ĠĢverenin meydana gelen maddi zarardan hangi ölçüde sorumlu olduğunun belir-
lenebilmesi için kusur oranlarının tespit edilmesi gerekir. Uygulamada tarafların kusur
oranları bilirkiĢi aracılığı ile hesaplanmaktadır
61.
Hâkim, tazminatın kapsamını ve ödenme biçimini, durumun gereğini ve özellik-
le kusurun ağırlığını göz önüne alarak belirler (TBK.51/1).
Yargıtay‟ın bir kararına göre, iĢ kazalarından kaynaklanan tazminat davalarında
kural iĢverenin kusurlu eylemlerinden sorumlu tutulmasıdır. Meydana gelen zararlandı-
rıcı olay bakımından kusurun aidiyeti ve oranı hiçbir kuĢku ve duraksamaya yer verme-
yecek Ģekilde belirlenmelidir
62.
Meydana gelen iĢ kazasında iĢverenin yanı sıra iĢçinin de kusurunun bulunması
halinde müterafik kusurdan (birlikte kusur
63) söz edilir
64.
59 SERATLI, s. 170; TEKĠNAY/AKMAN/BURCUOĞLU/ALTOP, s. 644; TEKĠNAY, Destek, s.
163, 164.
60 TEKĠNAY, Destek, s. 200; GÜRSOY, s. 174; SERATLI, s. 170. 61
GÜNEREN, s. 1001; YAġAR, s. 212; SÜMER, s. 225; SÜZEK, ĠĢ Kazası, s. 708.
62 “…iĢ kazalarından kaynaklanan tazminat davalarında kural olan iĢverenlerin kusurlu eylemlerinden
sorumlu tutulmalarıdır. Bu sebeple bu tür davalarda yargılama konusu edilen zararlandırıcı olayın ĠĢ Kanunu‟nun 77. maddesinin öngördüğü koĢulların göz önünde tutularak ve özellikle iĢverenin niteli- ğine göre, iĢ yerinde uygulanması gereken ĠĢçi Sağlığı ve ĠĢ Güvenliği Tüzüğü‟nün ilgili maddelerini incelemek suretiyle, iĢverenin iĢyerinde alması gerekli önlemlerin neler olduğu, hangi önlemleri aldı- ğı, hangi önlemleri almadığı, alınan önlemlere iĢçinin uyup uymadığı gibi hususlar ayrıntılı bir bi- çimde incelenmek suretiyle kusurun aidiyeti ve oranı hiçbir kuĢku ve duraksamaya yer vermeyecek biçimde belirlenmelidir. KuĢkusuz ki tarafların kusur durumunu inceleyen bilirkiĢi heyetinin konu- sunda ehil iĢ güvenliği uzmanlarından oluĢması gerektiği gibi yine heyeti oluĢturanların uzmanlık konularının da olaya uygun meslek gurubundan seçilmesi gerekir.”, Y21HD., 07.06.2016, 20594/9335, www.kazanci.com (09.10.2018).
63
101
Zarar gören, zararı doğuran fiile razı olmuĢ veya zararın doğmasında ya da art-
masında etkili olmuĢ yahut tazminat yükümlüsünün durumunu ağırlaĢtırmıĢ ise hâkim,
tazminatı indirebilir veya tamamen kaldırabilir. Zarara hafif kusuruyla sebep olan taz-
minat yükümlüsü, tazminatı ödediğinde yoksulluğa düĢecek olur ve hakkaniyet de ge-
rektirirse hâkim, tazminatı indirebilir (TBK.52).
Maddi tazminat davasına konu olan olay hakkında daha önceden ceza davası da
açılmıĢ olabilir. Böyle bir durumda Türk Borçlar Kanununa göre, hâkim, zarar verenin
kusurunun olup olmadığı, ayırt etme gücünün bulunup bulunmadığı hakkında karar ve-
rirken, ceza hukukunun sorumlulukla ilgili hükümleriyle bağlı olmadığı gibi, ceza
hâkimi tarafından verilen beraat kararıyla da bağlı değildir. Aynı Ģekilde, ceza hâkiminin
kusurun değerlendirilmesine ve zararın belirlenmesine iliĢkin kararı da, hukuk hâkimini
bağlamaz (TBK.74).
Yargıtay‟ın da bir kararına göre, ceza dosyasında bulunan kusur raporu ve oran-
larına iliĢkin ceza hâkiminin kararı, hukuk hâkimini bağlamaz
65. Ancak yine Yargıtay‟ın
yerleĢmiĢ içtihatlarına göre, ceza dosyasında tespit edilen maddi olaylar ve özellikle
fiilin hukuka aykırılığı noktasında ceza hâkimi tarafından verilen kararlar, hukuk hâki-
mini bağlayacaktır
66.
