Kullanıcıların, 5651 sayılı Kanun’da tanımına yer verilmemiştir. Ancak bu yasa kapsamında çıkartılan İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesine Dair Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik madde 3/I-l’de; Aboneliği olup olmamasına bakılmaksızın internet ortamından yararlanan gerçek veya tüzel kişiler olarak belirtilmiştir.
Yukarıda açıkladığımız ve tanımlarını verdiğimiz internet süjeleri bazı durumlarda iç içe geçmektedir. Örneğin; “X net” adıyla abonelerine internet erişim hizmeti veren firma bu hizmeti nedeniyle erişim sağlayıcı iken; e-posta hizmeti vermesi durumunda adres ve içeriklerin depolama görevlerini de yapması nedeniyle yer sağlayıcı konumundadır. Firmanın hizmetlerini tanıtmak amacıyla açtığı internet sitesinde içerikler nedeniyle içerik sağlayıcı iken; bu firmadan sayfa kiralayarak kendi internet sitesini oluşturan bir kişi içerik sağlayıcı iken firmanın rolü yer sağlayıcıdır353.
Yargıtay 9. Ceza Dairesi’nin 25.10.2001 tarih, 2001/1854 E. 2001/2649 K.
sayılı içtihadında “Mahkemece üniversitelerin bilgisayar ve ceza hukuku kürsülerinden seçilecek internet konusunda uzman bilirkişi kurulu ile keşif yapılarak Superonline A.Ş.nin bir internet servis sağlayıcı mı, erişim sağlayıcı mı yoksa her iki fonksiyona birlikte mi sahip olduğu, internet servis sağlayıcı olması durumunda
353 Gökcan; H.T.: “İnternet Ortamındaki Yayınlar Nedeniyle Hukuki Sorumluluk”, Türk Hukuk Enstitüsü Dergisi, Ankara Mart 2008, s. 12-19.
sahibinin kim olduğu, ayrıca dava konusu yazının yayımlandığı forumun ve web sitesi sisteminin bir işletene ( moderatör ) bağlı olup olmadığı hususlarının saptanmasından sonra sanığın hukuki durumunun takdir ve tayini gerekirken eksik soruşturma ile hüküm kurulmuştur.” internet süjelerinin bazı durumlarda iç içe geçmiş olabileceğini ve bunun tespit edilmesi gerekliliğini açıkça ortaya koymuştur.
IX. İNTERNET ORTAMINDAKİ YAYINLAR NEDENİYLE HUKUKİ SORUMLULUK
A. 5651 Sayılı Kanuna Göre Hukuki Sorumluluk
İnternet ortamından yapılan yayın terimi; internet ortamında yer alan ve içeriğine belirsiz sayıda kişilerin ulaşabileceği verileri ifade etmektedir354.
İnternet yayınlarından doğan hukuki ve cezai sorumlulukla ilgili olarak mevzuatımızda önceleri yasal bir düzenleme bulunmamaktaydı. Ancak daha önce de çok kez belirttiğimiz üzere; internetin kitle iletişim araçları arasındaki yeri, önemi, ulaştığı kitlelerin genişliği, kendine özgü yapısı bu alandaki boşluğun hukuki bir düzenlemeyle doldurulması gerçekliğini ortaya koydu. Yapılan çalışmalar sonucunda 5651 sayılı İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında Kanun’un 23.05.2007 tarihinde 26530 sayılı Resmi Gazate’de yayınlanarak yürürlüğe girmesi ile birlikte bu alandaki yasal boşluk biraz da olsa giderilmiş oldu.
354 Gökcan, s. 15.
5651 sayılı Kanun’un yürürlüğe girmesinden önce ise, internet yayınlarından doğan cezai ve hukuki sorumluluk, hem cezai anlamda hem de hukuki anlamda o alandaki genel hükümlere göre belirlenmekteydi. Ancak 5651 sayılı Kanun’da internet yayınlarından kaynaklanan sorumluluk özel olarak düzenlenmiştir ve bu sorumluluk sözleşme dışı haksız fiil sorumluluğu olarak kabul edilmektedir.
