Kosova Cumhuriyeti’nde Çokkültürlü Eğitim

Kosova Cumhuriyeti, farklı kültürlerin bir arada yaşadığı ve çokdilli eğitimin gerçekleştirildiği bir ülke konumundadır (Yıldırım ve Yıldırım, 2012: 1055). Bu kültürel farklılıklara sahip topluluklar uzun yıllar birlikte barış içinde yaşamış ve bazı dönemler dışında kendi anadillerinde eğitim alma haklarını korumuşlardır. Dil, bir toplum için ve o toplumun kültürünü korumak için en önemli vasıta olduğunu düşünürsek, çokkültürlü toplumların kendi anadillerinde eğitim almaları bölge halkı için büyük önem arzettiği söylenebilir. Bu durumda Kosova halkı da günümüzde eğitime her geçen gün biraz daha fazla önem vermektedir (Ergül, 2009). Kültürel farklılıkların çok olduğu Kosova‘da Eğitim, Bilim ve Teknoloji Bakanlığı bu farklılıkları göz önünde bulundurarak eğitim hedeflerini ve amaçlarını düzenlemiştir. Kosova‘da eğitimin genel amaçları, Okulöncesi eğitimin amaçları, ilkokuleğitiminin amaçları, alt ortaokuldaki eğitimin temel amaçları, üst orta eğitimin amaçları, Yeni Kosova Eğitim Programı Çerçevesi‘nde (EBTB, 2011: 14) aşağıdaki gibi açıklanmıştır:

Kosova‘ da eğitimin genel amaç ve hedeflerinin şekli demokratik kalkınma, yeni ekonomik fırsatlar ve dünyaya açılma şeklinde belirlenmiştir. Kosova‘da eğitimin temel amaçlardan biri, genç insanların kamusal olaylara etkili bir biçimde katılması, çoğulcu ve demokratik bir toplumda aktif ve sorumlu yurttaşlar olmalarıdır. Öğrencilerin, ülkelerin birbirine bağımlı olduğu bir dünyada, öğrenen bir toplumun ve yaşam boyu süren öğrenme bakış açılarının zorluklarıyla başa çıkmalarına yardımcı olacak,güncel ve değerli bilgileri ve araçsal becerilerle donatılmaları; kişisel kimliğin zenginleştirilmesine ve öğrencilere bu kimliğin yalnızca insanları farklılaşan şey olmadığını, aynı zamanda onları tüm dünyanın bir parçası yapan şey de olduğunu anlamaları konusunda yardımcı olmak; öğrencilerin kendi aile ve topluluğunu bilip takdir etme ve aynı zamanda diğer topluluk, ülke ve insanların tarih ve kültürlerine karşı açık olma konusunda teşvik edilmeleri; öğrencilere, kendi topluluklarının geleneklerini yeşertme ve kendi kültürel miraslarına katkıda bulunma, diğer kültür, gelenek ve insani duygulara saygı duyma konusunda yardımcı olma ve eğitimin, genç insanları, tüm potansiyelleriyle Kosova toplumunun yeniden inşası ve refahına katkıda bulunma ve kişisel başarı içeren bir yaşam sürdüren bireyler olarak özerklik geliştirme konusundayönlendirmesigerektiği açık bir şekilde ifade edilmiştir.

57

Kosova eğitim programının genel amacının çokkültürlü bir eğitimin sağlanmasıdır. Çünkü Kosova çokkültürlü bir toplumdur ve doğal olarak bu toplumda öğrencilerin çoğulcu ve demokratik bir eğitim alması ve bu yolla toplumun inşa edilmesi gerekmektedir. Amaçlarda da açıkça görüldüğü gibi diğer toplulukları taktir etme, ulusal ve evrensel değere sahip birey yetiştirme, farklı kimliklere ve topluluklara karşı hoş görü gibi değerler çokkültürlü eğitimle ilgilidir.

