Yönetim; belirli bir takım amaçlara ulaşmak için başta insan kaynakları olmak üzere, parasal kaynakları, demirbaşları, hammadde, teçhizat, yardımcı malzemeler ve zaman faktörünü birbirleriyle uyumlu ve etkin bir şekilde kullanmaya olanak verecek kararlar alma ve bunları uygulatma süreçlerinin toplamıdır ( Şimşek, 1999: 7-8).
Yönetim süreç olarak bir takım işlevleri yani fonksiyonları içerir. Bunlara yönetimin fonksiyonları denir. Bu fonksiyonlar; planlama, örgütleme, yürütme, koordinasyon ve kontroldür. Burada da görüldüğü gibi yönetim planlamayla başlamaktadır. Yani iyi bir yönetimin ilk adımı planlamadır.
Planlama ise; yöneticilerin gelecekte ne yapılacak, nasıl yapılacak, ne zaman yapılacak, neden yapılacak, nerede yapılacak ve kim yapacak sorularına cevap arayan bir süreç ve gelecek için bir hazırlıktır. Beşeri ve finansal kaynakların başarılı bir şekilde kullanılması planlamanın yapılmasına bağlıdır ( Kozak, vd., 2008: 25-26). Yönetim geleceğe bakmaktır sözü planlamaya verilen önemi çok iyi açıklamaktadır. Planlama, yönetimde risk ve belirsizliği azaltmakta, olaylara önceden hazırlıklı olmayı ve ayrıca dikkatleri amaçlar üzerinde yoğunlaştırarak işletme kaynaklarının daha verimli ve etkili kullanma ve koordine etme imkanı sağlamaktadır ( Şimşek, 1999: 121-122). Stratejik plan ise, işletmenin bütünü için temel amaçların ve bu amaçların gerçekleştirilmesi esnasında izlenecek politikaların kararlaştırılmasını içerir ( Şimşek, 1999: 128).
ile ilgili beklenti, hayal ve arzularımızın gerçekleşmesi durumunda, işletmemizin olmasını istediğimiz yer ve durumun belirlenmesidir. Misyon ise; İşletmenin sektördeki varlık nedeni, gerçekleştirmek istediği temel amacıdır ( Durukan, Akmut vd., 2003: 66-67).
Bir işletme uzun dönemde başarıyı, bir dizi politika, prosedür ve yaklaşımlardan oluşan, sürdürülebilir uzun dönemli bir stratejiyi bulmak suretiyle sağlar. Stratejiyi bulmak, işletmenin genel amacını, uzun dönemde yönünü ve dolayısıyla misyonunu belirlemekle başlar. Misyondan hareketle işletmenin amaçları ve hedefleri belirlendikten sonra, bunları tamamlayacak ve işletmenin hedeflerine, dolayısıyla amaçlarına ve misyonuna ulaşılmasını sağlayacak işletme stratejileri geliştirilerek yürürlüğe konur. Strateji geliştirme hem mantığın, hem de yaratıcılığın ürünü olarak hem sanatsal, hem de bilimseldir. Bilimsel yanı, kurumun hedeflerini gerçekleştirmesi için gerekli kaynakları uyumlandırma ve belirlemedir. Sanatsal yanı ise, insanların motivasyonu, çevreye olan duyarlılık ve değişen çevreye adaptasyon ile bu kaynakları kullanmaya çalışmaktır. Strateji oluştururken veriler toplanır, değerlendirilir, seçme ve analiz yapılır. Strateji mutlaka misyondan hareketle vizyonun ışığı altında geliştirilmelidir. Strateji oluştururken alternatif stratejiler ortaya konmalı, misyon ve vizyon doğrultusunda seçim yapılmalıdır ( Narinoğlu, 2007: 320).
Stratejiler yönetimlere, öğrenme, değişimi benimseme, çevreye uyum sağlama, kaynakları kullanma ve değer yaratma katkıları sağlar ( Narinoğlu, 2007: 321).
İşletmeler iş dünyasındaki değişimlere, üretim süreçlerini yeniden düzenlemek, işgücünü azaltmak, servis hizmeti işlevlerini işletme dışına kaydırmak, daha küçük, daha etkin, sosyal açıdan daha sorumlu örgütsel politikalar ve yapılar geliştirmek de dahil bir çok şekilde cevap verirler. İşletmeler değişim hızına daha iyi ayak uydurabilmek için çok çeşitli şekillerde çaba sarf etmektedirler ( Erden, 2004: 254).
Buna bağlı olarak işletmeler stratejik amaçlarını desteklemek için maliyet yönetiminden yararlanmaya başlamışlardır. Yeni yaklaşımlar ışığında maliyet yönetimi, mamul maliyetleme ve finansal raporlamadan ibaret görünen maliyet muhasebesi şeklindeki maliyet yönetimi rolüne bakışı değiştirmiştir. Yeni bakış maliyet yönetiminin, maliyetlerle işletmenin yönetimini destekleyici diğer bilgileri geliştirmesi ve işletmenin stratejik amaçlarına ulaşmasında yönetime yardımcı olması rolü üzerindedir. İşletmelerde yaşanan değişim süreci öncesinde, standartlaştırılmış, detaylı yöntemler üzerinde yoğunlaşma uygundu. Şimdi ise, bir işletmenin maliyet muhasebesi sistemi, hızlı değişen çevre ile birlikte artan çeşitliliğe ayak uydurabilmek için daha dinamik olmak zorundadır. Bu nedenle, maliyet yönetim sistemi de bu dinamik ortamda stratejik yönetimi kolaylaştırarak yönetime yardımcı olmak zorundadır. Bugünün iş ortamı, hem finansal, hem de finansal olmayan faktörleri içeren kritik başarı faktörleri üzerinde yoğunlaşmaktadır ( Erden, 2004: 255).
