Finansal Kiralama, Faktoring ve Finansman Şirketleri Kanunu, kiracının iflâsını da sözleşmeyi sona erdiren sebepler arasında düzenlemiştir. Gerçekten de, FFFK. m. 30’a
426 ALTOP, Leasing, s.258; TOPUZ, s.460. 427 EREN, Özel hükümler, s.480.
428 KOCAAĞA, s.153; TOPUZ, s.459 vd..
124
göre, sözleşmede aksi kararlaştırılmadıkça, kiracının iflâsı hâlinde sözleşme kendiliğinden sona erer430.
Finansal Kiralama, Faktoring ve Finansman Şirketleri Kanunu’na göre mülkiyeti kiralayana ait olduğu için kiralanan malın iflas masasına girmesi de söz konusu olmaz.
Kiralayanın iflası sözleşmeyi sona erdiren bir sebep olarak kabul edilmezken431, iflas eden
kiracının kira bedellerini ödeyememe riski artmış olacağından, kiralayanı korumak
amacıyla kiracının iflasının sözleşmeyi sona erdireceği hükme bağlanmıştır432.
Finansal Kiralama, Faktoring ve Finansman Şirketleri Kanunu’nda belirtilen finansal kiralama sözleşmesinin sona erme sebeplerinin sınırlı sayıda olup olmadığı hususu tartışılması gereken önemli bir noktadır. Örneğin, kiracının ekonomik durumunu olumsuz şekilde etkileyip kira bedellerinin ödenmesini tehlikeye sokan iflas dışındaki sebeplerin de sözleşmeyi kendiliğinden sona erdiriperdirmeyeceği önemli bir sorundur. “ifa güçsüzlüğü” başlığını taşıyan TBK. m.98, “Karşılıklı borç yükleyen bir sözleşmede, taraflardan birinin borcunu ifada güçsüzlüğe düşmesi ve özellikle iflas etmesi ya da hakkındaki haciz işleminin sonuçsuz kalması sebebiyle diğer tarafın hakkı tehlikeye düşerse bu taraf, karşı edimin ifası güvence altına alınıncaya kadar kendi ediminin ifasından kaçınabilir. Hakkı tehlikeye düşün taraf, ayrıca uygun bir sürede istediği güvence verilmezse sözleşmeden dönebilir”. Söz konusu maddeden yola çıkılarak sözleşme serbestisi uyarınca taraflarca, kira alacağını tehlikeye düşüren her türlü sebep sözleşmeyi kendiliğinden sona erdiren bir
neden olarak kararlaştırabilir433.
FFFK m. 28’e göre; kiracının iflası hâlinde, iflas memuru, 2004 sayılı Kanunun 221 inci maddesinin birinci fıkrası hükmüne göre büro teşkilinden önce, finansal kiralama konusu malların tefrikine karar verir. İflas memurunun malların tefriki ve iflas masasının dışında tutma işleminde, finansal kiralama sözleşmesine konu malın tescil veya şerh edildiği sicili esas alması gerekmektedir. Ancak, alacaklıların da haklarını korumak
430 TOPUZ, s.453. 431 REİSOĞLU, s.61.
432 TOPUZ, s.454; ZEVKLİLER/GÖKYAYLA, s.414. 433 ALTOP; s.256,257; KOCAAĞA, s.151; TOPUZ, s.445.
125
amacıyla, iflas memurunun bu kararına karşı yedi gün içinde itiraz hakkı tanınmıştır. Kiracı aleyhine icra yoluyla takip yapılması hâlinde de, icra memuru, finansal kiralama konusu malların takibinin dışında tutulmasına karar verir. İcra memurunun kararına karşı yedi gün içinde itiraz edilebilir. Finansal kiralama işleminin niteliği gereği, bu itirazların süratle karara bağlanmasını sağlamak üzere, icra mahkemesince en geç bir ay içinde karara
bağlanması öngörülmüştür434.
İflâs memurunun malları tefrik ederek iflas masasının dışında tutma işleminde, finansal kiralama sözleşmesinin tescil veya şerh edildiği sicili esas alması gerekir. Sözleşme konusu malların ilgisine göre tescil veya şerh işlemi açıklayıcı nitelikte olduğundan, iflas memurunun, finansal kiralama sözleşmesiyle de yetinilebileceği ileri
sürülmüş ise de bu görüşe katılmıyoruz435. Zira, hakkın korunması, tescil veya
şerhişlemiyle alenileştirilmesi ön şartına bağlanmıştır. Bu nedenle, iflas memuru sözleşme
ile yetinemez. Yargıtay uygulaması da bu yöndedir436.
