Kripto Varlıkların Kullanıldığı Alanlar

Bitcoin, Satoshi Nakamoto tarafından 2009 yılında piyasa sürülmüş kripto bir para birimidir. Bununla birlikte ekonomide sayısız miktarda kripto para ve buna bağlı kripto varlıklar ortaya çıkmıştır. Kripto varlık kavramının baş aktörü olan Bitcoin’in işlem hacmi, ulaştığı kişi sayısı ve faaliyet alanları gün geçtikçe artmaktadır. Bu artışa sebebiyet veren unsur ise her ne kadar dalgalı bir seyir izlese de istikrarlı bir yükseliş göstermesidir. Sistemsel olarak, coin çıkarma firmalarının kendi paralarını hayata geçirme aşamasında, elektronik cüzdan hesaplarında güvenli ve erişilmesi zor bir alt yapı ile kullanıcı karşısına çıkmayı planlamış, bu sayede de güncel bir ekonomi çerçevesi hayata geçirmeyi hedeflemişlerdir. Bu gelişmeler eşliğinde finansal piyasalarda, kripto paranın el değiştirme işlemlerinde bir ödeme unsuru olması ve firmalar arası birer ticari faaliyet oluşturmaktadır.

Kripto paranın ortaya çıkmasından itibaren aradan geçen yaklaşık bir buçuk yıllık sürede ticari faaliyette kullanılmamıştır. Bitcoin’in ilk olarak kullanılması 22 Mayıs 2010 tarihinde yiyecek sektöründe bir pizza siparişi ile gerçekleşmiştir. Bu gelişmeden sonra Mt.

Gox gibi bitcoin borsaları, ödeme aracı kurumları PayPal ve internet devi Microsoft gibi küresel çapta faaliyette bulunan şirketler kripto paranın tanıtımının ve kullanımının artmasında önemli bir katkıda bulunmuşlardır. Böylelikle yiyecek sektörüyle başlayan kripto para kullanımı diğer sektörlerde de yavaş yavaş yaygınlaşmaya başlamıştır. Reel paralara karşı bir alternatif olması da değerinin gittikçe artmasına neden olmuştur.(Koçoğlu vd., 2016:

79)

Kripto paralar en fazlabankacılık ve finans kuruluşları tarafından kullanılmaktadır.Ekonominin vazgeçilmez birer unsuru olan bu kuruluşlar, blokzincir teknolojisinin sanal paralardan farklı olarak hangi faaliyetlerde kullanıldığını araştırarak bir yatırım analizi hedefi belirlerler.Bankacılık sektöründe yapılan çalışmalar gösteriyor ki ilk öncelik küresel çapta para transferi ile birlikte ticaret hacmini geliştirmektir. Ülkemizde de 2017 yılında Akbank Ripple ile anlaşmaya vararak kripto para alanında Türkiye’de ilk adım atan banka olmuştur(Deniz, 2018). Günümüzde ise Binance, Paribu ve BtcTürk gibi kripto para alım satım uygulamaları aracılığı ve bankaların kendi mobil bankacılık uygulamaları ile sanal para alış verişi gerçekleştirilmektedir. (Yavuz, 2020a)

Bankacılık sektöründe kullanılan kripto varlıkların, kripto paralar dışındaki diğer kullanım alanları şöyledir (Ünsal ve Kocaoğlu, 2018: 58-59).

 Ödeme Gerçekleştirme İşlemleri

 Para Gönderme İşlemleri

 Alış ve Satış Platformları

 Takas Sistemi Yönetimi

 Yetkili Kılma ve Onaylama

 Dijital Kimlik Edinme Yönetimi

 Dokümantasyon ve Belgelendirme Yönetimi

 İslami Açıdan Bankacılık Faaliyetleri

Kripto varlıkların finansal açıdan kullanıldığı bir diğer alan ise kamu sektörüdür. Bu sektörde birçok güncel ve yenilikçi uygulamalar kullanılmaktadır. Kullanıldığı alanlar;vergi sistemi, akıllı kontratlar, enerji dağıtımı, dijital kimlik ve pasaport ve dokümantasyon alanlarında kullanılmaktadır. (Tandulwadikar ve Kapoor, 2016)