Stratejik maliyet yönetimi sistemi, hem finansal hem de finansal olmayan bilgileri içeren stratejik bilgi üretir. Geçmişte işletmeler öncelikle satış ve kazançlarda, nakit akışlarında, hisse senedi fiyatındaki artışlar gibi finansal başarı ölçüleri üzerinde odaklanma eğilimindeydiler. Bunun aksine bugünün iş ortamındaki işletmeler, pazar payı, hizmet kalitesi, müşteri memnuniyeti ve gelişme fırsatları gibi çoğu finansal olmayan işlem (faaliyet) ölçülerinden oluşan stratejik başarı ölçüleri üzerinde odaklanmak için stratejik yönetimi kullanmaktadırlar. Finansal faktörler, işletme politika ve prosedürlerinin işletmenin mevcut finansal durumu üzerindeki etkisini ve dolayısıyla hissedarlara cari getirisini göstermektedir. Bunun aksine finansal olmayan faktörler buna ilave olarak işletmenin mevcut ve potansiyel rekabet konumunu üç açıdan ölçerek gösterir. Finansal olmayan bu faktörler, müşteri, işletme içi süreçler ile öğrenme ve gelişmedir ( Yalçın,
2006: 30).
Stratejik bilgiden yoksun olan bir işletmenin, yanlış hizmet ya da yanlış müşteriler seçerek, stratejik açıdan yanlış satış ve pazarlama kararları alması, onu muhtemelen rekabet ortamından uzaklaştırır. Stratejik bilgi eksikliğinin bazı sonuçları şöyle sıralanabilir ( Erden, 2004: 256):
— Sadece tahminler ve içgüdülere dayalı karar alma, — Yön ve amaçların açıklığı konusunda eksiklik,
— İşletmenin müşteriler ve tedarikçiler tarafından doğru anlaşılmasında eksiklik,
— Yanlış yatırım kararları, stratejik amaçlarla tutarsız pazarlar seçme,
— Daha etkili rekabet stratejileri için bilgi eksikliği sonucu, rakiplerle etkili kıyaslama yapamama,
— En karlı satışları, müşterileri ve pazarları belirlemede başarısızlık.
Amacı, maliyetleri azaltırken aynı zamanda alınmış olan stratejik konumda üstünlük elde etmek olan stratejik maliyet yönetimi, maliyet bilgilerinin, sürdürülebilir bir rekabet avantajı sağlayacak şekilde daha iyi stratejilerin belirlenmesi ve geliştirilmesi amacıyla kullanılmasıdır şeklinde tanımlanabileceği gibi, işletmenin vizyonu, misyonu, amaç ve stratejilerinin gerektirdiği maliyet bilgilerini üretecek maliyet yönetim sistemlerinin planlanması, örgütlenmesi, yönetilmesi, koordine edilmesi ve denetlenmesi çabalarının tümüdür şeklinde tanımlanabilir ( Erden, 2004: 256).
İşletmeler, gelecek döneme ilişkin eylemlerini planlaması gerekir ve işletme eylemlerine ilişkin şu sorularla muhatap olabilir (Üstün, 1997: 33-34):
— İşletme eylemlerinin karlı olmasını sağlayan koşullar hangileridir? — İşletmenin karını artırma olanağı var mıdır? Eğer varsa nasıl?
— Karlı sonuçların elde edilmesini sağlayan koşulların gelecek dönemde de süreceği beklenebilir mi?
— Gelecek dönemde, aşağıdaki değişikliklerin ne gibi sonuçlar yaratabileceği; — Satış fiyatındaki artış ya da azalma,
— Ödenen ücretlerde artış ya da azalma,
— Hammadde ve malzeme maliyetinde artış ya da azalma, — Üretim eylemlerinin etkinliğindeki artış ya da azalma,
— Vergilerdeki artış, amortismanların artması, kilit personelin ücretinin artması, işletmede oldukça başarılı bir maliyet indiriminin uygulanması sonucunda giderlerdeki azalma,
—Üretilen ve satılan mamul hacmindeki artış ya da azalma. İşletme bu sorulara yanıt vererek gerekli analizleri yapmalıdır.
Konaklama işletmelerinin yönetimi açısından diğer işletmeler gibi planlama önemli bir konudur. Konaklama işletmeleri de ticari bir işletme olduğu için planlama çalışmaları önem kazanır. Konaklama işletmelerinde daha önceden belirlenmiş olan amaçlara ulaşabilmek için gereken planlar yapılmalıdır. Konaklama sektöründeki artan rekabet ortamı ve bu ortamda kar elde etme, müşteri memnuniyeti yaratma, hizmet kalitesini artırma, gelişme imkanı yakalayabilmek için stratejik maliyet yönetiminin önemi artmaktadır. Çünkü stratejik maliyet yönetimi bu başarı ölçüleri üzerine odaklanmıştır. Konaklama işletmelerinin de artan rekabetten kar elde ederek çıkması ve bu karlılığı sürekli hale getirebilmesi için stratejik maliyet yönetimine önem vermesi gerekir. Geleneksel maliyet yönetimi ise yukarıda saymış olduğumuz ölçülerden kar elde etmeye odaklanmıştır. Bu durum karlılık ve bunun sürekliliği için tek başına yeterli değildir. Hatta şunu da söyleyebiliriz, işletmenin kar elde edebilmesi için öncelikle diğer ölçülere
odaklanıp onları gerçekleştirmek gerekmektedir.
2.6. KAR, KARLILIK, STRATEJİK MALİYET YÖNETİMİ VE