Bilgi Formları: Sadece araĢtırma baĢında aile ve çocuk hakkında demografik
bilgileri toplamak amacıyla “Aileye Yönelik Bilgi Formu” ve “Çocuğa Yönelik Bilgi Formu” hazırlanmıĢ olup, ailelerin cevaplaması istenmiĢ ve geri dönen formlardan veriler elde edilmiĢtir. Bilgi Formları Ek 2‟de sunulmuĢtur.
Çocuklara Ait Beslenme Biçimleri Formu (ÇBBF):
Bu form literatür taraması ve uzman görüĢü alınarak geliĢtirilmiĢtir. Form 3 bölümden oluĢmaktadır. ÇBBF, Ek 4‟te yer almaktadır.
1. Bölüm: Besin Bilgi Formu: Lawatsch (1987)‟ın yüksek lisans
tezinde kullandığı sadece sebzeleri içeren form diğer besin grupları (meyve, sebze, süt ve süt ürünleri, ekmek ve tahıl ürünleri ile et-balık-tavuk-yumurta- baklagiller-sert kabuklu meyveler) da dahil edilerek geliĢtirilmiĢtir. Besin Bilgi Formu, 6 bölümden meydana gelmektedir. Bu bölümler: Besin Kimlikleri, Besinleri Gruplama, DeğiĢik Formda Besinleri Tanıma, Besin Kaynakları, Sağlıklı Beslenme Ġçin Besin Alımı ve Mevsimlere Göre Besinleri Tanıma olarak düzenlenmiĢtir. Her bölüm için tüm besin gruplarına dair bilgi kartları oluĢturulmuĢtur. Besin Grupları, mail yolu ile Sağlık Bakanlığı ile yapılan yazıĢmalar sonucu elde edilen ve Sağlık Bakanlığı tarafından 2004 yılında yayınlanan “Türkiye‟ye Özgü Beslenme Rehberi”nden faydalanarak düzenlenmiĢtir. YazıĢmalar ve Rehbere ait olan ve Besin Gruplarını ihtiva eden sayfalar Ek-10‟da sunulmuĢtur. Bu rehbere uygun olarak hazırlanan besin, besin grupları ve gıdalar hazırlanarak, fotoğraf stüdyosunda mevsimler de dikkate alınarak altı ay süren fotoğraf çekimleri yapılmıĢtır. Resimlerin çekimi sona erdikten sonra, resimlerin montajlanması aĢamasına geçilmiĢtir. Bu çalıĢma bir hafta sürmüĢtür. Daha sonra her bir
katta dört tane resim yer alan bilgi kartlarından oluĢan bir albüm meydana getirilmiĢtir. Ġlk albüm 102 sayfadan meydana gelmiĢtir. Bu albüm için 15 çocuk ile test uygulaması yapılmıĢtır. Test uygulama sonunda, cevaplamanın ortalama 30 dk. sürmesi dikkat dağınıklığına sebep olacağı görüĢü ile cevaplamaların güvenilir olmadığı düĢünülmüĢtür. Ayrıca, çocukların, aynı sorularda aynı hatalı cevapları vermelerinin sebebi de çeldirici resimlerin benzerliği yada resimlerin tam olarak ne olduğu ayırt edilmediği varsayılarak ölçümün yine güvenilir olmayacağı düĢünülmüĢtür. Tüm bu sebeplerden dolayı Bilgi Formu tekrar gözden geçirilerek, uzman görüĢü alınarak 87 sayfaya indirilmiĢtir. Sayfalarda sadece besinlere ait resimler ve bu resimlerin altında da Ģıkları yer almaktadır. Puanlama için de bir form düzenlenmiĢtir. Ayrıca, çocukların cevaplamaları sırasında beklenmedik durumlara hazır olmak ve iyi bir veri toplama aracı olması amacı ile form için bir de uygulama yönergesi eklenmiĢtir. Tüm bu uygulama ve hazırlıklar sonucunda veri toplama aracı son haline gelmiĢ ve araĢtırma için uygulanmaya baĢlanmıĢtır (Ek-11). Besin bilgi formların uygulama süresi ortalama 20 dk. olmuĢtur. Uygulama sırasında araĢtırmacı sadece bir çocukla görüĢmek için sınıfta uygun bir ortam oluĢturmuĢtur. Diğer çocuklar açık hava oyunları veya diğer etkinliklere devam ederken katılımcı çocuğa, oluĢturulan ortamda, form uygulanmıĢtır. Uygulama sırasında çevrenin etkisi en aza indirilmeye çalıĢılmıĢtır. Ġlgilerini dağıtmamak ve cevaplamaya etki etmemek için puanlama yapılırken sadece yanlıĢ cevaplar çocuklara fark ettirmeden iĢaretlenmiĢ, doğru cevaplar için uygulama esnasında bir iĢaretleme yapılmamıĢtır. Ön test ve son test uygulamaları sırasında, form ve uygulama ile ilgili herhangi bir sorun ortaya çıkmamıĢtır. Deney ve kontrol gruplarında bulunan kaynaĢtırma çocukları, çocuklar arasında ayrım yapmamak amacı ile uygulamaya alınmıĢtır. Ancak, kaynaĢtırma çocuklarına ait veriler araĢtırmaya dahil edilmemiĢtir. Uygulama örnekleri, Ek-12‟de verilmiĢtir.