İnternet ortamının oluşturulması ve bu ortamda yayın yapılması ile bu yayınlara ulaşılmasında yukarıda da açıkladığımız gibi birden çok süje rol oynamaktadır. Bu süjelerin hangi aşamada karşımıza çıktığını inceleyecek olursak;
öncelikle, internet ortamının teknik olarak oluşturulması için gereken teknik hizmetleri ve sistemleri kurup işleten bir girişimci gerekmekte olup bu aşamada devreye yer sağlayıcılar girmektedir. İkinci aşama ise; internet ortamından yararlanacak olanlara hazır veri üreten, bu verileri değiştiren girişimcilerdir ki, bu girişimciler içerik sağlayıcılardır. Bunların yanı sıra, gerek ev ve işyerlerinden gerekse internet kafeler gibi toplu kullanım sağlayıcıların ortamlarından internet ortamına bağlanmayı teknik olarak sağlayan erişim sağlayıcılar bulunmaktadır355.
5651 sayılı Kanun’da sorumluluk esas olarak 4. maddede ve bu Kanunun uygulanması amacıyla çıkarılan, önceki açıklamalarımızda belirttiğimiz, yönetmeliğin 6. maddesinde internet yayınlarından doğan hukuki ve cezai sorumluluk, anılan maddelerde ifadesini bulan “yayına sunduğu her türlü içerikten sorumludur” denilerek içerik sağlayıcıya yüklenmiştir. Şöyle ki, internet ortamında
355 Gökcan; s. 13.
kullanıcıların yararlanmasına sunulan her türlü veri veya bilginin oluşturulması, kaldırılması, değiştirilmesi içerik sağlayıcının denetim ve kontrolündedir.
Örneğin; internetteki bir bilgi veya verinin üçüncü kişinin kişilik haklarını ihlal etmesi durumunda, kişilik hakları tecavüze uğrayan kişi maddi ve manevi tazminat davaları açabileceği gibi, Medeni Kanun madde 24 ve devamı maddeleri gereğince yayına son verilerek ilgili belge veya verinin internet ortamından kaldırılmasını isteyebilecektir356. İşte içerik sağlayıcının, kişilik hakkı tecavüze uğrayan üçüncü kişinin talepleri arasında yer alan maddi tazminat taleplerine karşı kendisini güvence altına alabilmesini sağlamak amacıyla internet sorumluluk sigortası yaptırma gereği duyulmaktadır.
Erişim sağlayıcıların 5651 sayılı Kanun madde 6/II’de açıkça hükme bağlandığı üzere internet yayınından sorumluluğu bulunmamaktadır. Fakat herhangi bir kullanıcının yayınladığı hukuka aykırı içerikten, kanun hükümlerine uygun olarak haberdar edilmesi halinde ve teknik olarak engelleme imkanı bulunduğu ölçüde erişimi engellemekle yükümlüdür.
Aynı Kanun’un 5. maddesinde getirilen düzenleme ile yar sağlayıcılarının, internet yayının içeriğinin hukuka aykırılığını araştırma ve denetleme yükümlülüğü
356 Kamu Bilişim Platformu XI; Kamu Bilgi İşlem Merkezi Yöneticilerinin Cezai, Hukuki ve İdari Sorumlulukları, Antalya 2009, s. 96.
olmadığı için sorumluluklarının olmadığı, ancak hukuka aykırı içeriği yayından kaldırma yükümlülüklerinin olduğu belirtilmiştir.
Toplu kullanım sağlayıcıların internet içeriğindeki yayınlar dolayısıyla herhangi bir hukuki ve cezai sorumlulukları bulunmamaktadır357. Toplu kullanım sağlayıcıların başlıca yükümlülüğü ise internet ortamında suç oluşturan yayınlara kullanıcıların ulaşmasını engellemektir. Burada toplu kullanım sağlayıcılara cezai ve hukuki sorumluluk yüklenmemiş olup 5651 sayılı Kanun’un 7. maddesinde belirtilen, internet ortamında suç oluşturan yayına kullanıcının erişimini engellememesi halinde idari para cezası ile cezalandırılacağı belirtilmiştir.