Kitâbü Mekâsidi’l-Ârifîn (1-679)

İhlas, gizli ve açık tüm iş ve sözlerde iyi niyet: “Halbuki onlara ancak, dini

yalnız O’na has kılarak ve hanifler olarak Allah’a kulluk etmeleri, namaz kılmaları ve zekât vermeleri emrolunmuştu. Sağlam din de budur.255

“Onların (kestiğiniz

kurbanların) ne etleri ne de kanları Allah’a ulaşır; fakat O’na sadece sizin takvânız ulaşır. Sizi hidayete erdirdiğinden dolayı Allah’ı büyük tanıyasınız diye O, bu hayvanları böylece sizin istifadenize verdi. (Ey Muhammed!) Güzel davrananları

255 _{Beyine, 98/5.}

müjdele!”256_{“De ki: İçinizdekileri gizleseniz de açığa vursanız da Allah onu bilir.}

Göklerde ve yerde olanları da bilir. Allah her şeye kadirdir.”257

Tövbe: “Ey müminler! Hep birden Allah’a tevbe ediniz ki kurtuluşa

eresiniz.258Ve Rabbinizden mağfiret dileyiniz, sonra da ona tevbe ediniz.259Ey iman edenler! Samimi bir tevbe ile Allah’a dönün.”260

Sabır: “Ey iman edenler! Sabredin; (düşman karşısında) sebat gösterin (cihad

için) hazırlıklı ve uyanık bulunun ve Allahtan korkun ki başarıya erişebilesiniz.261

Andolsun ki sizi biraz korku ve açlık; mallardan, canlardan ve ürünlerden biraz azaltma (fakirlik) ile deneriz. (Ey Peygamber! ) Sabredenleri müjdele !262(Resûlüm!) Söyle: Ey inanan kullarım! Rabbinize karşı gelmekten sakının. Bu dünyada iyilik yapanlara iyilik vardır. Allah’ın (yarattığı) yeryüzü geniştir. Yalnız sabredenlere, mükâfatları hesapsız ödenecektir.263_{Kim sabreder ve affederse şüphesiz bu}

hareketi, yapılmaya değer işlerdendir.264_{Ey iman edenler! Sabır ve namaz ile Allah’tan}

yardım isteyin. Çünkü Allah muhakkak sabredenlerle beraberdir.265

Andolsun ki içinizden cihad edenlerle sabredenleri belirleyinceye ve haberlerinizi açıklayıncaya kadar sizi imtihan edeceğiz.”266

Sıdk: Ey iman edenler! Allah’tan korkun ve doğrularla beraber

olun.267Müslüman erkekler ve müslüman kadınlar, mümin erkekler ve mümin kadınlar, taata devam eden erkekler ve taata devam eden kadınlar, doğru erkekler ve doğru kadınlar, sabreden erkekler ve sabreden kadınlar, mütevazi erkekler ve mütevazi kadınlar, sadaka veren erkekler ve sadaka veren kadınlar, oruç tutan erkekler ve oruç tutan kadınlar, ırzlarını koruyan erkekler ve (ırzlarını) koruyan kadınlar, Allah’ı çok zikreden erkekler ve zikreden kadınlar var ya; işte Allah, bunlar için bir mağfiret ve

256 Hac, 22/37. 257_{Âl-i İmrân sûresi (3), 29.} 258 _{Nur, 24/31.} 259 Hud ,11/3. 260 Tahrim, 66/8. 261 _{Al-i İmran, 3/200.} 262 _{Bakara, 2/155.} 263_{Zümer ,39/10.} 264 Şura, 42/43. 265 _{Bakara, 2/153.} 266 _{Muhammed, 47/31.} 267 _{Tevbe, 9/129.}

80

büyük bir mükâfat hazırlamıştır.268_{(Onların vazifesi) itaat ve güzel sözdür. İş ciddiye}

bindiği zaman Allah’a sadakat gösterselerdi, elbette kendileri için daha hayırlı olurdu.269

Mürakebe: O ki, (gece namaza) kalktığın zaman seni görüyor. Secde edenler

arasında dolaşmanı da (görüyor).270_{Nerede olsanız, O sizinle beraberdir. Allah}

yaptıklarınızı görür.271_{Şüphesiz ki ne yerde ne de gökte hiçbir şey Allah’a gizli}

kalmaz.272Çünkü Rabbin (her an) gözetlemededir.273Allah, gözlerin hain bakışını ve kalplerin gizlediğini bilir.274