2. Bölüm: Beslenme AlıĢkanlıkları Ölçeği: Çocukların besin
maddelerine olan alıĢkanlığını tespit etmek amacıyla literatür araĢtırması ve uzman görüĢü alınarak araĢtırmacı tarafından oluĢturulmuĢtur. Aileler
tarafından doldurulması istenmiĢtir. Besin grupları baĢlıkları ile düzenlenmiĢ ve her gruba dahil besinler yer almıĢtır. Ayrıca her grubun altında DĠĞER yazan bir madde eklenmiĢ olmasına rağmen ailelerden bu madde için herhangi bir geri dönüĢüm olmamıĢtır. 3‟lü likert olarak düzenlenmiĢtir.
3. Bölüm: Beslenme Tüketim Sıklığı Tablosu: ÇeĢitli besin türleri
ile tüketim sıklığının tespiti amacıyla ilgili literatür araĢtırması sonucu, hazırlanan tablo aileler tarafından cevaplandırılmıĢtır. Çocukların besinleri ne sıklıkla tükettikleri tespit edilmiĢtir.
Aile Ġçi EtkileĢim Ölçeği (AĠEÖ): Ölçek için yapılan literatür araĢtırması
sırasında, Fowler tarafından 1982 yılında geliĢtirilen ve Usluer (1989)‟in Türkçeye uyarlayarak ve “Aile Ortamı Ölçeği” adı altında 26 maddelik formu ile, Moss (1974), tarafından geliĢtirilen 90 maddelik “Family Environment Scale” ölçeği ve Nahikian-Nelms (1995) tarafından geliĢtirilen ve “Nutrition Knowledge and Attitudes: The Effect on Caregiver Behavior at Mealtime in Child Care Programs in Rural Southern Illinois” isimli doktora tezinde kullandığı on maddelik yemek zamanı gözlem formuna ulaĢılmıĢ olup, maddeler incelendikten sonra araĢtırma için yeni bir ölçek geliĢtirilerek AĠEÖ (Aile Ġçi EtkileĢim Ölçeği) oluĢturulmuĢtur. Ölçek uzman görüĢüne sunulduktan sonra son halini almıĢtır. Ölçek, üç bölümden oluĢmaktadır: Tüm Zamanlar Ġçin Aile Ġçi EtkileĢim, Beslenme Zamanları Ġçin Aile Ġçi EtkileĢim, Aile Bireyleri Arası Genel EtkileĢim. Bu ölçek, Ek 3‟te yer almaktadır.
Ailelerin Masallara Yönelik Tutumları Ölçeği (AMTÖ): Yapılan literatür
araĢtırması sırasında, Çetinkaya (2007)‟nin araĢtırmasında kullandığı “Öğretmenlerin Masallara ve Bunların Türkçe Öğretiminde Kullanımına ĠliĢkin GörüĢleri Ölçeği” (ÖMBTÖKĠGÖ)‟ne ulaĢılmıĢ, bu ölçek incelendikten sonra araĢtırmacı tarafından yeni bir ölçek geliĢtirilmiĢtir. Ek 5‟te yer alan ölçek, uzman görüĢü alındıktan geçerlik güvenirlik analizi yapılmıĢtır. Ailelerden uygulanması istenmiĢtir.