Kosova, 1999 yılında NATO müdahalesiyle o zamanki adıyla Yugoslavya‘dan ayrılmış, Birleşmiş Milletler (BM) yönetiminde oluşturulan yeni yapıda daha önceden de olduğu gibi yeterli talep olan yerlerde, topluluklara kendi anadillerinde de eğitim görme fırsatı verilmiştir (Yıldırım, 2013: 69). Bu konuda gerek eğitim alanında gerekse de ekonomik, sosyal ve kültürel hayatın her alanında var olan bu eksikliklerin giderilmesi açısından Avrupa Konseyi tarafından kurulan Ulusal Azınlıkların Korunmasına İlişkin Çerçeve Sözleşmesi, Kosova‘daki topluluklara yönelik güçlü bir koruma sağlamaktadır. Bu sözleşme sayesinde Kosova‘daki topluluk haklarına saygı ve hoşgörünün artarak gelişecektir. Sağlanan ve korunan bu haklar da Kosova Anayasası ile desteklenmiştir. Kosova Cumhuriyeti Anayasası‘nın 59. Maddesinde toplulukların haklarına yönelik olarak düzenlemeleri şu şekildedir (K. C. Anayasası, 2008: 18):

Madde 59-Toplum mensupları bireysel veya topluluk

olarak;

1- Kültürlerini aç ıklama, geliştirme ve din, dil, gelenek,

görenek ve kültürlerini koruma;

2- İsteklerine göre Kosova Cumhuriyeti devl et okullarının

her seviyesinde, resmî dillerinden birinde, öğrenim görme;

3- Yasalarla belirlendiği ölçüde kendi dillerinde ilk ve

ortaöğretim seviyesinde öğrenim görme.

4- Devlet desteği ile yasal ara ve ul uslararası hukuka

uygun özel eğitim ve öğretim kurumları kurma ve işletme;

5- Özel ve kamusal alanlarda dillerini ve yazılarını

özgürce kullanma;

6- Nüfusun yeterli bir kısmını temsil ettikleri yerlerde

(nüfusun %3‘ü), yasalara uygun şekilde belediye yöneticileri veya yönetimin yerel ofisleriyle olan etkileşimlerinde dillerini ve yazılarını kullanma;

7- Yasalara uygun şekilde topluluk sembollerini kullanma;

8- Kişi isimlerini, kendi orijinal dillerinde yazıldığı asıl

58

9- İlgili bölgenin çokkültürlü, çok etnikli ve çok dilli

yapısını yansıtan yerel isimler, cadde isimleri ve diğer topografya göstergelerine sahip olma;

10- Yasa ve uluslararası standartlara uygun şekilde

kamusal yayın araçlarına ve kendi dilleri nde yayınlara

erişime sahip olma;

11- Kendi dill erinde haber yapan basım- yayım araçlarını

kurma, günlük gazete ve elektronik haberleşme için ayrılacak bir frekanstan yararlanma. Ayrıca, Kosova‘daki Sırp topluluğunun tamamına erişimini sağlamak amacıyla Sırpça yayın yapan lisanslı ve tüm Kosova‘yı kapsayacak bir televizyon kanalına frekansın sağlanması için tüm gerekli önlemleri almak;

12- Kosova Cumhuriyeti içerisinde özellikle ortak etnik,

kültürel,dilsel ve dinî kimliğe sahip herhangi bir ülkedeki kişilerle engellenmeden aralarında ilişki kurma ve koruma;

13- Kültür, bilim, sanat ve eğitim dernekleri kurma ve

kendi kimliklerini ifade etme hakkına sahiptirler”.

Kosova’nın çokkültürlü yapısı anayasal ve yasal çerçevede çizilmiştir. Yasal mevzuata göre her topluluğun kendi anadillerinde eğitim almaları güvence altına alınmıştır. Ayrıca çokkültürlü özelliklerinin yaşatılması da anayasada açıkça belirtilmiştir. Bununla birlikte uygulamanın ne olduğu konusu da önemlidir. Çünkü yasalarda yer alan ifadeler idealleri yansıtsa da bu ideallerin uygulamadaki yansımaları farklılık gösterebilmektedir.