Kritik Düşünme Sürecini Etkileyen Faktörler

Yeni fikir ve düşünceler üretilmesi açısından son derece önemli olan kritik düşünme becerisi entelektüel/bilişsel gelişimin olmazsa olmaz unsurlarından biridir. Kritik düşünme becerisine sahip yeni nesiller yetiştirmek toplumların geleceği açısından hayati önem taşımaktadır [75]. Araştırma verilerinin analizi neticesinde genel olarak tartışma etkinliğine katılan öğrencilerin kritik düşünme becerilerinin orta düzeyde olduğu söylenebilir. Ayrıca BĐT tabanlı hazırlanmış öğrenme ortamlarının öğrenciler arası etkileşimi artırdığı ortaya çıkmaktadır. Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bölümü öğrencileri üzerinde yürütülen bir çalışma olması sebebiyle, araştırmaya katılan öğrencilerin BĐT ile uyumlu olsalar dahi bazı öğrencilerin hazırlanan etkinliğe katılmakta motive olma ve düşüncelerini ifade etme problemi yaşadıkları ortaya çıkmıştır.

Araştırma sürecinde elde edilen veriler doğrultusunda öğrencilerin çevrimiçi tartışma deneyimlerinin, moderatörün rolünün, öğrencilerin derinlemesine tartışmaya girmemesinin, öğrenme ortamının, öğrenci beklentilerinin kritik düşünme sürecini etkilediği sonucuna ulaşılmıştır. Araştırmanın ilerleyen bölümünde bu sonuçlar detaylı olarak incelenmiştir.

5.1.1Öğrencilerin Eşzamansız Çevrimiçi Tartışma Deneyimleri

Araştırmada elde edilen bulgulara göre; etkinliğe aktif katılım gösteren öğrencilerin kritik düşünme becerilerinde belirtilen dört evrenin gözlemlendiği tespit edilmiştir. Aynı zamanda bu öğrencilerin en üst evre olan 4. evreye yani çözüm evresine daha fazla ulaştıkları belirlenmiştir. Etkinliğe katılım düzeyi düşük olan öğrencilerin evre 1’ de yoğunlaştıkları yani problem durumunu tanımlayarak olayı başlatma evresinde sınırlı kaldıkları görülmektedir. Bu sonuçlar da, derslere katılan öğrencilerin konu üzerinde daha fazla araştırma yaptığını, derinlemesine düşündüğünü, görüş alışverişinde bulunduklarını, kendi fikrini özgürce söyleyebildiğini, mevcut sorunu tanımlamanın yanı sıra nedenlerini araştırarak analiz ettiklerini ve problem durumlarına yönelik çözüm önerileri sunduklarını göstermektedir. Bu durumda derse aktif katılım göstermenin, öğrencilerin kritik düşünme becerilerine pozitif katkılar sağladığı sonucuna ulaşılmaktadır.

Öğrencilerle yapılan görüşmelerde öğrencilerin hemen hemen hepsinin üniversite düzeyine gelene kadar kritik düşünme kavramı ve becerisinden haberdar olmadıkları, üniversite eğitimlerinde de genel olarak eğitim derslerinde bu kavramla karşılaştıkları fakat bu alanda herhangi bir çalışma yapmadıkları görülmektedir. Aynı zamanda öğrencilerin eşzamansız çevrimiçi tartışma ortamlarını öğretim amacı dışında sosyal paylaşım alanları olarak kullandıkları belirlenmiştir. Daha önce bilimsel olarak EÇT’ leri kullanmamaları, bu konuda deneyimlerinin olmaması öğrencilerin araştırma kapsamında hazırlanan EÇT’ lere katılımlarını olumsuz yönde etkilemiştir. Okul dışında konferans, çalıştay gibi bilimsel etkinliklere katılan öğrencilerin bu tür deneyimlere daha yatkın oldukları sonucuna ulaşılmıştır.

Bu açıklamalar doğrultusunda, kritik düşünme becerilerini tam ve kalıcı olarak öğrencilere kazandırabilmek için bu beceriler hem ayrı bir ders olarak (Kritik Düşünme Öğretimi gibi) hem de farklı dersler içerisinde öğrencilerin aktif katılım gösterebileceği öğrenme ortamlarına yayılarak verilebilir.