Takva: Ey iman edenler! Allah’tan, O’na yaraşır şekilde korkun ve ancak

müslümanlar olarak can verin.275_{O halde gücünüz yettiğince Allah’a isyandan kaçının.}

Dinleyin, itaat edin, kendi iyiliğinize olarak harcayın. Kim nefsinin cimriliğinden korunursa işte onlar kurtuluşa erenlerdir.276_{Kim Allah’tan korkarsa, Allah ona bir çıkış}

yolu ihsan eder. Ve ona beklemediği yerden rızık verir.277_{Ey iman edenler! Allah’tan}

korkun ve doğru söz söyleyin.278_{Ey iman edenler! Eğer Allah’tan korkarsanız O, size iyi}

ile kötüyü ayırdedecek bir anlayış verir, suçlarınızı örter ve sizi bağışlar. Çünkü Allah büyük lütuf sahibidir.279

Yakin ve Tevekkül: Müminler ise, düşman birliklerini gördüklerinde: İşte Allah

ve Resûlü’nün bize vâdettiği! Allah ve Resûlü doğru söylemiştir, dediler. Bu (orduların gelişi), onların ancak imanlarını ve Allah’a bağlılıklarını arttırdı.280_{Bir kısım insanlar,}

müminlere: "Düşmanlarınız olan insanlar, size karşı asker topladılar; aman sakının onlardan!" dediklerinde bu, onların imanlarını bir kat daha arttırdı ve "Allah bize yeter. O ne güzel vekîldir!" dediler.281_{Ölümsüz ve daima diri olan Allah’a güvenip}

dayan.282Kararını verdiğin zaman da artık Allah’a dayanıp güven.283Müminler ancak

268 Ahzab, 33/35. 269 _{Muhammed, 47/21.} 270 _{Şuara, 37/218-219.} 271 _{Hadid, 57/4.} 272 Al-i İmran, 3/5. 273 _{Fecr, 89/14.} 274 _{Mümin, 40/19.} 275 Al-i İmran, 3/102. 276 Teğabun, 64/16. 277 _{Talak, 65/2-3.} 278 _{Ahzab, 33/70.} 279 _{Enfal, 8/29.} 280 Ahzab, 33/22. 281 _{Al-i İmran, 3/173.} 282 _{Furkan, 25/58.} 283 _{Ali imran3/159.}

Allah’a dayansınlar.284_{Kim Allah’a güvenirse O, ona yeter.}285_{Müminler ancak, Allah}

anıldığı zaman yürekleri titreyen, kendilerine Allah’ın âyetleri okunduğunda imanlarını artıran ve yalnız Rablerine dayanıp güvenen kimselerdir.286

İstikamet: O halde seninle beraber tevbe edenlerle birlikte emrolunduğun gibi

dosdoğru ol! Aşırı da gitmeyin. Çünkü O, sizin yaptıklarınızı çok iyi görendir.287_{Şüphesiz, Rabbimiz Allah’tır deyip, sonra dosdoğru yolda yürüyenlerin}

üzerine melekler iner. Onlara: Korkmayın, üzülmeyin, size vâdolunan cennetle sevinin! derler. Biz dünya hayatında da, ahirette de sizin dostlarınızız.Orada sizin için canlarınızın çektiği her şey var ve istediğiniz her şey orada sizin için hazırdır.Gafûr ve rahîm olan Allah’ın ikramı olarak.288_{"Rabbimiz Allah’tır" deyip sonra da dosdoğru}

yaşayanlara korku yoktur ve onlar üzülmeyeceklerdir. Onlar cennet ehlidirler. Yapmakta olduklarına karşılık orada ebedî kalacaklardır.289