Kiracının iflâsı halinde, iflas memuru, iflas masasının teşekkülünden önce, finansal kiralama sözleşmesine konu malların mülkiyetinin kiralayana ait olması nedeniyle
ayrılmasına karar verir. İflâs kararı ile birlikte, sözleşmeye konu
mallar,borçlununaktifinden ayrılır. Kiracının iflası, sözleşmeyi sona erdiren bir sebep olduğundan, iflâshalinde kiracı sadece sözleşmeye konu malları geri vermekle yükümlü olup, muaccelolmamış kira bedellerini ödemek zorunda kalmaz. Aksi uygulama, iflas masasına kayıtlıdiğer alacaklılar aleyhine sonuç doğurur. Ancak, doktrinde bu sonucun, finansal kiralamailişkisinin kredi niteliği ve kiralama bedellerinin bölünmezliği ilkesi ile çeliştiği ve FFFK.m.33’ün getirdiği sisteme ters düştüğü ileri sürülmektedir. Fakat taraflar iflâsa rağmen sözleşmenin sona ermeyeceğini kararlaştırabilirler. Bu nedenle söz konusu
434 Madde Gerekçesi, EREN, Özel Hükümler, s.464; TOPUZ, s.456. 435 TOPUZ, s.457.
436Yargıtay Hukuk Genel Kurulu, 2008/21-535 E., 2008/586 K. Aynı konuda;12. Hukuk Dairesi 2012/16433
E., 2012/33716 K.,12. Hukuk Dairesi 2006/12361 E., 2006/15162 K., 12. Hukuk Dairesi 2013/28743 E.,, 2013/37939 K., 12. Hukuk Dairesi 2013/22587 E. 2013/33554 K., sayılı kararları ile bu yönde istikrar kazanmıştır. www.Yargıtay gov.tr Erişim Tarihi, 19.03.2015.
126
sonucun Finansal Kiralama, Faktoring ve Finansman Şirketleri Kanunu’nun sistemi ile
uyuşmadığı söylenemez437.
Kiracının alacaklıları, kiracının kullanımda olsa bile, kiralananı haczettiremezler. Kiralayanın haciz talep hakkının bulunmamasına karşılık; finansal kiralama sözleşmesindeki yükümlülüklerini yerine getirmeyen kiracıya karşı, kiralayanın, kiracının zilyetliğindeki kendisine ait malın zarara uğramasını önleyecek tedbirlerin alınmasını
mahkemeden talep hakkı vardır438.Kiracı veya kiralayan arasında finansal kiralama
sözleşmesi ile ilgili ihtilaflarda mahkeme tarafından finansal kiralama konusu malın ihtiyati tedbir kararı alınarak kiralayana ya da üçüncü bir kişiye bırakılması durumunda, kiralayan, mahkemeye malın rayiç değeri kadar teminat yatırarak mal üzerinde tasarruf
etme hakkı elde eder 439.
Finansal Kiralama, Faktoring ve Finansman Şirketleri Kanunu, kiracının malın ekonomik mülkiyetine dayalı menfaatlerini korumak amacıyla kiralayan şirketin iflası halinde sözleşmenin kendiliğinden sona ereceğini kabul etmemiş, FFFK. m. 29’a göre sözleşmenin, kararlaştırılan sürenin sonuna kadar iflas masasına karşı geçerliliğini koruyacağı öngörülmüştür. Ayrıca kiralayanın borcundan dolayı, sözleşme süresi boyunca,
finansal kiralama sözleşmesine konu mallar haciz de edilemez440.
Kanun koyucunun kiralayanın iflası veya icra takibine uğramasına ilişkin böyle bir düzenleme yapılması ve durumu genel hükümlere bırakmamasının sebebi kiracının ekonomik mülkiyete dayalı menfaatlerini koruyabilmektir. Kanun koyucunun başlıcaamacı, ülke ekonomisinin hızlı gelişmesine katkıda bulunmak için piyasa şartlarında yatırım yapmak isteyen ancak yeterli fon kaynaklarına sahip olmayan işletmelere
447 TOPUZ, s.458. 438 REİSOĞLU, s.60. 439 TOPUZ, s.445.
127
finansman ihtiyaçlarının karşılanması, yeni bir kredi olanağı sağlayarak ülke ekonomisinin
hızlı gelişmesine katkı sağlamaktır441.
İflâsın ilanından itibaren kiracı, kira bedellerini kiralayanın iflas masasına ödemek zorundadır. İflas idaresinin sözleşmenin devamı konusunda bir seçme hakkı bulunmamaktadır. Zira kiracının sözleşmeden doğan şahsi hakkı, tecil veya şerh ile etkisi kuvvetlendirilmiş şahsi hak niteliği kazandığından, herkese karşı ileri sürebilir. Söz konusu durumda kiralayanın iflas masası, sözleşme sonuna kadar sözleşmenin gereklerini yerine getirmek zorundadır. İflas idaresinin malı bir üçüncü kişiye satması durumunda FFFK m. 27’ye göre bu üçüncü kişinin de bir kiralayan olması gerekli olduğu için söz konusu kişi
sözleşmeyle bağlı olur.442