KİSR Kas-İskelet Sistemi Rahatsızlıkları

Kas-İskelet Sistemi Rahatsızlıkları (KİSR) Uluslararası İş Sağlığı ve Güvenliği Komisyonu’nun da tanımladığı gibi kas-iskeletsisteminde oluşan ve işten kaynaklanan rahatsızlıklar veya hastalıklardır. “İşten kaynaklanan” terimi Dünya Sağlık Örgütü tarafından iş performansı ve iş çevresi gibi iki faktörün etkisiyle başlayan çok etkenli bir hastalığın bilimsel nedenini tanımlamak için kullanılmaktadır (Esen ve Fiğlalı, 2012, s.42). Kisr; bel, boyun ve üst Ekstremite (el bileği, el, dirsek ve omuz) hastalıkları olarak sınıflandırılmaktadır. Bel ve sırt ağrıları, kas zorlanması ve incinmesi, boyun tutulması, boyun fıtığı, bel fıtığı, Kar pal tünel sendromu, gergin boyun sendromu ve kas kuvveti dengesizlikleri işten kaynaklanan başlıca kas iskeletsistemi rahatsızlıklarıdır. Büyük sağlık problemlerine ve sosyal kaynak tüketimine neden olan Kas-İskelet Sistemi Rahatsızlıkları (KİSR), çalışan nüfusu yaygın olarak etkileyen olumsuzluklardandır. Yaşanan sağlık problemleri, bu rahatsızlıklar için yapılan harcamalar sıralamasında üst sıralarda yer alan ve çalışanı iş verimi, yaşam kalitesi, fiziksel ve sosyal fonksiyonlar açısından olumsuz etkileyen KİSR önemli oranda, uygun olmayan çalışma duruşlarından kaynaklanmaktadır. Çalışma duruşlarını bilimsel yöntemler ile incelemek, analiz etmek ve gerekli iyileştirme ve düzenlemeleri yapmak çalışma performansının kontrol edilmesi ve KİSR’ nın azaltılması konularında önemli katkılar sağlamaktadır. Bu çalışmada, KİSR’ nınortaya çıkmasına neden olan risk faktörleri, rahatsızlık çeşitleri ve belirtileri özetlenmekte, bu rahatsızlıkları önlemek için kullanılabilecek ana ilkeler sunulmakta ve risk faktörlerinin tespit edilmesinde kullanılan bilimsel yöntemler sınıflandırılarak tanıtılmaktadır (Esen, ve Figlali, 2013).

18

Mesleki alanda meydana gelen Kas-İskelet Sistemi Rahatsızlıkları (KİSR) sebepleri işe, Kaslar, Ten donlar, Sinirler ve Yumuşak dokularda hasarlara sebep olan tutma, çekme, itme, gerginleştirme, kavrama, bükme, döndürme, sıkıştırma ve uzanma gibi tekrarlayıcı fiziksel hareketler nedeniyle oluşmaktadır (Bernackie, 1999).

2.4.1.1. KİSR’ e Sebep Olan Risk Faktörleri

2.4.1.1.1. Vücut Pozisyonu

Boynun ve omuzların sabit pozisyonda olması kas iskelet sistemi rahatsızlıklarının oluşmasında etkili olan bir durumdur. Üst uzuvların kontrollü hareketleri esnasında çalışanların omuz-boyun bölgesinin dengesini sağlamaları gerekmektedir. Omuz ve boyundaki kaslar kasılmakta ve görevin gerektirdiği süre boyunca sabit pozisyonda durabilmek için kasılmaya devam etmektedir. Kasılan kaslar damarları sıkıştırmakta bu da rahatsızlıklara sebep olmaktadır. Çalışma istasyonlarının düzensiz yerleşimi ve uygun olmayan araç ve donanım seçimi de bu riskli vücut hareketlerinin oluşmasında etkilidir (Esen ve Figlali, 2013, s. 42).

2.4.1.1.2. Tekrar

Çalışanların çalışma esnasında gün boyu ayni kas gruplarını çalıştırarak yaptıkları işler olarak tanımlayabiliriz, Bu tekrarlı çalışmalardan dolayı, tek yönlü çalışmaya maruz kalmamalardan dolayı kas iskelet sistemi rahatsızlıklarının ortaya çıkmasında büyük sebep oluşturmaktadır. Yapılan bu işlerde genellikle vücut sabit pozisyonda olup vebelli bir kassal güç harcanarak yapılan tekrarlı hareketlerdir(Esen ve Figlali, 2013, s. 42).