Yüce Allahın yaratmış olduklarının büyüğü üzerine, dünyanın faniliği, ahiretin ahvali ve bu ikisinin diğer işleri üzerine ve de nefsin taksiratı, tehzib edilmesi ve istikamete yöneltilmesi üzerine düşünmek bölümü: (Resûlüm! Onlara)

de ki: Size bir tek öğüt vereceğim: Allah için ikişer ikişer ve teker teker ayağa kalkın, sonra da düşünün! Arkadaşınızda (peygamberde) hiçbir delilik yoktur! O ancak şiddetli bir azap gelip çatmadan evvel sizi uyaran bir peygamberdir.290_{Göklerin ve yerin}

yaratılışında, gece ile gündüzün birbiri ardınca gelip gidişinde aklıselim sahipleri için gerçekten açık ibretler vardır. Onlar, ayakta dururken, otururken, yanları üzerine yatarken (her vakit) Allah’ı anarlar, göklerin ve yerin yaratılışı hakkında derin derin düşünürler (ve şöyle derler:) Rabbimiz! Sen bunu boşuna yaratmadın. Seni tesbih ederiz. Bizi cehennem azabından koru !291

(İnsanlar) devenin nasıl yaratıldığına, bakmazlar mı? Göğe bakmıyorlar mı nasıl yükseltilmiş? Dağların nasıl dikildiğine, bakmazlar mı? Yeryüzünün nasıl yayıldığına bir bakmazlar mı? O halde (Resulüm),öğüt ver. Çünkü sen ancak öğüt vericisin.292_{Yeryüzünde dolaşıp kendilerinden öncekilerin}

284 İbrahim, 14/11. 285 Talak, 65/3. 286 _{Enfal, 8/2.} 287 _{Hud, 11/112.} 288 _{Fussilet, 41/30-32.} 289 Ahkaf, 46/13-14. 290 _{Sebe, 34-46.} 291 _{Al-i İmran, 3/190-191.} 292 _{Gaşiye, 88/17-21.}

82

sonlarının nasıl olduğunu görmezler mi? Allah onları yere batırmıştır. Kâfirlere de onların benzeri vardır.293

Hayırlara hemen davranmak ve hayırlı bir işe yönelenin o işe tereddüde kapılmaksızın hemen ve ciddiyetle yönelmesine teşvik: Herkesin yöneldiği bir kıblesi

vardır. (Ey müminler!) Siz hayır işlerinde yarışın. Nerede olursanız olun sonunda Allah hepinizi bir araya getirir. Şüphesiz Allah her şeye kadirdir.294

Rabbinizin bağışına ve takvâ sahipleri için hazırlanmış olup genişliği gökler ve yer kadar olan cennete koşun!295

Mücahede/Gayret Sarfetme: Ama bizim uğrumuzda cihad edenleri elbette

kendi yollarımıza eriştireceğiz. Hiç şüphe yok ki Allah iyi davrananlarla beraberdir.296

Ve sana yakîn (ölüm) gelinceye kadar Rabbine ibadet et!297

Rabbinin adını an. Bütün varlığınla O’na yönel.298

Kim zerre miktarı hayır yapmışsa onu görür.299 Kendiniz için önden (dünyada iken) ne iyilik hazırlarsanız Allah katında onu bulursunuz; hem de daha üstün ve mükâfatça daha büyük olmak üzere. Allah’tan mağfiret dileyin, şüphesiz Allah çok bağışlayıcı, çok esirgeyicidir.300

Yaptığınız her hayrı muhakkak Allah bilir.301

Ömrün sonlarına doğru hayırlı işleri yapmada artışın teşviki: Onlar orada:

Rabbimiz! Bizi çıkar, (önce) yaptığımızın yerine iyi işler yapalım! diye feryad ederler. Size düşünecek kimsenin düşünebileceği kadar bir ömür vermedik mi? Size uyarıcı da gelmedi mi? (Niçin inanmadınız?) Şimdi tadın (azabı)! Zalimlerin yardımcısı yoktur.302

Hayır yollarının çokluğunu açıklama: Şüphesiz Allah yapacağınız her hayrı

bilir.303 Ne hayır işlerseniz Allah onu bilir.304 Kim zerre miktarı hayır yapmışsa onu görür.305