64
SÜMER, s. 225; GÜNEREN, s. 1001; NARTER, ĠĢ Kazası, s. 287; NARTER, Haksız Fiil, s. 1005, 1006; ġAHĠN, s. 90.
65 “Yukarıda yapılan açıklamalar ıĢığında ceza dosyasındaki kusur raporu ve oranlarının iĢbu davaya
dair bağlayıcılığı bulunmadığı nazara alınarak, mahkemece iĢ güvenliği ve iĢçi sağlığı konularında uzman bilirkiĢilerden oluĢacak kuruldan, 506 Sayılı Kanun‟un 26, 4857 Sayılı Kanunun 57, ĠĢçi Sağ- lığı ve ĠĢ Güvenliği Tüzüğü‟nün 2 vd. maddelerine uygun olarak düzenlenmiĢ kusur raporu alınarak, varsa çeliĢki de giderildikten sonra, hasıl olacak sonuca göre bir karar verilmesi gerekirken, eksik araĢtırma ve inceleme sonucu yazılı biçimde hüküm kurulması, usul ve yasaya aykırı olup, bozma ne- denidir.”, Y10HD., 15.02.2016, 23299/1919, www.kazanci.com (10.10.2018).
66 “Bu durumda, ceza mahkemesi kararının kusurun varlığı ve zarar miktarının belirlenmesi konusunda
hukuk hâkimini bağlamayacağı kuĢkusuzdur (H.G.K. 10.12.1975 T. E. 11 - 406K, 25.11.1983T. E. 4- 261, K. 1220). Ceza mahkemesince verilen, beraat kararı, kusur ve derecesi, zarar tutarı, temyiz gücü ve yükletilme yeterliliği, illiyet gibi esasların hukuk hâkimini bağlamayacağı konusunda duraksama bulunmamaktadır. Hemen belirtilmelidir ki, hukuk hâkiminin bu bağımsızlığı sınırsız değildir. Gerek öğretide ve gerekse Yargıtay'ın yerleĢmiĢ içtihatlarında, ceza hâkiminin tespit ettiği maddi olaylarla ve özellikle "fiilin hukuka aykırılığı" konusu ile hukuk hâkiminin tamamen bağlı olacağı kabul edilmek- tedir. … Bunun sonucunda, hukuk hâkimi Ģekli gerçeği arayacak, maddi gerçek öncelikli hedef olma- yacaktır. Ancak ceza hâkimi bunun tersine öncelikli hedef olarak maddi gerçeğe ulaĢmaya çalıĢacak- tır. O halde ceza mahkemesinin maddi nedensellik bağını tespit eden kesinleĢmiĢ hükmünün hukuk hakimini bağlamasına, Borçlar Yasasının 53. maddesi bir engel oluĢturmaz (HGK'nun 16.9.1981 gün 1979/1131 E. ve 1981/587 K. sayılı ilamı, M. Çenberci, Hukuk Davalarında Kesin Hüküm, 1965, s.22 vd.). H.G.K.'nun 17.6.1998 gün 1998/19-523 E., 1998/508 K. sayılı; 6.2.2002 gün 2002/19-16 E.2002/47 K. sayılı ve 1.5.2002 gün 2002/10-345 E., 2002/342 K. sayılı kararlarında da; "hukuk da- vasına konu olay sebebiyle açılan ceza davasında, ceza mahkemesince saptanan maddi olguların hu- kuk hakimini bağlayacağı" hususuna iĢaret olunmuĢtur.”, YHGK., 06.03.2013, 800/322,
102
Yargıtay‟ın bir kararına göre, meydana gelen iĢ kazası iĢveren ya da iĢçinin ku-
suru olmaksızın tamamen kaçınılmaz nedenlere bağlı olarak ortaya çıkmıĢsa sorumluluk
%60 iĢveren, %40 kazalı kusuru olarak paylaĢtırılacaktır
67.
Haksız fiillerden doğan borç iliĢkilerinde, zararın ve kusurun ispatı bakımından,
zarar gören, zararını ve zarar verenin kusurunu ispat yükü altındadır. Uğranılan zararın
miktarı tam olarak ispat edilemiyorsa hâkim, olayların olağan akıĢını ve zarar görenin
aldığı önlemleri göz önünde tutarak, zararın miktarını hakkaniyete uygun olarak belirler
(TBK.50).
