Letonya (Parlamenter Yöntem - 2 Haziran 2005)

Sovyetler Birliği‟nin dağılmasıyla bağımsızlığını elde eden ülkelerden biri olan Letonya, 1995 yılında Avrupa Birliği‟ne üyelik baĢvurusunda bulunmuĢ ve 1 Mayıs 2004'te 10 yeni ülkeyle birlikte Birliğe kabul edilmiĢtir. Birliğe katılım doğrultusunda yapılan referandumda halkın desteği % 91 oranında olmuĢtur.

Letonya Anayasası‟nın 136. maddesine göre Letonya, devletin çıkarları ve bağımsızlığı ile çatıĢmaması koĢulu ile uluslararası örgütlere katılabilir. 1998 yılında, Letonya Anayasa DeğiĢikliği ÇalıĢma Grubu, AB‟ye katılımın bağımsızlığı zedelemediği ve anayasaya aykırı olmadığına karar vermiĢtir. 1998-2000 yılında

367http://www.abinfoturk.net/news/news.asp?lang=0&mnID=15&ord=2&item=21651&subOrd1, http://en.wikipedia.org/wiki/Treaty_establishing_a_Constitution_for_Europe#Parliamentary_approval _of_the_Treaty (EriĢim tarihi:03.12.2006)

368 http://www2.dw-world.de/turkish/politik/1.139684.1.html, (EriĢim tarihi:03.12.2006) http://www.bbc.co.uk/turkish/europe/story/2005/05/050527_germany_vote.shtml

yapılan anayasa değiĢikliği önerilerinde uluslararası örgütlere ya da özel olarak AB‟ye yetki devri, parlamentonun dıĢ iliĢkilerdeki rolü ve uluslararası anlaĢmaların doğrudan uygulanması gibi konular yer almıĢtır. Ancak o dönemde tüm bunlar benimsenmemiĢtir. Sonuçta, AB‟ye katılım, yalnızca 13 Haziran 2004 tarihli bir anayasal yasa çerçevesinde gerçekleĢebilmiĢtir.³⁶⁹

29 Mayısta Fransa‟da ve 1 Haziran‟da Hollanda da yapılan referandumlarla reddedilen Avrupa Anayasası, 2 Haziranda Letonya parlamentosu tarafından kabul edilmiĢtir. 100 kiĢiden oluĢan parlamentoda anayasa, 71 “lehte”, 5 “aleyhte” ve 6

“çekimser” oyla kabul edilmiĢtir.³⁷⁰ Oylama sonrasında Letonya DıĢiĢleri Bakanı Artis Pabriks gazetecilere, 'oylamamızla, Avrupa'ya inandığımızı söylemek isterim' 'Avrupa'nın geri değil ileri gitmesini istiyoruz' Ģeklinde açıklama yapmıĢtır.³⁷¹ Bu Ģekilde Letonya, Avrupa Anayasası‟nı onaylayan onuncu ülke olmuĢtur.

11- G.Kıbrıs (Parlamenter Yöntem- 30 Haziran 2005)

Kıbrıs Cumhuriyeti, 1960 yılında Zürih ve Londra anlaĢmaları ıĢığında iki etnik grubun (Kıbrıslı Türk ve Rum toplumlarının) eĢit ortaklığı üzerine, Türkiye, Yunanistan ve Ġngiltere‟nin „garantörlüğü‟ altında bir devlet olarak kurulmuĢtur.

1960 yılında kurulan Kıbrıs Cumhuriyetinde Kıbrıslı Türklerin veya Rumların, tek taraflı olarak adanın hükümeti olma hakkı bulunmamaktaydı. Ancak 1964 yılında BM‟nin verdiği karar sonrası, Kıbrıs Rum yönetimi Kıbrıs Cumhuriyeti‟nin hükümeti olarak tanınmıĢ ve bu Ģeklide sorunlar zincirinin ilk halkası oluĢmuĢtur.

Makarios'un da Kıbrıs'la ilgili bütün anlaĢmaları feshettiğini açıklamasıyla Kıbrıs Cumhuriyeti ortadan kalkmıĢ, yerine “gayri meĢru” Rum yönetimi ortaya çıkmıĢtır.

Bu yönetim ise Kıbrıs Cumhuriyeti olarak tanınmaya baĢlamıĢ ve o Ģekilde devam etmiĢtir.