Kim iyi iş yaparsa faydası kendinedir306

İtaatta ölçülü olmak: Tâ. Hâ. Biz, Kur’an’ı sana, güçlük çekesin diye

indirmedik.307 Allah sizin için kolaylık ister, zorluk istemez.308

293 _{Muhammed, 47/10.} 294 _{Bakara, 2/148.} 295 Al-i İmran, 3/133. 296 _{Ankebut, 29/69.} 297 _{Hicr, 15/99.} 298 Müzemmil, 73/8. 299 Zilzal, 99/7. 300 _{Müzemmil, 73/20.} 301 _{Bakara, 2/273.} 302 _{Fatır, 35/37.} 303 Bakara, 2/215. 304 _{Bakara, 2/197.} 305 _{Zilzal, 99/7.} 306 _{Casiye, 45/15.}

Hayırlı işlerin devamlılığını korumak: İman edenlerin Allah’ı anma ve

O’ndan inen Kur’an sebebiyle kalplerinin ürpermesi zamanı daha gelmedi mi? Onlar daha önce kendilerine kitap verilenler gibi olmasınlar. Onların üzerinden uzun zaman geçti de kalpleri katılaştı. Onlardan bir çoğu yoldan çıkmış kimselerdir.309

Meryem oğlu İsa’yı da arkalarından gönderdik, ona İncil’i verdik; ona uyanların kalplerine şefkat ve merhamet vermiştik. Uydurdukları ruhbanlığa gelince, onu biz yazmadık. Fakat kendileri Allah rızasını kazanmak için yaptılar. Ama buna da gereği gibi uymadılar.310_{ve ipliğini sağlamca büktükten sonra, çözüp bozan (kadın) gibi olmayın.}311

Ve sana yakîn (ölüm) gelinceye kadar Rabbine ibadet et!312

Peygamberin sünnet ve edeplerini koruma emri: Peygamber size ne verdiyse

onu alın, size ne yasakladıysa ondan da sakının.313

O,arzusuna göre de konuşmaz.O (bildirdikleri) vahyedilenden başkası değildir.314(Resûlüm! ) De ki: Eğer Allah’ı seviyorsanız bana uyunuz ki Allah da sizi sevsin ve günahlarınızı bağışlasın. Allah son derece bağışlayıcı ve esirgeyicidir.315

Andolsun ki, Resulullah, sizin için, Allah’a ve ahiret gününe kavuşmayı umanlar ve Allah’ı çok zikredenler için güzel bir örnektir.316

Hayır, Rabbine andolsun ki aralarında çıkan anlaşmazlık hususunda seni hakem kılıp sonra da verdiğin hükümden içlerinde hiçbir sıkıntı duymaksızın (onu) tam manasıyla kabullenmedikçe iman etmiş olmazlar.317

Eğer bir hususta anlaşmazlığa düşerseniz Allah’a ve ahirete gerçekten inanıyorsanız onu Allah’a ve Resûl’e götürün318

Kim Resûl’e itaat ederse Allah’a itaat etmiş olur.319

Şüphesiz ki sen doğru bir yolu göstermektesin.320

Bu sebeple, onun emrine aykırı davrananlar, başlarına bir belâ gelmesinden veya kendilerine çok elemli bir azap isabet etmesinden sakınsınlar.321

Evlerinizde okunan Allah’ın âyetlerini ve hikmeti hatırlayın.322

307 Taha, 20/1-2. 308 _{Bakara, 2/185.} 309 _{Hadid, 57/16.} 310 _{Hadid, 57/27.} 311 Nahl, 16/92. 312 _{Hicr, 15/99.} 313 _{Haşr, 59/17.} 314 Necm, 53/3-4. 315 Al-i İmran, 3/31. 316 _{Ahzab, 33/21.} 317 _{Nisa, 4/65.} 318 _{Nisa, 4/59.} 319 Nisa, 4/80. 320 _{Şura, 42/52.} 321 _{Nur, 24/63.} 322 _Ahzab,33/34.

