Veri Kaynakları

Bu bölümde araştırma kapsamında kullanılan veri toplama araçları 1) Kaliforniya Kritik Düşünme Eğilimleri Ölçeği (KKDEÖ), 2) Eşzamansız Çevrimiçi Tartışma Mesajları, 3) Etkileşim Haritaları, 4) Araştırmacı Notları, 5) Görüşme Formu incelenmiştir.

3.3.1 Kaliforniya Kritik Düşünme Eğilimleri Ölçeği (KKDEÖ)

Kaliforniya Kritik Düşünme Eğilimleri Ölçeği (California Critical Thinking Inventory-CCTDI) 1990 yılında Amerikan Felsefe Derneğinin düzenlediği Delphi projesinin bir ürünü olarak ortaya çıkmıştır. Ölçek toplam 75 madde ve 7 alt ölçekten (Doğruyu Arama, Açık Fikirlilik, Analitiklik, Sistematiklik, Kendine Güven, Olgunluk alt ölçeği) oluşmaktadır. Ölçeğin analizi yapılırken kritik düşünme eğilimini belirlemek amacıyla bu ölçeklerin toplamından oluşan puanlama sistemi kullanılmaktadır [71]. Kaliforniya Kritik Düşünme Eğilimleri Ölçeği (KKDEÖ) kritik düşünme konusunda literatürde yapılmış çalışmaların bir sonucu olarak ortaya çıkmış kuramsal alt yapısı zengin bir ölçektir. Ölçeğin tümdengelim yöntemini kullanması önemli avantajlarından biridir. Yürütülen çalışmada KKDEÖ’ nün kullanılmasının nedenlerinden birisidir. Ayrıca bu ölçeğin tercih edilmesinin nedenlerinden birisi konu alanında apriori (öncül olma) özelliğidir. Orijinal dili

Đngilizce olan ölçeğin Türkçeleştirilme çalışmasını 2003 yılında Doğan Kökdemir doktora çalışması olarak yapmıştır. Yapılan çalışmada Açık Fikirlilik ve Olgunluk alt ölçekleri birleştirilerek toplam 6 alt ölçekten ve 51 maddeden oluşan bir ölçek halini almıştır. Ölçeğin alt ölçeklerinden ve güvenirliği (0.88) olarak belirlenmiştir[11].

Araştırmanın kuramsal boyutlarından biri olan kritik düşünme eğilimlerinin belirlenmesi amacıyla örneklem grubunu oluşturan 12 öğrenciye uygulanmıştır. Kullanılan ölçek altı alt ölçekten oluşmaktadır. Bunlar:

• Analitiklik Alt Ölçeği (Analyticity)

• Meraklılık Alt Ölçeği (Inquisitiveness) • Kendine Güven Alt Ölçeği (Self–confidence) • Doğruyu Arama Alt Ölçeği (Truth–seeking) • Sistematiklik Alt Ölçeği (Systematicity)

Ölçek uygulanmadan önce çevrimiçi ortama aktarılmış ve BĐT arasında yaygın kullanılan araçlarından biri olan internet aracılığıyla öğrencilerin bu ölçeği cevaplamaları sağlanmıştır (Ek–A). Ölçek likert tipte olup, değerlendirme puanları

şöyledir:

• Hiç Katılmıyorum: 1 • Katılmıyorum: 2

• Kısmen katılmıyorum: 3

• Kısmen katılıyorum ifadesine: 4 • Katılıyorum: 5

• Tamamen katılıyorum: 6

KKDEÖ ölçeğe verilen yanıtlar toplanarak her bir alt ölçek için ham puanlar hesaplanmış ve bu ham puanlar soru sayısına bölündükten sonra 10 ile çarpılarak en düşük 6 ve en yüksek 60 değerini alan bir standart puana çevrilmiştir. Bütün alt ölçekler için olası en düşük (40 puan) ve en yüksek (50 puan) değerler sabittir [11]. Böylelikle, KKDEÖ bir bütün olarak değerlendirildiğinde toplam puanı 240’dan (40x6) az olan kişilerin genel kritik düşünme eğilimlerinin düşük, 240–299 puan aralığında olanların kritik düşünme eğilimlerinin orta, puanı 300’den (50x6) fazla olanların ise bu eğilimlerin yüksek olduğu söylenebilir [71,11].

Şekil 3.3.1: Kaliforniya Kritik Düşünme Eğilimleri Ölçeği (KKDEÖ)

3.3.2 Eşzamansız Çevrimiçi Tartışma Mesajları

Araştırmada öğrencilerin sadece kritik düşünme eğilimlerini değil, aynı zamanda kritik düşünme düzeyini (becerisini) ölçmenin de yararlı olabileceği düşünülerek BĐT–tabanlı Moodle ÖYS aracı kurularak, tartışma forumu eklenmiştir. Günümüzde çok yaygın kullanım olanı olan ÖYS’den biri olan Moodle (“Modular Object Oriented Dynamic Learning Environment”) sistemi http://bote.balikesir.edu.tr/~moodle/ internet adresi üzerinden kullanılmıştır. Mevcut sistem üzerine öğrencilerin kritik düşünme düzeylerinin ölçülmesi için gerekli olan metin tabanlı verilerin elde edileceği eşzamansız çevrimiçi tartışma forumu eklenmiştir. Bunun yanı sıra Moodle ÖYS sisteminde öğrencilerin etkileşimini ve katılımını artırmak için birbirleriyle tanışıp, sosyal konularda sohbet edebilecekleri ayrı bir platform eklenerek öğrencilerin kullanımına sunulmuştur. Ayrıca ana sayfa üzerinde öğrencileri bilgilendirmek amacıyla araştırmanın amacını belirten bir alan oluşturulmuştur.

