1.2. Siber Kültür Kavramının Ortaya Çıkışı ve Bağlantılı Olduğu Yapılar
1.2.6. Kuşak Kavramı ve Baby Boomer ile X, Y, Z Kuşağı Kavramlarının
Kuşak kavramı günümüzde revaçta olan veya yakın tarihte ortaya çıkmış olan bir kavram gibi algılansa da bu konuda yapılan araştırmalar kuşak kavramının geçmişinin Antik Yunan’a veya Eski Mısır Medeniyetine kadar dayandırılabileceğini ortaya koymaktadır173. Ancak yine araştırmalar soncunda geçmişte var olan kuşak anlayışı ile günümüzdeki anlayış arasında büyük farklar olduğu sonucuna da ulaşılmıştır.
Kuşak, en genel mahiyetiyle ortalama 25 – 30 yıllık yaş gruplarını oluşturan bireyler olarak tanımlanabilir. Bu bağlamda kuşak ayrımında temel etkenin zaman dilimi olduğunu söylemek mümkündür. Bununla beraber kaynaklarda insanların yaşadıkları zamanın özelliklerini taşıdıklarına da değinilmektedir ki bu da kuşak ayrımının temel noktasını ortaya koymaktadır174.
Zaman ve bireyin zamana göre şekillenmesi konusunda pek çok araştırma yapılmakla beraber bu hususta en bilinen ve kabul görenlerden biri Howe&Strauss kuşak teorisidir. Bu teoriye göre belirli zaman dilimleri içinde doğan bireyler benzer davranış örüntülerine sahiptirler. Bununla beraber bu bireylerin davranış örüntülerinde değişiklik sağlayabilecek olan yapılar da benzerlik gösterir175. Ancak bu davranış örüntüleri için belirli kalıpların belirlendiğini görmek de mümkündür. Nitekim bahsedilen örüntüler içine sosyal ve ekonomik değişmeler, toplumsal
172 Yaşar Tonta, “Dijital Yerliler, Sosyal Ağlar ve Kütüphanelerin Geleceği”, Türk Kütüphaneciliği, 23,
4, 2009, s. 742.
173 A. Joshi, J. C. Dencker, G. Franz, Generations in Organizations, Research in Organizational
Behavior, 31, 2001, s. 177.
174 Jean M. Twenge, Ben Nesli, Çev. E. Öztürk, Kaknüs Yayınları, İstanbul, 2013, s. 15.
42
olaylarla ilgili duygu durumları, politik gelişmeler gibi büyük çaplı olaylar dâhil edilmektedir176.
Bu denli hayatın içinde ve önemli bir yere sahip olan kuşaklar konusundaki yarımda ise net bir çizginin belirlenmemiş olduğu görülmektedir. Temelde yaş – zaman aralığı kıstas olarak alınsa da bu ayrımda bile kesin bir hattın var olmadığı görülmektedir. Kuşaklar genel manada aşağıdaki gibi ayrılmaktadır.
Tablo 1. Zaman Aralıklarına Göre Kuşak Sınıflandırması177
Kuşak Adı Dönemi
Sessiz Kuşak - Silent Generation, Tradionalists 1925 – 1945
Bebek Patlaması Kuşağı - Baby Boomers 1946 – 1964
X Kuşağı - Gen X, Baby Bust 1965 – 1979
Y Kuşağı - Gen Y, Echo Boom, Next Generation, Milenyum 1980 – 1999
Z Kuşağı - iGen, Instant Online 2000 ve devamı
1.2.6.1. Baby Boom (Bebek Patlaması) Kuşağı
II. Dünya Savaşı’nın sonuna denk gelen 1940 ve 1960 yılları arasında yaşanan bebek doğumları nedeniyle bu isimle anılan dönemdir178. Bu kuşağa dâhil olan bireyler hakkındaki incelemelerde, dünyaya geldikleri ve gençlik dönemine ulaştıkları zamanın şartları nedeniyle, genel anlamda duygusal, sadık, kanaatkâr, gelenek ve kültür gibi yapılara önem verdikleri gibi sonuçlara ulaşılmıştır179. Bu kuşaktaki insanlar çalışkan olmakla birlikte fazla emek harcayan ancak az üreten insanlardır. İstikrarlı bir iş hayatını benimseyen ve çalışmak için yaşayan bireyler olarak görülürler. Bu kuşağa dâhil olan bireylerin egolarının yüksek olduğu vurgulanmakla beraber işkolik bireyler olarak adlandırılırlar180.
176 Eric Lamm, Michael Meeks, “Workplace Fun: The Moderating Effects Of Generational Differences”,
Employee Relations, 6 (31), 2009, 613-631.
177 Nazan Yelkikalan, Emel Altın, “Farklı kuşakların Yönetimi”, Yönetim Bilimleri Dergisi, 8(2): 13-17,
2010, s. 1 – 2; Hatice Necla Keleş, “Y Kuşağı Çalışanlarının Motivasyon Profillerinin Belirlenmesine
Yönelik Bir Araştırma”, Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 3(2):129-139, 2011, s. 131.
178 S. Erden Ayhün, “Kuşaklar Arasındaki Farklılıklar ve Örgütsel Yansımaları”, Muğla Sıtkı Koçman
Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Ekonomi Ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 2 (1),
2013, s. 39.