84

Allahın hükmüne boyun eğmenin gerekliliği ve de bu hususa çağrılan yahut marufla emrolunan ya da münkerden nehyolunan kişinin söylemesi gerekenin ne olduğu bölümü: Hayır, Rabbine andolsun ki aralarında çıkan anlaşmazlık hususunda

seni hakem kılıp sonra da verdiğin hükümden içlerinde hiçbir sıkıntı duymaksızın (onu) tam manasıyla kabullenmedikçe iman etmiş olmazlar.323 Aralarında hüküm vermesi için Allah’a ve Resulüne davet edildiklerinde, müminlerin sözü ancak "İşittik ve itaat ettik" demeleridir. İşte asıl bunlar kurtuluşa erenlerdir.324

Bid’atlerden ve dinde türeyen yeni şeylerden sakınmak hakkında: Artık

haktan (ayrıldıktan) sonra sapıklıktan başka ne kalır? O halde nasıl (sapıklığa) döndürülüyorsunuz?325

Biz o kitapta hiçbir şeyi eksik bırakmadık.326 Eğer bir hususta anlaşmazlığa düşerseniz Allah’a ve ahirete gerçekten inanıyorsanız onu Allah’a ve Resul’e götürün (onların talimatına göre halledin);327

Şüphesiz bu, benim dosdoğru yolumdur. Buna uyun. (Başka) yollara uymayın. Zira o yollar sizi Allah’ın yolundan ayırır.328_{(Resulüm! ) De ki: Eğer Allah’ı seviyorsanız bana uyunuz ki Allah da sizi}

sevsin ve günahlarınızı bağışlasın.329

İyi veya kötü çığır açanlar hakkında: (Ve o kullar): Rabbimiz! Bize

gözümüzü aydınlatacak eşler ve zürriyetler bağışla ve bizi takvâ sahiplerine önder kıl! derler.330 Onları, emrimiz uyarınca doğru yolu gösteren önderler yaptık331

Hayırlı işleri gösterme ve de hidayet yahut delalete çağırma: Rabbine davet

et.332 (Resûlüm!) Sen, Rabbinin yoluna hikmet ve güzel öğütle çağır333İyilik ve (Allah’ın yasaklarından) sakınma üzerinde yardımlaşın334_{Sizden, hayra çağıran, iyiliği}

emredip kötülüğü meneden bir topluluk bulunsun.335

Birr ve takva da yardımlaşma: İyilik ve (Allah’ın yasaklarından) sakınma

üzerinde yardımlaşın, günah ve düşmanlık üzerine yardımlaşmayın.336

Asra yemin

323 _{Nisa, 4/65.} 324 _{Nur, 24/51.} 325 Yunus, 10/32. 326 _{Enam, 6/38.} 327 _{Nisa, 4/59.} 328 Enam, 6/153. 329 Al-i İmran, 3/31. 330 _{Furkan, 25/74.} 331 _{Enbiya, 21/73.} 332 _{Kasas, 28/87.} 333 Nahl, 16/125. 334 _{Maide, 5/2.} 335 _{Al-i İmran, 3/104.} 336 _{Maide, 5/2.}

ederim ki İnsan gerçekten ziyan içindedir. Bundan ancak iman edip iyi ameller işleyenler, birbirlerine hakkı tavsiye edenler ve sabrı tavsiye edenler müstesnadır.337

Nasihat (samimiyet): Müminler ancak kardeştirler.338size öğüt veriyorum339 ve ben sizin için güvenilir bir öğütçüyüm.340

Emir bil Maruf ve Nehiy an il-Münker:Sizden, hayra çağıran, iyiliği emredip

kötülüğü meneden bir topluluk bulunsun. İşte onlar kurtuluşa erenlerdir.341

Siz, insanların iyiliği için ortaya çıkarılmış en hayırlı ümmetsiniz; iyiliği emreder; kötülükten meneder ve Allah’a inanırsınız342

(Resûlüm!) Sen afyolunu tut,iyiliği emret ve cahillerden yüz çevir.343

Mümin erkeklerle mümin kadınlar da birbirlerinin velileridir. Onlar iyiliği emreder, kötülükten alıkorlar344_{İsrailoğullarından kâfir olanlar,}

Davud ve Meryem oğlu İsa diliyle lânetlenmişlerdir. Bunun sebebi, söz dinlememeleri ve sınırı aşmalarıdır. Onlar, işledikleri kötülükten, birbirini vazgeçirmeye çalışmazlardı. Andolsun yaptıkları ne kötüdür!345_{Ve de ki: Hak, Rabbinizdendir. Öyle ise dileyen iman}

etsin, dileyen inkâr etsin.346

Sana emrolunanı açıkça söyle347 Onlar kendilerine yapılan uyarıları unutunca, biz de kötülükten men edenleri kurtardık, zulmedenleri de yapmakta oldukları kötülüklerden ötürü şiddetli bir azap ile yakaladık.348

