Kredi Kartı Faiz Gelirlerinin Kredilerden Elde Edilen Faizler

İçerisindeki Payı

Kredi kartı piyasasının yaklaşık yüzde 86’sını oluşturan 6 bankanın kredi kartından elde ettikleri faiz gelirlerinin kredilerden elde edilen faiz gelirleri içerisindeki payı değerlendirildiğinde, kredilerden alınan faizlerin yaklaşık yüzde 10 ilâ yüzde 35’lik bölümünün kredi kartından alınan faiz gelirlerinden kaynaklandığı görülmektedir (Grafik 5.2.1). Sektör için söz konusu oran 2007 yılında yaklaşık ortalama yüzde 13 olarak gerçekleşmiştir.

Toplam kredi kartı tutarı, bireysel ve takipteki bireysel kredi kartları tutarıdır. Sektör; sektördeki tüm bankaları kapsamaktadır.

Kaynak: BDDK-TCMB

Benzer şekilde, kredi kartından alınan faiz gelirlerinin toplam faiz gelirleri içerisindeki payı itibariyle de durum değerlendirildiğinde söz konusu bankaların büyük çoğunlukla bu oranının sektör ortalaması üzerinde seyrettiği görülmektedir (Grafik 5.2.2). Sektör için söz konusu oran 2007 yılında yaklaşık ortalama yüzde 7 olarak gerçekleşmiştir.

Sektör; sektördeki tüm bankaları kapsamaktadır. Kaynak: BDDK-TCMB

Grafik 5.2.4. Takipteki Kredi Kartları Tutarının, Toplam Kredi Kartı Harcamalarının Krediye Dönüşen Tutarı ve Kredi Kartlarından Alınan Faiz

Gelirleri İçerisindeki Payı

* Takipteki kredi kartları tutarı, takipteki bireysel ve kurumsal kredi kartları tutarı toplamıdır. Kaynak: BDDK-TCMB 0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 2004 2005 2006 2007

Takipteki kredi kartları/Kredi kartlarından alınan faiz gelirleri Takipteki kredi kartları/Krediye dönüşen tutar

2007 yılı sonu itibarıyla değerlendirildiğinde sektörde takipteki kredi kartları tutarının toplam kredi kartı harcamalarının krediye dönüşen tutarına oranının yüzde 23 ve kredi kartlarından alınan faiz gelirlerine oranının ise yüzde 38 olduğu görülmektedir. 2006 yılında sırasıyla yüzde 27 ve yüzde 39 olan söz konusu oranlarda küçük de olsa bir düşüşün söz konusu olması, takipteki kredi kartları tutarının artış hızının durması ve toplam kredi kartı harcamalarının krediye dönüşen tutarı ile kredi kartlarından alınan faiz gelirlerinin reel olarak artmaya devam etmesinden ileri gelmektedir (Grafik 5.2.4).

6-Sonuç

Kredi kartı genel olarak, kart sahibine üye işyerlerinde nakit para verilmeksizin mal veya hizmet satın alma imkanı sağlayan bir ödeme aracıdır. Ayrıca, kredi kartı kullanıcılarının nakit çekmesi veya yapmış olduğu alışveriş bedellerinin ödenmesini belirli bir süre için ertelemek istemesi halinde, ilgili harcama tutarları krediye dönüşmekte, kredi kartı bir kredi aracı haline gelmektedir. Tüm bu özellikleri itibariyle kredi kartlarının kullanımı, çek senet gibi ödeme araçlarının yerini almaya başlamış ve 1990’lı yılların sonlarından itibaren taksitlendirme ve puan gibi promosyanların da etkisiyle kullanımı giderek yaygınlaşmıştır.

Kredi kartlarının kullanımının yaygınlaşması, finansal sisteme getirdiği yenilikler ve kolaylıkların yanı sıra bir takım problemleri de beraberinde getirmiştir. Kredi kartı harcamalarının zamanında ödenmemesi nedeniyle krediye dönüşen tutarın ve takipdeki kredi kartı alacakların da artıyor olması hem tüketicileri hem de bankaları zor durumda bırakmıştır.

Dolayısıyla, kredi kartı çıkaran kuruluşlar, POS (Point of Sale) makineleri edinme maliyeti ve ulusal ve uluslararası ödeme sistemlerine üyelik maliyeti üstlenmekte ve öngörülemeyen nakit çekilişleri nedeniyle ilave likidite riski taşımaya başlamışlardır. Dolayısıyla bankalar, teminatın zayıf olması nedeniyle yüksek kredi riski, öngörülemeyen likidite çıkışları nedeniyle de likidite riski

taşıyan kredi kartı faiz oranlarını, bireysel kredi faizlerine göre daha yüksek belirlemeye başlamışlardır.