Kripto varlıkların kullanıldığı diğer bir alan ise savunma ile ilgili alanlardır. ABD Savunma Bakanlığı (United States Department of Defense) Savunma Gelişmiş Araştırma Projeleri Ajansı (DARPA) siber saldırılara karşı iki adet blokzincir yazılımı üstünde çalışma gerçekleştirmektedir(Peker, 2019). NATO ise askeri ikmal, lojistik ve ihtiyaçların hazır

edilmesi gibi altyapı projeleri üzerinde blokzinciri inovasyonu kullanmayı hedeflemektedir.(Kar, 2016)

Kripto varlıklar, muhasebe Schmitz ve Leoni, (2019),turizm Kwok & Koh(2018),tarım ve gıda Kamilaris vd.,(2019) alanlarında da kullanımı ve geliştirilmesi önerilmektedir.

Bunun yanında seyahat, eğitim, emlak, sosyal medya platformları, bağış ve fon bulma, perakende satış, motorlu taşıt endüstrisi, dijital yayıncılık, sanat eserleri alışverişi, oyun endüstrisi gibi birçok alana yayılan kripto varlık kullanımı, gelecekte hayatımızın birer vazgeçilmez parçası olacaktır.

İKİNCİ BÖLÜM

2. KRİPTO VARLIKLAR İLE İLGİLİ ULUSLARARASI YAKLAŞIMLAR

2.1. Ülkelerin Kripto Varlıklar İle İlgili Genel Yaklaşımları

Kripto varlıklar son dönemlerde ülkelerin, firmaların ve kişilerin fazlasıyla ilgi odağı haline gelmiştir. Bu ilgi beraberinde birden fazla olumlu gelişmenin yanında olumsuz durumları da karşımıza çıkarmaktadır. Kişilerin finansal anlamda üçüncü kişiler olmadan işlem yapma özgürlüğüne kavuştuğu teknolojik bir ortamda dahi devletlerin ne kadar kısıtlayıcı ve baskıcı politikalar izleyebileceğini görmekteyiz. Ülkelerin bazıları bu yenilikçi teknolojiyi kabul ederken bazı ülkeler ise yasaklamayı veya kısıtlı işlem gerçekleştirmeyi kabul etmektedir. Geleceğin teknolojisi olarak ifade edilen blokzincir teknolojisi çok sayıda işlemi devlet ya da banka gibi merkezi otoritelerden uzaklaştıran bir yeniliktir. Bir değişle kişileri özgürleştiren bir yeniliktir. Bu nedenle bazı ülkeler kripto varlıkları kendi ekonomileri için bir finansal tehdit olarak kabul etmektedirler. Kripto varlıkları yasal, yasadışı veya herhangi bir işlem yapmadan izleme politikasını benimseyen birden fazla farklı ülke bulunmaktadır. Ülkelerin böyle farklı tutumlar sergilemesinin başlıca nedeni ise henüz kripto varlıklarla ilgili global çapta yasal bir zemin ortaya konulmamasıdır.

Kripto varlıkları “yasal” kabul eden ülkelerde, sınıflandırma, vergilendirme, miras, alış-veriş-saklama, finans kuruluşlarında işlem kolaylığı ve ortaya çıkabilecek problemlerde hukuksal olarak hak arayışı gibi işlemler gerçekleştirilebilmektedir. Ülkeler bu gibi işlemlerin gerçekleştirilmesine olanak tanımanın yanında yasa dışı işlerde kullanılmasını da önlemek için gerekli tedbirleri almaktadır. Ancak kripto varlıkları yasal kabul eden ülkelerde bu işlemler için tam bir yasal netlik söz konusu değildir. Bazı ülkeler kripto varlıkları para, menkul kıymet ve emtia gibi farklı şekillerde kabul edebilmektedir.

Kripto varlıkları “yasaklayan” bazı ülkelerde bulunmaktadır. Bu ülkeler bu teknolojiyi tehdit olarak kabul etmekte ve bu işlemleri gerçekleştiren kişilere hapis cezalarına kadar varan cezalar verebilmektedirler.

Bu ülkelerin yanı sıra kripto varlıklara “sınırlama-kısıtlama” getiren ülkelerde bulunmaktadır. Bu ülkeler gerçekleştirilen ticari faaliyetleri kısıtlar ve gözetim altında tutar.