Marufu emredip, Münker den nehyettiği halde sözü eylemine uymayanların cezasının ağır olacağı hakkında: (Ey bilginler!) Sizler Kitab’ı (Tevrat’ı) okuduğunuz

(gerçekleri bildiğiniz) halde, insanlara iyiliği emredip kendinizi unutuyor musunuz? Aklınızı kullanmıyor musunuz?349

Ey iman edenler! Yapmayacağınız şeyleri niçin söylüyorsunuz? Yapmayacağınız şeyleri söylemeniz, Allah katında büyük bir nefretle karşılanır.350

Size yasak ettiğim şeylerin aksini yaparak size aykırı davranmak istemiyorum.351

337 _{Maide, 113/3.} 338 _{Hucurat, 49/10.} 339 _{Araf, 7/62.} 340 Araf, 7/68. 341 _{Al-i İmran, 3/104.} 342 _{Al-i İmran, 3/110.} 343 Araf, 7/199. 344 Tevbe, 9/71. 345 _{Maide, 5/78-79.} 346 _{Kehf, 18/29.} 347 _{Hicr, 15/94.} 348 Araf, 7/165. 349 _{Bakara, 2/44.} 350 _{Saff, 61/2-3.} 351 _{Hud, 11/88.}

86

Emaneti yerine getirmenin emredilmesi: Allah size, mutlaka emanetleri ehli

olanlara vermenizi emreder.352 Biz emaneti, göklere, yere ve dağlara teklif ettik de onlar bunu yüklenmekten çekindiler, (sorumluluğundan) korktular. Onu insan yüklendi. Doğrusu o çok zalim, çok cahildir.353

Zulmün haram kılınışı ve mezalimin giderilmesinin emrolunması:

Zalimlerin ne dostu ne de sözü dinlenir şefaatçısı vardır.354( O gün) Zalimlerin hiç yardımcısı yoktur.355

Müslümanların dokunulmazlıklarına saygı gösterme ve haklarının açıklanmasıyla onlara karşı şefkatli ve de merhametli olma gerekliliği hakkında:

Her kim, Allah’ın emir ve yasaklarına saygı gösterirse, bu, Rabbinin katında kendisi için daha hayırlıdır.356

Her kim Allah’ın hükümlerine saygı gösterirse, şüphesiz bu, kalplerin takvâsındandır.357_{müminlere alçak gönüllü ol.}358

Kim, bir cana veya yeryüzünde bozgunculuk çıkarmaya karşılık olmaksızın (haksız yere) bir cana kıyarsa bütün insanları öldürmüş gibi olur. Her kim bir canı kurtarırsa bütün insanları kurtarmış gibi olur.359

Müslümanların ayıplarını örtme ve bir zaruret olmaksızın kusurlarını ifşa etmenin yasaklanması hakkında: İnananlar arasında çirkin şeylerin yayılmasını

arzulayan kimseler için dünyada da ahirette de çetin bir ceza vardır. Allah bilir, siz bilmezsiniz.360

Müslümanların ihtiyaçlarını gidermek: Ey iman edenler! hayır işleyin ki

kurtuluşa eresiniz.361

Aracılık Yapmak: Kim iyi bir işe aracılık ederse onun da o işten bir nasibi

olur.362

İnsanları barıştırmak: Onların fısıldanmalarının birçoğunda hayır yoktur.

Ancak bir sadaka yahut bir iyilik yahut da insanların arasını düzeltmeyi isteyen (in

352 _{Nisa, 4/58.} 353 _{Ahzab, 33/72.} 354 Mümin, 40/18. 355 Hac, 22/71. 356 _{Hacc, 22/30.} 357 _{Hacc, 22/32.} 358 _{Hicr, 15/88.} 359 Maide, 5/32. 360 _{Nur, 24/19.} 361 _{Hacc, 22/77.} 362 _{Nisa, 4/85.}

fısıldanması) müstesna.363

Sulh (daima) hayırlıdır. ,364 O halde siz (gerçek) müminler iseniz Allah’tan korkun, aranızı düzeltin365_{Müminler ancak kardeştirler. Öyleyse}

kardeşlerinizin arasını düzeltin.366

Müslümanların zayıflarının ve gariban fukaranın değerine dair: Sabah

akşam Rablerine, O’nun rızasını dileyerek dua edenlerle birlikte candan sebat et. Dünya hayatının süsünü isteyerek gözlerini onlardan çevirme.367