Türk Borçlar Kanunu‟nun 55. maddesinde tazminat miktarından yapılacak olan
indirime iliĢkin yeni bir düzenleme yapılmıĢtır. Buna göre, “Destekten yoksun kalma
zararları ile bedensel zararlar, bu Kanun hükümlerine ve sorumluluk hukuku ilkelerine
göre hesaplanır. Kısmen veya tamamen rücu edilemeyen sosyal güvenlik ödemeleri ile
ifa amacını taĢımayan ödemeler, bu tür zararların belirlenmesinde gözetilemez; zarar
veya tazminattan indirilemez. Hesaplanan tazminat, miktar esas alınarak hakkaniyet
düĢüncesi ile artırılamaz veya azaltılamaz.”
68. TBK. m. 55 ile yapılan düzenleme Sosyal
Güvenlik Kurumu tarafından yapılan ödemeler baĢlığı altında ayrıntılı incelenecektir.
www.kazanci.com (10.10.2018); Aynı yönde, “Yukarıda değinildiği üzere ceza yargılaması sırasında alınan kusur raporu oran olarak olmasa bile kesinleĢen maddi gerçeklikler bakımından hukuk mahke- melerini bağlayıcıdır. Yargılama konusu olayda dava dıĢı müteveffa kazalı … da kusurlu olduğu hem kesinleĢen ceza davası hem de tüm dosya kapsamından açıkça anlaĢılmaktadır. Halin böyle olması karĢısında iĢbu dosyada alınan ve müteveffa … hiç kusur izafe etmeyen bilirkiĢi raporunun oluĢa uy- gun düĢmediği ve giderek bu rapor doğrultusunda eldeki davanın neticelendirilmesinin doğru olmaya- cağı açıktır. Mahkemece bu maddi ve hukuki olgular gözetilmeksizin yetersiz kusur raporuna dayalı olarak karar verilmesi usul ve yasaya aykırı olup bozma nedenidir. Yapılacak iĢ; dosyanın konusunda ehil iĢ güvenlik uzmanlarından oluĢan bilirkiĢi heyetine yeniden tevdi ile yukarıda etraflıca açıklanan ilkeler ıĢığında tarafların kusur durumunu bilirkiĢilere etraflıca inceletmek, buradan çıkacak sonuca göre tüm delilleri bir arada değerlendirerek neticesine göre karar vermekten ibarettir.”, Y21HD., 19.04.2016, 9693/7030, www.yargitay.gov.tr (10.10.2018).
67 “Kaçınılmazlık beklenmeyen hal olarak nitelendirilir. Kaçınılmazlığın bir baĢka adı da aksi tesadüftür.
Kaçınılmazlık öngörülebilir fakat engellenemeyen hadiseleri ifade eder. Bazen her türlü önlemin alınması durumunda dahi iĢ kazası ya da meslek hastalığı meydana gelebilir. Kaçınılmazlık durumun- da zararın tümüne iĢçinin katlanması hakkaniyete uygun düĢmez Yargıtay uygulamalarında kaçınıl- mazlık durumunda sorumluluğun paylaĢtırılması kural olarak % 60 iĢveren, % 40 kazalı kusuru olarak sorumluluğun paylaĢtırılması Ģeklindedir.”, Y21HD., 21.06.2016, 6023/10373, www.yargitay.gov.tr (11.10.2018).
68 Düzenleme öğretide tartıĢmalara yol açmıĢtır. Bu konudaki görüĢler için bkz. Nihat YAVUZ, Borçlar
Hukuku El Kitabı, Ankara 2018, s. 247-250; Hasan Seçkin OZANOĞLU, Türk Borçlar Hukuku ve Sorumluluk Hukuku Açısından TBK. 55. madde ve Bedensel Zararlar, Yeni GeliĢmeler IĢığında Be- densel Zararların Tazmini Uluslararası Kongre, C. 1, Türkiye Barolar Birliği Yayınları, Ankara 2016, s. 121-127; KILIÇOĞLU, Destek, s. 41; ÖZDEMĠR, s. 542-549; Aydın BAġBUĞ, ĠĢ Kazasından Doğan Tazminat Hesaplarında Sosyal Güvenlik Yardımlarının Mahsubu (DenkleĢtirme) Sorunu, Hu- kuki ve Sosyal Boyutlarıyla ĠĢ Sağlığı ve Güvenliği Yazıları, Editörler: Aydın BaĢbuğ/Mehmet Bulut, Ankara 2016, s. 367 vd.; BAYCIK, Sağlık ve Güvenlik, s. 139 vd.; ZORLU, s. 61-63.