Diğer ülke uygulamalarına bakıldığında da, kredi kartı işlemlerinde uygulanan faiz oranlarının, tüketici kredilerine uygulanan faiz oranlarına göre daha yüksek belirlendiği görülmekle birlikte, incelenen pek çok ülkede kredi kartı faiz oranlarının, tüketici kredisi faiz oranlarının yaklaşık 2 katı iken, ülkemizde bu oranın 4 katına yaklaşmış olduğu görülmektedir. Daha önce gevşek kurallarla kredi kartı sunan bankaların, şimdi riskli müşterilerden kaçınmak için faiz oranlarında rekabet etmezken, faiz oranı dışında sağlanan diğer yan fayda ve avantajlarla (taksitlendirme, bonus, para puan, uçuş mili, sigorta vs.) rekabet yoluna gittikleri görülmektedir.

Kredi kartlarına uygulanan faizlerin yüksek seviyelerde katılık göstermesinde kredi kartı piyasasının yüzde 81’ini oluşturan 6 banka da etkili olmuştur. Sektöre hakim olan bu bankaların kredi kartlarına uyguladıkları faiz oranlarının yüksek olmasına rağmen kredi kartlarının tercih ediliyor olması katılığın devam etmesine neden olmuştur.

2005 yılı Mayıs ayından itibaren tüketici faizleri düşme eğilimine girerken, kredi kartlarına uygulanan faiz oranlarının yüksek seviyelerde katılığını korumaya devam etmesi sonucunda 1 Mart 2006 tarihinde yürürlüğe giren 5464 sayılı Banka Kartları ve Kredi Kartları Kanununun 26 ncı maddesi ile, kredi kartı işlemlerinde uygulanacak azami akdi ve gecikme faiz oranlarının T.C Merkez Bankası’nca belirlenmesi ve belirlenen oranların üç ayda bir açıklanması hükmü getirilmiştir.

KAYNAKÇA

Aysan, A. F. and Yildiz, L. (2007). The Regulation of the Credit Card Market in Turkey. International Research Journal of Finance and Economics, Vol.2, No. 11, pp. 141-154.

Savaşçı, İ. ve R. Tatlıdil (2006). Bankaların Kredi Karı Pazarında Uyguladıkları CRM (Müşteri İlişkileri Yönetimi) Stratejisinin Müşteri Sadakatine Etkisi, Ege Akademik Bakış Dergisi, Cilt 6, sayı:1

Kirdaban, İ. Ödeme Sistemlerindeki Gelişmeler ve Ödeme Sistemlerinin Finansal Sistem İstikrarı Üzerindeki Etkileri. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, Uzmanlık Tezi.

Finansal Piyasalar Raporu (Mart 2007). Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu

Kredi Kartı Faiz Oranlarını Belirleyen Faktörlerin Tespiti

Gülcan Yıldırım Güngör ve Ahmet Yıldırım*

ÖZET

Uluslararası piyasalarda piyasa faiz oranlarında yaşanan hareketlerin, aynı seviyede kredi kartı faiz oranlarında görülememesi ve özellikle düşen piyasa faizlerine karşın kredi kartı faizlerinin katı olduğu görülmektedir. Kart ihraç eden kuruluşların gelirlerinin borcunu zamanında ödemeyen müşterilerden elde ettikleri faiz gelirleriyle artırmaları, kredi riski yüksek bu müşterilerin ise geri çevrilme, daha düşük limitler gibi nedenlerle faiz oranlarına duyarlı olmamaları nedeniyle, bu çalışmada bankaların fiyat rekabeti yerine fiyat dışı rekabet konusuna yoğunlaşmalarına neden olan faktörler üzerinde durulmuştur. Diğer yandan, ülkemizde kredi kartlarının taksit imkanları nedeniyle uzun vadeli kredi gibi kullanılma eğilimi, ayrıca ödül, puan, uçuş mili, indirim gibi promosyonlar nedeniyle kullanımının giderek artması üzerinde durulmuştur. Ayrıca, kredi kartlarına ilişkin düzenlemelerde yaşanan aksaklıklar ve irrasyonel tüketici davranışları gibi rekabeti olumsuz yönde etkileyen faktörler incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler: Kredi kartları, Banka, Faiz oranları JEL Sınıflandırması: E400, G210