5.1.2 Modeartörün Rolü

EÇT’ lerde etkili ve verimli tartışmaların yürütülebilmesi için en önemli görev eğitimci yani moderatöründür. Çünkü sosyal yapılandırmacı anlayışın temelinde öğretim sürecini yönlendiren, yöneten ve rehberlik eden kişi öğretmendir. Araştırma süreci boyunca elde edilen veriler ve yapılan gözlemler sonucunda moderatörün EÇT ortamlarındaki rolü şöyle sıralanabilir:

• Öğrenme ortamını öğrenci seviyesine uygun olarak hazırlama, • Öğretim içeriklerini öğretim amacını en iyi şekilde düzenleme, • Öğrencileri bilgi ve fikir alışverişine teşvik etme,

• Belli bir süre içerisinde etkinliğin amacına uygun biçimde gerçekleştirilmesini sağlama,

• Öğrenciler arasında bağlantı kurma ve öğrenciler arasındaki uyumu sağlama,

• Öğrencilere ihtiyaç duydukları anda yardımcı olma ve gerekli yerlerde müdahale ederek tartışmanın etkili olarak gerçekleşmesini sağlama, • Moderatör her zaman tartışmayı yönlendirmeli ve öğrenciler arasında

diyalogların kurulmasına yardımcı olmalıdır.

5.1.3 Öğrencilerin Derinlemesine Tartışmaya Girmemesi

Öğrencilerin tartışma etkinlikleri süresince yüzeysel tartıştıkları, derinlemesine düşünmedikleri tespit edilmiştir. Öğrenciler bunun birbirlerini tanıyor olmalarından kaynaklandığını belirtmektedirler. Öğrenciler yapılan görüşmelerde, birbirlerini tanıdıkları için ne yanıt vereceklerini bildiklerini, dolayısıyla çok fazla tartışmaya girmediklerini ifade etmişlerdir. Aynı zamanda öğrenciler arasındaki koordinasyonun zayıf olduğu belirlenmiştir. Birinci ve ikinci öğretim öğrencilerinin ortak katılımı bölümler arasında bir rekabet duygusunu tetiklemiş, bu durum tartışmayı olumsuz etkilemiştir. Tartışmaların yüzeysel olmasının diğer bir nedeni öğrencilerin bu tür deneyimlerinin az olmasından kaynaklanmaktadır. Ayrıca öğrenci katılımlarının bazı tartışmalarda oldukça düşük olması farklı bilgi ve

düşüncelerin paylaşılmamasına, bu sebeple tartışmanın dar bir alanda sürdürülmesine, geliştirilememesine neden olmuştur.

Araştırma sonucunda tartışmaların yüzeysel olmasını engellemek ve öğrencileri daha derin düşünmeye teşvik etmek için moderatörün etkili katılımının yanı sıra öğrenciler arasındaki uyum ve koordinasyonun en üst düzeyde sağlanması gerektiği sonucuna ulaşılmıştır. Aynı zamanda öğrencilere EÇT’ lar sıklıkla uygulattırılarak konu alanında deneyim kazanmaları sağlanmalı, böylece düşünmenin üst düzeylere taşınarak derin tartışmaların ortaya çıkması sağlanabilir.

5.1.3.1 Öğretim Đçerikleri

Araştırma bulguları incelendiğinde öğrencilerin öğretim içeriklerinden oldukça fazla etkilendiği görülmüştür. Öğretim içerikleri öğrenci katılımını etkilemiş, bunun sonucun da tartışmanın kalitesinin düşmesine neden olduğu tartışmaların yüzeysel olarak ilerlediği ve kritik düşünme becerisinin gelişiminin olumsuz yönde etkilendiği belirlenmiştir. EÇT’ lerde öğretim içeriklerinin öğrenci seviyesine uygun ilgi çekici, merak duygusunu uyandıran, güncel ve etkin olarak tartışılabilecek konulardan seçilmesi gerektiği sonucuna ulaşılmıştır.

5.1.3.2 Öğrenci Beklentileri

Çevrimiçi tartışmalarda kritik düşünme becerisini etkileyen faktörlerden birisi de öğrenci beklentileridir. Öğrencilerle yapılan görüşmelerde bazı öğrencilerin (özellikle etkinliğe katılımı düşük olan öğrenciler) yapılan tartışmaları gerekli görmedikleri veya ilgisini çekmediklerini öne sürerek etkinliğe katılmadıklarını belirtmişlerdir. Bu durum sonucunda kritik düşünmeye yönelik her hangi bir kazanım elde edemedikleri tespit edilmiştir. Bu noktadan hareketle EÇT ortamlarının öğrencilerin seviyelerine ve beklentilerine uygun biçimde tasarlanması gerektiği sonucuna ulaşılmıştır.