduğu ve zeytinyağı ve diğer sıvı yağlar (mısır özü ve soya yağı) arasında bir ikame ilişkisi olduğu belirlenmiştir. Ayrıca, modelde kullanılan sosyo-demografik değişkenlerin de ailelerin zeytinyağı taleplerini etkilediği belirlenmiştir.
Sarımeşeli (1999) 1987 yılı Hanehalkı Gelir ve Tüketim Harcamaları Anketi verilerini kullanarak, hanehalkları harcanabilir geliri ile hanehalklarının farklı gelir düzeylerinde 38 mal grubu için yaptıkları harcamalar ilişkilendirilerek, tüketim eğilimleri kır ve kent olmak üzere iki ayrı düzeyde incelemiştir. Tüketim eğilimlerini tanımlayan parametre değerlerinin tahmininde, basit en küçük kareler yöntemini (10 farklı fonksiyon tipi için) kullanmıştır. Esneklikleri en iyi uyumu sağlayan üç fonksiyon tipine göre hesaplanmıştır. Harcama esnekliklerine kırsal alanda kentsel alana göre daha yüksek bulunmuştur.
Gavcar ve ark. (1999) Türkiye’de kullanılan kağıt-karton türlerinin talep tahminlerinin çoklu regresyon analizi ile oluşturmuşlar ve değişkenler arasındaki ilişkinin korelasyon analiziyle belirlemişlerdir.
Koç ve Alpay (2000) 1994 yılı TÜİK Hanehalkı Tüketim Harcamaları Anketinden yararlanarak 5 gelir grubuna göre 19 seçilmiş il merkezine ilişkin verileri kullanmışlardır. Gıda, giyim ve ayakkabı, mobilya, sağlık, ulaşım, eğlence ve kültür, eğitim, otel-restoran ve pastane ile diğer malların talebini AIDS modeliyle tahmin etmişlerdir. Modelde kullanılan değişkenler hanehalkı genişliği ve bağımlılık oranıdır.
Karkacıer (2000) Süt ve süt ürünlerinin ithal talebi üzerine etkili ekonomik faktörleri araştırmıştır. Türkiye’de süt ve süt ürünleri ithal talebinin; Dünya fiyatlarından, hükümetlerin hayvancılık programları ve politikalarından etkilendiği sonucuna ulaşmıştır. Türkiye süt ve ürünleri ithal talebini, yurtiçi fiyatlar, kişi basına milli gelir, gecikmeli ithal miktarı (t-1), Amerikan Doları (USD) – Türk Lirası değişim oranının (döviz kuru) ve trend faktörünün bir fonksiyonu olarak ele almıştır. Araştırma bir zaman serisi analizi olup, veriler 1982- 1997 arası dönemi kapsamakta ve yıllıktır. Türkiye’nin süt ve ürünleri ithal talebinin en fazla kişi basına düsen milli gelir düzeyi, yurt içi fiyatlar ve dolar(USD) döviz kurundan etkilendiği belirlemiştir.
Özer (2001a) 1987 ve 1994 dönemine ait hanehalkı gelir ve tüketim harcamaları anket verilerini kullanmıştır. 1998 yılında tüketim harcamaları 11 ana mal grubuna ve 9 gıda alt grubuna ayrılırken, 1994 yılında 10 ana mal grubu ve 14 gıda alt grubuna ayrılmıştır. Bu yıllara ait tüketim kalıplarını karşılaştırabilmek için mal grupları yeniden oluşturularak 8 ana mal grubu (gıda, giyim, ev eşyası, sağlık, konut, ulaştırma ve haberleşme, kültür, eğitim ve eğlence, diğer) ve 6 gıda alt grubundan (ekmek ve tahıllar, et, balık ve kümes hayvanları, süt ve mamulleri, yağ ve yumurta, sebze ve meyveler, çeşitli hazır yiyecekler, sigara, alkol ve alkolsüz içecekler) oluşmuştur. Tahmin yöntemi olarak LES yöntemine dayalı olarak esneklikleri hesaplamıştır.
Özer (2001b) 1991 yılında Erzurum’da bizzat uygulanan Hanehalkı Tüketim Harcamaları Anketi’nden elde edilen yatay kesit verileri yardımıyla ildeki hanehalklarının tüketim kalıplarını incelemiş, gelir hipotezlerini temsilen oluşturulan modelleri tahmin ederek Erzurum’daki hanehalklarının tüketim eğilimlerini en iyi
açıklayan modelin tespitine çalışmıştır. Analiz sonuçları Engel Kanunu’nun Erzurum içinde geçerli olduğunu; gelirin yanı sıra meslek, eğitim gibi demografik özelliklerin ve iklimin tüketimi etkileyen başlıca önemli faktörler olduğu ve hanehalklarının tüketim eğilimini en iyi açıklayan modelin doğrusal model olduğu ortaya koymuştur.
Saraçoğlu, Aydoğuş, Köse ve İşgören (2001) Devlet İstatistik Enstitüsü 1994 hanehalkı tüketim harcamaları anketinden elde edilen yatay kesit verilerini kullanmışlardır. Üç aşamalı olarak yapılan çalışmada ilk aşamasında veri seti olarak yatay kesitle 27 balık türüne ve zaman boyutunda ise 8 dönemlik (1991-1998) yıllık gözlemlerden oluşan ve toplam da 216 veriyi içeren panel veri setini kullanmışlardır. Balık üretim ve tüketimine ilişkin ekonometrik modeller tahmin ederek balık üretimine ve tüketiminde etkili olan faktörlerin tespitini ve iktisadi analizini yapmışlardır. Geliştirilmiş Doğrusal Harcama Sistemi (ELES) kullanılarak gelir fiyat esneklikleri tahmin etmişlerdir. Gıda maddelerinin alt grupları için regresyon eşitlikleri klasik EKK yöntemi ile tahmin etmişlerdir. Üçüncü aşamada ise, balık piyasasını temsil eden basit bir eşanlı ekonometrik modeli (arz ve talep dengesi sağlanarak) oluşturup, 1981-1998 dönemine ait yıllık zaman serisi verilerini kullanarak tahmin etmişlerdir.
Tarı (2002) Kocaeli için yaptığı çalışmada eğitim haricinde modelde yer alan deneyim ve cinsiyet değişkenlerinin istatistik bakımından kişisel geliri etkileyen önemli