Amaçlı örneklem seçimi tekniği esas alınarak belirlenen 12 öğrencinin Moodle ÖYS’ ne kendilerinin belirlediği özel kullanıcı adı ve şifreleri ile kayıt

yaptırmaları sağlanmıştır. Öğrencilerin tartışma etkinliği sırasında herhangi bir çekingenlik yaşamamaları ve araştırmanın güvenirliğini artırmak için öğrencilerin kişisel bilgilerinin yayınlanmayacağı ve gizli tutulacağı kendilerine aktarılmıştır.

Araştırmaya katılan öğrenciler, araştırmacının moderatörlüğünde kendilerine sunulan Einstein, Klonlama, Đnka Mumyaları başlıklarını taşıyan 3 farklı tartışma konusu ile 4 hafta boyunca tartıştırılmıştır. Konu seçimi yapılırken öğrencilerin ilgilerini çekecek, tartışmaya açık güncel konular olmasına dikkat edilmiştir. Öğrencilere tartışma etkinliğine başlamadan önce konu ile ilgili videoların yer aldığı CD’ ler dağıtılmıştır. Böylece öğrencilerin konu ile ilgili ön araştırma ve hazır bulunuşluklarının tamamlanması ve konu ile ilgili görsel bilgileri de elde etmeleri sağlanmaya çalışılmıştır. Sonrasında belirlenen gün ve saatte Moodle ÖYS’ nde tartışma etkinliği moderatör önderliğinde başlatılmıştır.

3.3.3 Etkileşim Haritaları

Eşzamansız çevrimiçi tartışma forumuna katılan öğrencilerin aktif katılım düzeylerini ve öğrenci–öğrenci, öğrenci–öğretmen (moderatör) etkileşimlerini derinlemesine göstermek için etkileşim haritalarından yararlanılmıştır [72]. Etkileşim haritalarında gönderilen mesajların dağılımı, mesajların gönderim sırası, mesajlar arasındaki bağlantılar (referanslar) ve etkileşim desenleri ayrıntılı olarak incelenmiştir [72]. Böylece tartışmanın yoğunluğu, kalitesi, etkileşim deseni konularında detaylı bilgi edinilmesi hedeflenmiştir. Etkileşim haritalarında yer alan sayısal değerler mesaj numaralarını yani mesajın sırasını ve hangi öğrencinin o mesajı gönderdiğini göstermektedir. Etkileşim haritalarında yer alan okların başlangıç noktaları mesajı gönderen kişiyi, bitiş noktası ise gönderilen kişiyi işaret etmektedir. Etkileşim haritalarından elde edilen veriler araştırmanın bulgular kısmında detaylı olarak açıklanmıştır. Etkileşim haritalarında kullanılan simgelerin anlamları Şekil 3.3.3’ te açıklanmıştır.

Şekil 3.3.3: Etkileşim Haritalarında Kullanılan Semboller

3.3.4 Araştırmacı Notları

Araştırma sürecinde elde edilen verilere derinlik kazandırabilmek ve araştırmaya etki eden tüm faktörleri belirleyebilmek için araştırmacı tarafından

( Sayı)

Đlk

Mesaj

: Moderatörün tartışma sürecinde gönderdiği yönlendirici mesajları ifade eder.

: Moderatörün ilk mesajını ifade eder. Bu mesaj tartışmayı başlatan mesajdır.

: Öğrencilerin gönderdiği mesajları ifade eder.

: Doğrudan kurulan etkileşimi temsil eder. Okun başlangıcı gönderen kişiyi, bitişi ise gönderilen kişiyi işaret eder.

: Dolaylı yoldan kurulan etkileşimi temsil eder. Okun başlangıcı gönderen kişiyi, bitişi ise gönderilen kişiyi işaret eder.

katılımcı olmayan gözlem tekniği kullanılarak dışarıdan gözlem yapılmıştır. Yapılan gözlem süresince notlar tutulmuştur. Böylece araştırma süresince elde edilen verilerin özüne zarar vermeden araştırmanın doğal ortamda gerçekleşmesi sağlanmıştır [69]. Aynı zamanda araştırmacının araştırma boyunca öğrencilerden ve ortamdan elde ettiği gözleme dayalı verilerle, diğer veri kaynaklarından elde ettiği veriler desteklenmeye çalışılmıştır. Araştırmacının tuttuğu notlardan elde edilen veriler araştırma bulguları içerisinde incelenmiştir.

3.3.5 Görüşme Formu

Öğrencilerin kritik düşünme kavramı ile ilgili farkındalıklarını, EÇT etkinliğine katılım düzeylerini, EÇT etkinliğinin öğrencilerin kritik düşünme becerileri ve sosyal etkileşimleri üzerine etkilerini, EÇT ortamlarının kritik düşünme gelişimi üzerine etkisini belirlemek amacıyla öğrencilerle görüşmeler yapılmıştır. Ayrıca öğrencilerin bu ortamların geleneksel sınıf ortamlarına göre karşılaştırmaları hakkındaki görüşlerini almak amacıyla toplam yedi sorudan oluşan bir görüşme formu oluşturulmuştur. Görüşme formunda BĐT’ in sık kullanılan araçlarından biri olan EÇT ortamlarının kullanımı ve kritik düşünmenin kazandırılması/geliştirilmesi için yapılması gerekenler hakkında öğrenci görüşlerini ve önerilerini öğrenmemizi sağlayacak sorularda yer almaktadır. Görüşmeler ses kayıt cihazı ile kaydedilmiş ve elde edilen veriler metinsel içeriklere dönüştürülerek içerik analizi yapılmıştır. Her görüşme yaklaşık 20 dakika sürmüştür. Görüşme Formu Ek B’ de verilmektedir.