Yetimlere, kız çocuğuna ve diğer zayıf, miskin ve ezik kişilere cana yakınlık gösterip onlara iyilik yaparak şefkat gösterme ve de onlara karşı mütevazi davranarak kol kanat germe hakkında: Müminlere alçak gönüllü ol.368

Sabah akşam Rablerine, O’nun rızasını dileyerek dua edenlerle birlikte candan sebat et. Dünya hayatının süsünü isteyerek gözlerini onlardan çevirme.369

Öyleyse yetimi sakın ezme. El açıp isteyeni de sakın azarlama.370

Dini yalanlayanı gördün mü? İşte o, yetimi itip kakar; Yoksulu doyurmaya teşvik etmez;371

Kadınlara iyi davranmak: Onlarla (Kadınlarla) iyi geçinin.372

Üzerine düşüp uğraşsanız da kadınlar arasında âdil davranmaya güç yetiremezsiniz; bâri birisine tamamen kapılıp da diğerini askıya alınmış gibi bırakmayın. Eğer arayı düzeltir, günahtan sakınırsanız Allah şüphesiz çok bağışlayıcı ve esirgeyicidir.373

Kocanın karısı üzerindeki hakları: Allah’ın insanlardan bir kısmını diğerlerine

üstün kılması sebebiyle ve mallarından harcama yaptıkları için erkekler kadınların yöneticisi ve koruyucusudur. Onun için sâliha kadınlar itaatkârdır. Allah’ın kendilerini korumasına karşılık gizliyi (kimse görmese de namuslarını) koruyucudurlar.374

Ailenin geçimini sağlama: Emzirmeyi tamamlatmak isteyen (baba) için,

anneler çocuklarını iki tam yıl emzirirler. Onların örfe uygun olarak beslenmesi ve giyimi baba tarafına aittir.375

İmkânı geniş olan, nafakayı imkânlarına göre versin; rızkı daralmış bulunan da Allah’ın kendisine verdiği kadarından nafaka ödesin. Allah hiç

363 _{Nisa, 4/114.} 364 Nisa, 4/128. 365 _{Enfal, 8/1.} 366 _{Hucurat, 49/10.} 367 Kehf, 18/28. 368 Hicr, 15/88. 369 _{Kehf, 18/28.} 370 _{Duha, 93/9-10.} 371 _{Maun, 107/1-3.} 372 Nisa, 4/19. 373 _{Nisa, 4/129.} 374 _{Nisa, 4/34.} 375 _{Bakara, 2/233.}

88

kimseyi verdiği imkândan fazlasıyla yükümlü kılmaz.376

Siz hayıra ne harcarsanız, Allah onun yerine başkasını verir.377

Kişinin sevdiği şeylerden ve değerli olanlardan infak etmesi: Sevdiğiniz

şeylerden (Allah yolunda) harcamadıkça "iyi" ye eremezsiniz.378

Ey iman edenler! Kazandıklarınızın iyilerinden ve rızık olarak yerden size çıkardıklarımızdan hayra harcayın. Size verilse, gözünüzü yummadan alamayacağınız kötü malı, hayır diye vermeye kalkışmayın.379

Kişinin hanımına, temyiz çağına erişmiş çocuklarına ve gözetiminde bulunan diğer kişilere Yüce Allaha itaati emretmesinin ve O’na muhalefeti nehyedip onları bu yolda eğitmesinin ve de onların dinen yasaklanmış bir şeyi işlemelerine engel olmasının farziyeti hakkında: Ailene namazı emret; kendin de ona

sabırla devam et.380

Ey inananlar! Kendinizi ve ailenizi, yakıtı insanlar ve taşlar olan ateşten koruyun.381