Investigation on the Factors Affecting the Credit Card Interest Rates ABSTRACT

Interest rate fluctuations in international markets are not observed in the credit card interest rates in the same trend. In accordance with the decreasing interest rates, it is observed that credit card interest rates are relatively sticky. Card issuers increase their income through interest. On the other hand, these customers carry high credit, and are not sensitive to their interest revenues because of a potential application refusal and getting lower limits. In consequence of the aforementioned issues, the concentration in non-price competition rather than price competition is scrutinized. Furthermore, bonus, discount and miles promotions, customers’ long-term credit perceptions, regulatory interruptions, and irrational customer behaviors, which discourage competition, are analyzed.

Keywords: Credit Cards, Bank, Interest Rates JEL Classification: E400, G210

*

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, Bankacılık ve Finansal Kuruluşlar Genel Müdürlüğü, İstiklal Cad. 10, 06100-Ankara, Türkiye ▪ GÜNGÖR: gulcan.yildirim@tcmb.gov.tr ▪ YILDIRIM: ayildirim@mtk.gov.tr ▪ Çalışmada sunulan görüşler yazarlara ait olup, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nı veya çalışanlarını bağlayıcı nitelik taşımaz.

Kredi Kartı Faiz Oranlarını Belirleyen Faktörlerin Tespiti

1.Giriş

Kredi kartlarının; kart çıkaran kuruluş (issuer), kredi kartı sahibi, üye işyeri, üye işyeri anlaşması yapan kuruluş (acquirer) ve genel olarak da ülke ekonomisi açısından; nakit ihtiyacını azaltması, ekonominin kayıt altına alınmasını sağlaması, tasarruf-yatırım akışını hızlandırarak ticari faaliyetleri canlandırması, tüketicinin peşin satın alma ve geç ödeme avantajlarından yararlanmasını sağlaması, nakit avans çekme imkanı sunması gibi birçok faydası bulunmaktadır. Bu nedenle de ülkemizde kredi kartı piyasası hızla gelişmektedir.

Tüm dünyada tartışmalı bir piyasa olan kredi kartı piyasasının, ülkemizde özellikle yoğun promosyon uygulamaları ve yüksek kredi kartı faiz oranları nedeniyle diğer ülkelere göre farklılık gösterdiği düşünülmektedir.

Türkiye’de piyasa faiz oranlarının düşmesine rağmen, kredi kartı faiz oranlarının aynı ivmede düşüş göstermemesi, dolayısıyla kredi kartı borçları nedeniyle problem yaşayan kart kullanıcılarının sayısının gün geçtikçe artması dikkat çekmektedir. Bu çalışmanın amacı, kredi kartı faiz oranlarını ve özellikle söz konusu katılığın sebeplerini belirleyen rekabet faktörlerini incelemektir.

Bu çerçevede öncelikle konuya ilişkin dünya ve Türkiye literatürü incelenerek, bulgular Türkiye’deki piyasa yapısıyla birlikte değerlendirilmiştir. Kredi kartları piyasasında rekabet, fiyat rekabeti ve promosyon rekabeti olarak iki ayrı bölümde ele alınmıştır.

Literatürde iki taraflı pazar modeli varsayımıyla kredi kartı işlemlerinden hem işyerinin, hem de kart kullanıcısının fayda sağlamakta olduğu, dolayısıyla marjinal maliyete her ikisinin de katlanması gerektiği belirtilmektedir. Ancak ülkemizde hem işyerine yüklenen takas komisyonu oranı, hem de temerrüde düşen müşteriden alınan kredi kartı faizinin yüksek olduğu gözlenmektedir. Bu nedenle,

bankaların gelirlerini artırmak amacıyla, getirisi yüksek olan borcunu zamanında ödemeyen müşterilerin (revolver) sayısının artmasından fayda sağladıkları düşünülmektedir.

Türkiye’de borcunu zamanında ödemeyen müşterilerin (revolver) talebinin esnek olmaması nedeniyle, rekabetin fiyat rekabetinden daha çok promosyon rekabetinde yoğunlaştığı görülmektedir. Fakat, promosyon rekabeti konusunda literatürdeki çalışmaların sınırlı kalması nedeniyle bu çalışmada daha çok fiyat rekabeti üzerinde durulacaktır.