Sık görülen uygulamalardan bazısı ise finans kuruluşlarının ve bankaların kripto borsaları ile işlem gerçekleştirmesi getirilen kısıtlamalardır.

Bütün bunların yanında kripto varlıklar ile ilgili nasıl bir mevzuat getirmesi gerektiği konusunda bilgi sahibi olmayan ve düzenleme yapmayan ülkeler mevcuttur. Bu ülkeler bekle-gör ya da izle-bekle-gör politikasını uygulamaktadırlar. Ayrıca kripto varlık kullanımı diğer

ülkelerin uyguladığı politikaların yanında “ne yasal ne yasak nede kısıtlanmış” bir durumdadır. Bu ülkelerde kripto varlık bulundurabilirsiniz ancak ortaya çıkabilecek bütün hukuki durumlarda yalnız başınasınızdır.

Diğer yandan bir ülkenin kripto varlıkları tamamen yasaklaması gibi bir durum söz konusu olamaz çünkü bu yaklaşım interneti yasaklamak anlamına gelmektedir. Kripto varlıklar oluşturuluş ve işlem gerçekleştirilebilme yapısı gereği internet alt yapısının olduğu her yerde işlem görebilmektedir.

Şekil 2.1’de dünya haritası üzerinde gösterilen ülkelerin kripto varlıklara karşı göstermiş olduğu yaklaşımları beş farklı renkte gösterilmiştir.‘Yeşil’ renk kripto varlıkların yasal olduğu ülkeleri, ‘Açık Yeşil’ renk ne yasak ne yasal olduğu ülkeleri, ‘kırmızı’ renk yasak olduğu ülkeleri, ‘sarı’ renk kısıtlamalı olduğu ülkeleri ve ‘gri’ renk ise kripto varlıklar ile ilgili herhangi bir düzenlemenin varlığının bilinmediği ülkeleri göstermektedir.Bu yaklaşımlar göz önünde bulundurularak farklı kıtalardan seçilmiş devletlerin kripto varlıklara olan yaklaşımı aşağıda açıklanmıştır.

Şekil 2.1 Ülkelerin Kripto Para Birimine Yönelik Yasal Duruşu Kaynak:CoinDance, 2021

Tablo 2.1 Dünya’da Ülkelerin Kripto Varlıklara Karşı Göstermiş Oldukları Tepkiler

YASAL

Almanya, Amerika Birleşik Devletleri, Avustralya, Avusturya, Azerbaycan, Bahamalar, Belarus, Belçika, Birleşik Krallık, Bosna Hersek, Brezilya, Bulgaristan, Çek Cumhuriyeti,, Danimarka, Endonezya, Estonya, Filipinler, Finlandiya, Fransa, Grönland, Güney Afrika, Hindistan, Hollanda, Hong Kong, İran, İrlanda, İspanya, İsrail, İsveç, İsviçre, İtalya,İzlanda, Japonya, Kanada, Kosta Rika, Küba, Letonya, Macaristan, Malta, Meksika, Norveç, Özbekistan, Polonya, Porto Riko, Romanya, Rusya, Sırbistan, Singapur, Slovakya, Tayland, Tayvan, Türkiye, Ukrayna, Venezuela, Yeni Zelanda, Yunanistan

YASAK Afganistan, Bangladeş, Bolivya, Cezayir, Katar, Makedonya, Pakistan, Suudi Arabistan, Vanuatu, Vietnam

KISITLAMALI Amerikan Samoası, Çin, Ekvador, Endonezya, Fas, Hindistan, Mısır, Nepal, Zambiya

NE YASAL NE YASAK

Arjantin, Arnavutluk, BAE, Jamaika, Kazakistan, Kenya, Kırgızistan, Kolombiya, Kosova, Maldivler, Malezya, Nijerya, Peru, Şili, Tunus, Uruguay, Ürdün

BİLİNMEYEN

Angola, Botsvana, Çad, Demokratik Kongo Cumhuriyeti, Gine, Grönland, Guatemala, Honduras, Kamboçya, Kamerun, Karadağ, Madagaskar, Mali, Moldova, Moritanya, Mozambik, Myanmar, Nijer, Papua Yeni Gine, Sudan, Suriye, Tacikistan, Türkmenistan, Umman, Yemen

Kaynak:Coinler.us, 2021