Güney Kıbrıs için AB üyeliğine giden yol, 1990 yılında Birliğe tam üyelik baĢvurusu yapması ile baĢlamıĢtır (Rum yönetimi tek taraflı olarak tüm ada adına

369 ODER, “Avrupa Birliğinde Çok Merkezli Anayasacılığın Yapısal Sorunları: Yetki ÇatıĢmaları ve Ġkincillik Ġlkesi IĢığında Türkiye Ġçin KarĢılaĢtırmalı Gözlemler”, s.172.

370 http://europa.eu/constitution/ratification_en.htm#latvia,

http://www.unizar.es/euroconstitucion/Treaties/Treaty_Const_Rat_latvia.htm

371 http://www.europeannocampaign.com/471.html

Birlik üyeliğine baĢvurmuĢtur). Bunu takip eden süreçte 1997 yılında Lüksemburg‟da gerçekleĢtirilen AB Zirvesi'nde, Kıbrıs Rum Yönetimi tam üyelik için aday ülkeler arasında gösterilmiĢtir. 2002 yılına gelindiğinde ise Kophenag‟ta yapılan zirvede, aralarında Güney Kıbrıs‟ın da bulunduğu 10 aday ülkenin 1 Mayıs 2004 itibariyle Birliğe üye olmalarına karar verilmiĢtir.³⁷² Burada Güney Kıbrıs Rum kesiminin, Türk kesimiyle arasında anlaĢma sağlansın ya da sağlanmasın, katılım müzakerelerini tamamlanmıĢ olmasına bağlı olarak, AB'ye üye olarak kabul edileceği ifade edilmiĢtir. Dolayısıyla bu durum 24 Nisan 2004 yılında Annan Planı‟nın kabulü doğrultusunda yapılan referanduma da yansımıĢtır. Kıbrıs Türk halkının yüzde 64,9'u Annan Planı‟nı onaylarken, Kıbrıs Rum kesiminde halkın yüzde 75,83'ü planı reddetmiĢtir.³⁷³ Bu durum, Kıbrıslı Türklerin adanın ortaklık, iki bölgelilik ve siyasi eĢitlik temellerine dayalı olarak birleĢmesi arzusunun bir ifadesidir. Diğer taraftan, Kıbrıs Rum toplumunun planı reddetmesi, Kıbrıslı Rumların Kıbrıslı Türklerle yönetimi paylaĢmaya hazır olmadıklarını ve adanın birleĢmesini istemediklerini kanıtlamıĢtır.

Annan Planı için yapılan referandumun ertesinde yani 1 Mayıs 2004‟te Kıbrıs Rum kesimi AB‟ye tam üye olarak kabul edilmiĢtir. Böylece Rumlar bekledikleri her Ģeye, yani AB üyeliği ve tam üyelik garantisine ulaĢmıĢlardır. 2004 geniĢlemesinin ortak paydası, Kıbrıs Cumhuriyeti adıyla AB‟ye katılan Güney Kıbrıs dıĢındaki tüm devletlerin, katılımı anayasa ya da anayasayı uygulayan yasalar aracılığı ile 2003 yılında referanduma sunmuĢ olmalarıdır. Böylece son geniĢleme dalgası ile birlikte

“katılım sürecinde referandum” baskın bir araç konumuna gelmiĢtir.³⁷⁴

Avrupa Anayasası‟nın onaylanmasına gelince; Güney Kıbrıs Rum Yönetimi 30 Haziran 2005‟te AB Anayasası‟nı tüm ada adına, Kıbrıs Parlamentosu adıyla anılan Kıbrıs Rum Parlamentosu‟nda oylamıĢtır. 56 üyeli Güney Kıbrıs Rum Meclisi, Avrupa Birliği Anayasası'nı 30 'kabul' 19 'red‟ ve 1 „çekimser‟ oyla kabul etmiĢtir.³⁷⁵ Mecliste birinci parti konumundaki AKEL'in ret oyu kullandığı oturumda,

372 http://www.abgs.gov.tr/tur_ab_iliskileri_dosyalar/tur-ab_iliskileri_kronoloji.htm

373 http://en.wikipedia.org/wiki/Cypriot_referendum%2C_2004#Results

374 ODER, “Avrupa Birliğinde Çok Merkezli Anayasacılığın Yapısal Sorunları: Yetki ÇatıĢmaları ve Ġkincillik Ġlkesi IĢığında Türkiye Ġçin KarĢılaĢtırmalı Gözlemler”,s.171.