179 Arslan Arslan, Selva Staub, “Kuşak Teorisi ve İç Girişimcilik Üzerine Bir Araştırma”, KAÜ İİBF
Dergisi, 6 (11), 2015, s. 6.
43
1.2.6.2. X Kuşağı
Tarihsel zaman aralığı olarak 1965 ile 1979 yılları arasında doğanlar X kuşağına dâhil kabul edilir ve dolayısıyla bu zaman aralığındaki insanlar X kuşağını oluşturur. X kuşağı, bebek patlaması (baby boomer) ve Y kuşağı arasında kalan bir kuşaktır. Hem Bebek Patlaması Kuşağı hem de Y kuşağı parlak kuşaklar olarak kabul edildiği için X kuşağını oluşturan bireylerin bu iki kuşak arasında gölgede kaldığı kabul edilir ve bu nedenle X kuşağı bir “Geçiş Kuşağı” olarak nitelendirilir181. X kuşağı bireylerinin tipik özellikleri; bireysel yaklaşımları ön planda tutmaları, toplumsal problemlere duyarlı olmaları, uluslararası veya küresel anlamda düşünceye sahip olmaları, mücadeleci bir yapıya sahip olmaları, işleri ve özel yaşamları arasında denge kuran bir yapıda olmaları, farklılıklara karşı hoşgörülü olmaları olarak sıralanabilir. Sosyal yaşama daha fazla önem veren X kuşağı insanları, Bebek Patlaması dönemindeki insanlar gibi çalışmak için yaşamak yerine, yaşamak için çalışmak gibi bir anlayışı benimsemişlerdir182. Ancak iki kuşak arasında kalması nedeniyle X kuşağına dâhil olan bireylerin iş yaşamlarında istedikleri seviyelere gelmesi pek de mümkün değildir183.
1.2.6.3. Y Kuşağı
1980 ile 2000 yılları arasında doğan insanları kapsayan Y kuşağı, kuşaklar arasındaki nüfus dikkate alındığı zaman dünyada bulunan en kalabalık kuşak olarak kabul edilir. Y kuşağının farklı toplumlarda farklı isimlerle anıldığı da bilinmektedir. Bunlardan en bilineni İngilizcede “Why” (Neden?) kelimesi ile “Generation” (Kuşak) kelimesinin birleşmesinden meydana gelen “Neden Kuşağı” şeklindeki isimlendirmedir184. Y kuşağı bireyleri teknolojik gelişmelere aşina olan ve bilgi teknolojilerinin geliştiği bir döneme dâhil olan bireylerdir. Bu nedenle yenilikler ve değişimler Y kuşağı bireyleri için oldukça sıradan ve kabul edilebilir şeylerdir. Y kuşağı bireyleri diğer kuşaklardaki bireylere oranla oldukça farklı fikir yapılarına sahip insanlardır. Daha çok sabırsız olma yönüyle ön plana çıkan bu bireyler, iş
181 Hakan Senbir, Z Son İnsan mı?, O Kitaplar, İstanbul, 2004, s. 24.
182 Pınar Süral Özer, Emir Deniz Eriş, Ömür Nezcan, Timurcanday Özmen, “Kuşakların Farklılaşan İş
Değerlerine İlişkin Emik Bir Araştırma”, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 38 (10),
2013, s. 126.
183 Acılıoğlu, a.g.e., s. 26.
184 Didem Sever İşçimen, Y Kuşağı Çalışanların İş Yaşamından Beklentilerinin Karşılanma Düzeyi
İle Kurumsal Bağlılık Arasındaki İlişki ve Bir Örnek Uygulama, Bahçeşehir Üniversitesi Sosyal
44
yaşamları açısından açık fikirli ortamlarda çalışmayı tercih eden bir yapıdadırlar185. Çalışma yaşamında açık fikirlerin yanı sıra çalışma saatlerinin esnek olması, gelirlerin fazla olması, manevi anlamda da tatmin olabilecek imkânlara sahip olmak isterler. Teknolojik gelişmelere yatkın olduklarına değinilen Y kuşağı bireyleri için internet iletişim konusunda en önemli araçların başında gelmektedir186.
1.2.6.4. Z Kuşağı
2000 yılı ve sonrasında doğan bireyleri ifade etmek için kullanılır. Bu kuşak bünyesindeki bireylerin en belirgin özellikleri bilgiye ulaşma imkân ve yeterliliklerinin diğer kuşaklara göre daha fazla olmasıdır. Bilgiye ulaşımdaki kolaylığı ise teknoloji aracılığıyla elde ederler. Z kuşağı bireyleri diğer kuşaklardakilere göre eğitimde daha avantajlıdırlar. Erken yaşta alınan eğitimle daha hızlı bir zihinsel gelişim içine girerler. Z kuşağındaki bireylerin en bariz kişilik özelliği X ve Y kuşaklarındaki bireylere göre daha bireysel düşünmeleridir. Z kuşağı bireyleri için sosyalleşme araçlarından en baskın olanı sosyal medyadır. Bu bireyler çoklu görevleri üstlenebilme veya bir arada birden fazla işi yapabilme yeterliliğine sahiptirler. Bu dönem içindeki bireyler için teknoloji hayatın vaz geçilmez bir parçasıdır187.