Komşu hakkı ve komşuya iyi davranmak: Allah’a ibadet edin ve O’na hiçbir

şeyi ortak koşmayın. Ana-babaya, akrabaya, yetimlere, yoksullara, yakın komşuya, uzak komşuya, yakın arkadaşa, yolcuya, ellerinizin altında bulunanlar (köle, cariye, hizmetçi ve benzerlerine) iyi davranın382

Ana babaya iyi davranmak ve sıla’ı rahmi gözetmek: Allah’a ibadet edin ve

O’na hiçbir şeyi ortak koşmayın. Ana-babaya, akrabaya, yetimlere, yoksullara, yakın komşuya, uzak komşuya, yakın arkadaşa, yolcuya, ellerinizin altında bulunanlar (köle, cariye, hizmetçi ve benzerlerine) iyi davranın383

Adını kullanarak birbirinizden dilekte bulunduğunuz Allah’tan ve akrabalık haklarına riayetsizlikten de sakının.384

Ana babaya isyan etmenin ve akrabalarla ilişkiyi kesmenin haramlığı hakkında: Geri dönerseniz, yeryüzünde bozgunculuk yapmaya ve akrabalık bağlarını

kesmeye dönmüş olmaz mısınız? İşte bunlar, Allah’ın kendilerini lânetlediği, sağır kıldığı ve gözlerini kör ettiği kimselerdir.385

Allah’a verdikleri sözü kuvvetle

376 _{Talak, 65/7.} 377 Sebe, 34/39. 378 Al-i İmran, 3/92. 379 _{Bakara, 2/267.} 380 _{Taha, 20/132.} 381 _{Tahrim, 66/6.} 382 Nisa, 4/36. 383 _{Nisa, 4/36.} 384 _{Nisa, 4/1.} 385 _{Muhammed, 47/22-23.}

pekiştirdikten sonra bozanlar, Allah’ın riayet edilmesini emrettiği şeyleri (akrabalık bağlarını) terk edenler ve yeryüzünde fesat çıkaranlar; işte lânet onlar içindir. Ve kötü yurt (cehennem) onlarındır.386

Rabbin, sadece kendisine kulluk etmenizi, ana-babanıza da iyi davranmanızı kesin bir şekilde emretti. Onlardan biri veya her ikisi senin yanında yaşlanırsa, kendilerine "of!" bile deme; onları azarlama; ikisine de güzel söz söyle.

387_{Onları esirgeyerek alçakgönüllülükle üzerlerine kanat ger ve: "Rabbim!}

Küçüklüğümde onlar beni nasıl yetiştirmişlerse, şimdi de sen onlara (öyle) rahmet et!" diyerek dua et.

Ehli beyte ikram ve onlurın faziletine dair: Ey Ehl-i Beyt! Allah sizden,

sadece günahı gidermek ve sizi tertemiz yapmak istiyor.388

Her kim Allah’ın hükümlerine saygı gösterirse, şüphesiz bu, kalplerin takvâsındandır.389

Ulemaya, yaşlılara ve fazilet ehline saygı gösterip onları başkalarına önceleme, başköşelere oturtma ve derecelerinin büyüklüğünü açığa vurma:

(Resûlüm!) De ki: Hiç bilenlerle bilmeyenler bir olur mu? Doğrusu ancak akıl sahipleri bunları hakkıyla düşünür.390

Hayırlı kişileri ziyaret, onlarla oturmak, sohbet etmek, onları sevmek, onların ziyaretini de arzulamak, onlardan dua talebinde bulunmak ve değerli yerleri görmek: Bir vakit Musa genç adamına demişti ki: "Durup dinlenmeyeceğim; tâ

iki denizin birleştiği yere kadar varacağım yahut senelerce yürüyeceğim." Derken, kullarımızdan bir kul buldular ki, ona katımızdan bir rahmet (vahiy ve peygamberlik) vermiş, yine ona tarafımızdan bir ilim öğretmiştik. Musa ona: Sana öğretilenden, bana, doğruyu bulmama yardım edecek bir bilgi öğretmen için sana tâbi olayım mı? dedi.391

Sabah akşam Rablerine, O’nun rızasını dileyerek dua edenlerle birlikte candan sebat

Belgede Yahya en-Nevevi'nin Kur'an'a Yaklaşımı / Yahya en-Nevevi?s approachs to the Qur?an (sayfa 87-109)