375 http://www.unizar.es/euroconstitucion/Treaties/Treaty_Const_Rat_Cyprus.htm

çekimser kalan milletvekili YeĢiller ve Çevreciler hareketine mensuptur. Diğer partiler ise "evet" oyu kullanmıĢtır. 6 milletvekili ise oturuma katılmamıĢtır.³⁷⁶

Güney Kıbrıs'ın en büyük partisi komünist AKEL, Rum meclisinde yapılan oylamada Avrupa Birliği Anayasası'na “hayır” oyu vermiĢtir. AKEL'in “hayır”

oylarına rağmen, Rum meclisi AB Anayasası'nı büyük çoğunlukla onaylamıĢtır.

Güney Kıbrıs, AB Anayasası'na iki hayır'dan sonra evet diyerek, AB Anayasası‟nı onaylayan 11. ülke olmuĢtur.³⁷⁷

AB Komisyonu ise Kıbrıs Rum kesiminde Avrupa Anayasası'nın onaylanmasını memnuniyetle karĢılamıĢtır. Komisyon, Anayasa Taslağı‟nı onaylayan 11. üye olan Kıbrıs Rum kesimindeki bu geliĢmeyi ''cesaretlendirici'' olarak nitelendirmiĢtir. Komisyon Sözcüsü Jonathan Tood, anayasa projesinin Fransa ve Hollanda'daki referandumlarda reddedilmesinin ardından Kıbrıslı Rumların verdiği ''önemli, güçlü ve cesaretlendirici sinyalin'' memnuniyetle karĢılandığını duyurmuĢtur.

12-Malta (Parlamenter Yöntem - 6 Temmuz 2005 )

1964 yılında BirleĢik Krallıktan bağımsızlığını kazanan Malta, 1990 yılında Avrupa Topluluğu‟na katılım için baĢvuru da bulunmuĢtur. Konsey tarafından da kabul edildiği Ģekliyle, Komisyon Malta için 1993 yılında olumlu görüĢ vermiĢ ancak Malta Hükümeti 1996 yılında baĢvurusunu geri almayı tercih etmiĢtir. 10 Eylül 1998 tarihinde ise Malta tekrar fikir değiĢtirerek, yeniden tam üye olmak istediğini açıklamıĢtır. Bu doğrultuda 1999 Helsinki Zirvesi‟nde Malta ile üyelik görüĢmelerine geçilmesi kararlaĢtırılmıĢtır. Bunu takip eden süreçte 1 Mayıs 2004 tarihinde Malta‟nın üyeliği kabul edilmiĢtir.

Avrupa bütünleĢmesinde katılım sürecinde referanduma baĢvuran devletlerden biri de Malta‟dır. 8 Mart 2003‟te yapılan referandum da, Malta % 53.65 oy oranıyla birliğe katılımı desteklemiĢtir.³⁷⁸

376http://constitution-europeenne.info/special/resultats_chypre_an.pdf

377 http://www.asam.org.tr/tr/kibrisbulteni.asp?gun=28&ay=6&yil=2005

378http://www.unizar.es/euroconstitucion/library/working%20papers/ratification_malta.pdf

Birliğe üyelik doğrultusunda egemenliğin devri için Malta anayasasında özel bir atıfta bulunulmamıĢtır. Malta‟da 2003 yılında “The European Union Act” adlı bir yasa çıkarılarak Katılım AnlaĢması onaylanmıĢtır. (Act V of 2003/Chapter 460 of the Laws of Malta). Bu durum Malta‟nın dualist bir ülke olduğuna iĢaret etmektedir.³⁷⁹

Anayasal AnlaĢma‟nın onaylanması konusunda Malta, parlamenter yöntemi tercih etmiĢtir. 6 Temmuz 2005‟te 65 üyeli parlamento oybirliği ile anayasayı onaylanmıĢtır.³⁸⁰ Malta BaĢbakanı Lawrence Gonzi, anayasanın onaylanması konusunda referanduma gerek duymadıklarını açıklamıĢtır. BaĢbakan ayrıca bu oylamanın Malta için büyük bir baĢarı olduğunu belirtmiĢtir. ³⁸¹

Parlamentoda yaptığı açıklama ile ülke tarihinde ilk kez siyasetçilerin Avrupa iĢleri konusunda ortak bir görüĢe sahip olduklarını belirten Gonzi, Anayasal AnlaĢma‟nın geniĢleyen Avrupa için hayati bir önem taĢıdığını ve ülkesinde Avrupa‟nın politikalarına iliĢkin ulusal çapta bir destek olduğunu belirtmiĢtir.³⁸² Yapılan bu oylama sonucunda 400 bin nüfuslu Malta, AB Anayasası'nı onaylayan 12. ülke olmuĢtur.

13- Lüksemburg (Referandum + Parlamenter Yöntem)