2.4.1.1.3. Güç

Herhangi bir işi yapabilmek için harcanan enerjiyi veya efor u güç diye tarif edebiliriz, Güç yapılan işlerde doğabilecek rahatsızlıkların ana kaynağıdır diyebiliriz, çok güç çok enerji harcamak olduğundan gün içerişinde çalışma esnasında yeterli dinlenmeler ihtiyaç duyulmaktadır, bu yeterli dinlenmeler verilmediği zaman, güç gerektiren işlerde güçsüzlük

19

meydana gelecek olup Kas iskelet sistemi rahatsızlıklarının açığa çıkmasına sebep olacaktır diyebiliriz (Tamer, 1995).

2.4.1.1.4. Mola Vermeden Uzun Süre Çalışma

İş yerlerinde mesai saatleri içerişinde çok tekrarlı hareketleri yapma sonucunda çalışanlarda yorgunluklar meydana gelmektedir, her ne kadar firmalar tarafından belirlenen zamanlar arasında küçük molalar verilse de, bu molalar vücudun tamamen dinlemesine yeterli olmamaktadır, çok tekrarlı hareketler az güç gerektirse de bu hareketlerin mesai saatleri içerişinde devamlı sürdürüle bilmesi için harcanan kuvvette genel artış olmaktadır. Yeterli mola verilmeden yapılan çalışmalar sonucunda kassal incinmeler meydana gelmektedir.(Esen ve Figlali, 2013, s. 43).

2.4.1.1.5. İşin Hızı

İş yerlerinde iş istasyonlarında yapılan işlerin hızı, gün sonunda yeterli kapasiteyi üretebilecek şekilde belirlenmektedir. Bu bağlamda verilen işleri seri olarak yapılması durumunda dinlenmek için yeterli bir zamana ihtiyaç duyulmaktadır, bu zaman verilmediği takdirde, iş baskısı ve işi zamanında yetiştirme çabaları doğrultusundan kas gerginliği de yorgunluğa sebep olup kas iskelet sistemi rahatsızlıklarına sebep oluşturmaktadır. (Akbulut, 1996, s. 57).

2.4.1.1.6. Çalışma Ortamının Isısı

İş yerlerinde çalışma ortamlarının Soğuk, Sıcak ve Nemli oluşları, hep ayni tur işlerin yapıldığı işlerde çalışanların performansını negatif olarak etkile yemektedir. Çalışma ortamları sıcak ve nemli işe çalışanlarda daha çabuk yorgunluk görülmekte ve buna bağlı olarak ise incinmelere daha duyarlı olabilmektedirler. Tersi bir durumda işesoğuk olan çalışma ortamında işe kas ve eklem esnekliği azalmakta olduğunu bunun da incinmelere sebep olabileceği söylenebilir.

20 2.4.1.1.7. Titreşim

Titreşim bir cismin dinlenik konumuna göre düzenli veya düzensiz olarak oluşturduğu periyodik hareketlerle meydana gelen mekanik salınımlar olarak tanımlanmaktadır. Titreşime uzun süre maruz kalan insanlardaetkileri kas, eklem, sinirlerler, dirsek, bilek, omuz ve boyun Kemiklerinde bozukluklar ellerde ve parmaklarda karıncalanma, damar bozuklukları görülmektedir (Kin- İşler, 2007).

2.4.1.1.8. Çalışma Ortamında Aydınlatma

İşyerlerinde yapılan herhangi bir işi görerek algılayabilecek ortamda çalışma olarak tanımlayabiliriz. Aydınlatma sorunları olan bir çalışma ortamında, uygun görme açışının sağlanabilmesi için, hatalı duruş ve oturuş pozisyonları gözlenmektedir. Ayrıca aşırı uyum çabaları da olumsuz oturuş ve duruş biçimlerine neden olabilir. Başın duruş biçimi, işin görsel gereksinimlerinden etkilenir. Bu durum çalışanın görme etkinliği ve aydınlanma derecesi ile belirlenir. Bu durum kas ve iskelet ağrılarına, uzun dönemde de kas ve iskelet sistemlerinde birikimsel zedelenmelere neden olur. Yeterli düzeyde bir aydınlatma bu sorunların yaşanmasını engelleyecektir (İlo, 1998, s.11).