Kurul, 27.05.1999 tarih ve 99-26/230-138 sayılı kararında; Likit Petrol Gazı (LPG) tevziat pazarında faaliyet gösteren 39 şirketin birleşerek,
LPG tedarik pazarında faaliyet gösterecek olan "LPG Temin Dağıtım San. ve Tic. A.Ş." unvanlı bir ortak girişim şirketi kurulmasına dair başvuruyu, RKHK’nın 7. maddesi çerçevesinde bir yoğunlaşma doğurucu işlem olarak değil, RKHK’nın 4. maddesi kapsamında işbirliği doğurucu bir anlaşma olarak kabul etmiş ve yapılan muafiyet/menfi tespit incelemeleri neticesinde, söz konusu ortak girişim anlaşmasına menfi tespit ya da bireysel muafiyet verilemeyeceği sonucuna ulaşmıştır.
Kurul’un LPG kararında, bir ortak girişimin yoğunlaşma ve işbirliği doğurucu özelliklerinin ayrıntılı şekilde ele alındığı görülmektedir. Kurul, ortak girişimin yoğunlaşma doğurucu olmadığına aşağıda maddeler halinde yer verilen sebeplerle karar vermiştir:
a) Bağımsız Bir Iktisadi Varlık Olma Koşulu: Kurul, ortak girişimin
mali ve idari yapılanmasının ve pazar yapısı içindeki konumlanmasının kurucu taraflardan bağımsız olmadığı gerekçesiyle bu koşulu yerine getirmediğine karar vermiştir.
b) Ortak Kontrol Koşulu: Kurul, ortak girişimin idaresine yönelik karar
alma nisabının, azınlık hisselerine sahip 29 LPG dağıtım şirketinin ortak girişimin stratejik kararlarında söz sahibi olmalarına yetecek şekilde düzenlenmediği ve bu şirketlerin veto haklarının da olmamasını göz önüne alarak, ortak kontrolün oluşmadığına karar vermiştir.
c) Rekabetçi Davranışların Koordinasyonu: Kurul kararında aşağıda
yer verilen gerekçelerle ortak girişimin “rekabetçi davranışların koordinasyonuna yol açabileceği belirtilmektedir:
ekonomik olarak LPG tedariğini münferiden sağlayabilecek taraflar ile ortak girişim şirketinin tedarik pazarında birlikte faaliyet gösterecek olması, bu pazarda söz konusu taraflar arasında LPG’nin üretimi, ithali, toptan dağıtımı, ticareti ve pazarlanması gibi çok geniş bir faaliyet alanında rekabeti sınırlayıcı bir işbirliği ihtimalini beraberinde getirmektedir.
ortak girişimin, LPG dağıtım pazarında faaliyet göstermeyeceği ve perakende satış yapmayacağı ifade edilmiş olsa da, büyük grupların karar alma mekanizmasındaki hakimiyetleri ve tedarik pazarının alt pazarı olan dağıtım pazarındaki toplam % 77.33’lük payları dikkate alındığında, bu tür işbirliğinin söz konusu alt pazarda da yansımaları olacağı anlaşılmaktadır.
şirkete taraf olan ve münferiden tedarik pazarına girebilecek büyük grupların, halihazırda dağıtım pazarında yaklaşık % 92 oranında bir müşteri portföyüne sahip olan ortak girişim vasıtasıyla pazardaki LPG arzını ve dağıtımını rahatlıkla kontrol edecekleri hususu dikkate alındığında, aynı fıkranın98 “Mal veya hizmet piyasalarının
bölüşülmesi ile her tür türlü piyasa kaynaklarının veya unsurların paylaşılması ya da
kontrolü veya bunların piyasa dışında belirlenmesi” şeklindeki (c) bentlerinde ifade edilen rekabet ihlallerinin uygulama alanı bulacağı kanaatine varılmıştır.
Kurul’un, LPG kararında ortak girişim tarafları arasındaki işbirliği doğurucu etkiyi tartıştığı görülmektedir. Esas itibariyle, söz konusu ortak girişim ana teşebbüslerinin LPG (girdi) ihtiyacını karşılamak üzere kurulmuş bir işbirliği olduğu düşünülebilir. Ortak girişim daha çok alt pazarda faaliyet gösteren ana teşebbüslerine hizmet vermek üzere kurulmuştur. Alt pazarda, ortak girişimin yönetiminde etkili olacak büyük grupların çok büyük pazar paylarına sahip olması da, işbirliği doğurucu bir etken olarak değerlendirilmiştir. Kurul’un bu noktada bir dikey entegrasyon ilişkisi içerisinde bulunan tarafların konumunu değerlendirirken ‘pazar payı’ kriterini dikkate aldığı görülmektedir.
Kurul’un söz konusu üç koşul çerçevesindeki değerlendirmesi neticesinde, yoğunlaşma doğurucu olarak kabul edilmeyen ortak girişim menfi tespit ve muafiyet incelemesine tabi tutulmuştur. LPG ortak girişimine rekabeti sınırlayıcı etkileri nedeniyle, Kurul, menfi tespit verilemeyeceğine karar vermiştir.
Ortak girişime yönelik muafiyet incelemesi kapsamında Kurul, RKHK’nın 5. maddesinde yer verilen, “Malların üretim ve dağıtımı ile hizmetlerin sunulmasında yeni gelişme ve iyileşmelerin ya da ekonomik veya teknik gelişmenin sağlanması,” koşulunu sağlayan tek unsur olarak “ithalata ilişkin yatırımların ortak bir çatı altında gerçekleştirilmesinin fiziksel ve ekonomik olarak rantabl olması”nı değerlendirmiştir. Ancak, Karar’da, ana teşebbüslerin ortak yatırımlarıyla sağladıkları avantajın, tüketicilere fiyat ya da kalite hususları açısından yansımayacağına ve buna neden olarak da pazarda rekabetin oluşmamasına yer verilmiştir.
LPG kararında, muafiyet verilebilmesinin diğer koşullarından olan rekabetin pazarın önemli bir bölümünde ortadan kalkmaması ve gereğinden fazla sınırlandırılmaması koşulları değerlendirilirken; tarafların alt pazardaki pazar paylarının yüksekliği, anlaşma tarafı küçük teşebbüslerin üçüncü taraf konumundaki diğer şirketlerden mal alabilmelerindeki bazı kısıtlamalar, ortak girişimin fiili bir hakim duruma yol açması ve tedarik pazarına girmek isteyen teşebbüsler için giriş engeli yaratacak olması gibi hususların dikkate alındığı görülmektedir. Ayrıca, ortak girişim taraflarının aralarındaki “Pay Sahipleri Sözleşmesi” nin 3.3 maddesindeki hükümlerin, üçüncü tarafların ortak girişime üye olmalarını engelleyici ya da bu taraflara LPG tedarik pazarının kapatılmasına yol açabileceği söylenebilir. Karar’da bu noktaya da yer verilmektedir. LPG ortak girişiminin taraflar açısından sınırlayıcılığı en az alternatif olmadığı, Karar’dan görülebilmektedir.
LPG Kararı’nın; yoğunlaşma- işbirliği doğurucu ortak girişimlerin farkı, yayılma etkisi, dışlayıcı pazar gücünün oluşumunun kolaylaşması, üçüncü
tarafların rekabetçi konumlarının zayıflatılması gibi kavramlar açısından önemli olduğunu söylemek mümkündür.
4.4. DENİZLİ-ÇİMENTAŞ-BATIÇİM-GÖLTAŞ