Kerbelâ Hadisesi

Muaviye b. Ebî Süfyân (ö. 60/680) vefat etmeden önce hilafette haleflerinden farklı uygulamayı takip ederek kendi yerine oğlu Yezîd’i veliaht tayin etmiştir.328 Bunun sonucunda oğluna tüm Müslümanlardan biat almaları için valilerine haber göndermiş fakat Muaviye’nin (ö. 60/680) ölmüş, iki önemli şahsiyet olan Abdullah b. Zübeyr ve Hz. Hüseyin’in biatı gerçekleşmemiştir. Yezîd halife olur olmaz babasının döneminde kendisine biat etmeyen Abdullah b. Zübeyr ve Hz. Hüseyin meselesini

323 _{Taberî, Tarîh, c. 5, s. 264.} 324 _{Dîneverî, el-Ahbâr, s. 292.}

325 _{Söylemez, Kûfe’nin Siyasi Tarihi, s. 107; Onat, Emevîler Dönemi Şiî Hareketleri, s. 19.} 326 _{Onat, Emevîler Dönemi Şiî Hareketleri, s. 19.}

327 _{Belâzurî, Ensâb, c. 5, s. 267.}

öncelikle halledilmesi gereken işler arasında görmüştür.329 _{Bunun için Medine valisine} Hz. Hüseyin’den330 _{biat almasını emretmiştir.}331

Bu sırada Medine’de bulunan Hüseyin b. Ali, Medine valisi Velîd b. Ukbe tarafından Yezîd’e biat etmesi için çağrılınca ona “Benim gibi biri nasıl olur da insanlardan gizli biat eder?” diyerek vakit kazandıktan sonra Medine’den ayrılıp Mekke’ye gitmiştir.332 _{Hz. Hüseyin’in Yezîd’e niçin biat etmediği ise onun Hz.} Muhammed’in kabrini ziyaret ettiğinde sarf ettiği şu sözlerinden anlaşılmaktadır: “Ey Rasulullah! Yanından istemeyerek ayrılıyorum. Bizi birbirimizden ayırıyorlar. İçki içen, günah işleyen Yezîd’e biat etmemi istiyorlar. Eğer bunu yaparsam günah işlemiş olurum.”333

Hüseyin b. Ali’nin Mekke’ye hareket ettiğini öğrenen Kûfeliler ona mektuplar göndererek kendisine biat etmek istediklerini bildirmişlerdir. Fakat Hüseyin b. Ali, daha önce Hz. Hasan’ı Muaviye karşısında yalnız bırakan Kûfelilere güvenmemiş334 ve bu sebeple Kûfelilerin durumunu tespit etmesi ve kendisi adına biat alması için amcasının oğlu Müslim b. Akîl’i Kûfe’ye göndermiştir. İbn Akîl Kûfe’ye geldiği zaman insanlar onun etrafında toplanınca İbn Akîl bu insanlardan Hz. Hüseyin adına biat almaya başlamıştır.335

Bu durumdan haberdar olan Yezîd, Kûfe halkı üzerinde pek etkili olmayan valisi Numan b. Beşîr’i görevden alarak, bu olaya müdahale etmesi için Ubeydullah b. Ziyâd’a Basra valiliğinin yanında Kûfe valiliğini de tevdi’ etmiştir.336 _{Bölgeye gelen} İbn Ziyâd, ilk iş olarak hutbede “Fey’iniz aranızda taksim edilecektir.” diyerek Kûfelilerin büyük bir kısmını yanına çekmeyi başarmıştır. Kûfeliler’in ekonomik

329 _{Bu kişiler; Hiseyin b. Ali, Abdullah b. Ömer, Abdullah b. Abbas, Abdullah b. Zübeyr ve}

Abdurrahman b. Ebi Vakkas’tır. Bkz. İbn Kuteybe, el-İmame ve’s-Siyase, s. 256.

330 _{Hz. Hüseyin 5 Şaban 4/626 yılında Medinede dünyaya gelmiştir. Hz.Ali ve Fatıma’nın}

ikinci çocuğudur. Geniş bilgi için bkz. Fığlalı, E. Ruhi, “Hüseyin”, DİA, İstanbul 1998, c. 18, ss. 518-521.

331 _{İbn Kuteybe, el-İmâme ve’s-Siyase, s. 205.}

332 _{Ebû Mihnef, Maktelû’l-Hüseyin, Kuveyt 1987, s. 17.} 333 _{Ebû Mihnef, Maktelû’l-Hüseyin, s. 17.}

334 _{Taberî, Târih, c. 5, s. 384; Dîneverî, el-Ahbâr, s. 229; İbn Kesîr, Ebû’l-Fedâ İsmail b. Ömer}

ed-Dımeşkî (ö. 774/1372), el-Bidâye ve’n-Nihâye, Daru’l-Fikr, 1986. c. 8, s. 165.

335 _{Kaynaklarda İbnî Akîl’e 12.000 veya 18.000 kişinin biat ettiği bildirilmektedir. Geniş bilgi}

için bkz. Taberî, Târih, c. 5, s. 347.

sıkıntılarının olduğu izlenimini uyandıran bu olayla birlikte halk Hüseyin b. Ali’ye yaptıkları biatı bozarak Yezîd’e biat etmiştir.337 _{Bu olay sonucunda kontrolün İbn} Ziyâd lehine geçtiğini gören İbn Akîl, Becîle kabilesinden Hanî b. Urve’nin evine sığınmak zorunda kalmıştır. 338

Ubeydullah b. Ziyâd, Hanî b. Urve’nin evine kimlerin girip çıktığını ve Müslim b. Akîl’in destekçilerinin kimler olduğunu öğrenmek için Suriye’den getirilen azatlı bir köleyi görevlendirmiştir.339 _{Köle sayesinde bu kişilerin içinde Hanî b. Urve} olduğunu öğrenen İbn Ziyâd, onu yakalatıp hapse attırmıştır.340 _{Bu durum karşısında} Müslim b. Akîl’nin tek çaresi fiili olarak kıyama kalkmak olup çevresine topladığı taraftarlar ile birlikte Daru’l-İmare’yi kuşatmıştır. Fakat Ubeydullah’ın zekice planları sonucunda etrafında kimse kalmayınca Müslîm tekrar kaçıp Kûfe içinde saklanacak bir yer bulmaya çalışmıştır. Ubeydullah b. Ziyâd bu durum karşısında daha önce babasının yaptığı gibi Kinde kabilesinin reisiyle irtibata geçip İbn Akîl’i kendisine teslim etmelerini istemiştir. Bu gelişme neticesinde yakalanan İbn Akîl, Dârül- İmare’nin çatısında boynundan vurarak öldürülmüştür. İbn Ziyâd, Müslim’in başını Şam’a gönderirken bedenini de uzun süre Kûfe’de teşhir etmiştir.341

Hz. Hüseyin muhtemelen İbn Akîl’in biat aldığından haberdar olduğu halde yanına çoğunluğunu kadın ve çocukların oluşturduğu bir grupla birlikte 60/680 yılı Zilhicce ayının üçüncü günü Kûfe’ye doğru yol almaya başlamıştr.342 Yolda şair Ferezdak ile karşılaşan Hüseyin b. Ali ona Kûfelilerin durumunu sorunca Ferezdak ona “Kalpleri seninle ama kılıçları Emevîlerle beraberdir.” diyerek onun Mekke’ye dönmesi gerektiğini ifade etmiştir. Fakat Hz. Hüseyin, İbn Akîl’in çocuklarının yola devam etmeleri gerektiği şeklindeki telkinlerini ve bazı şahısların Kûfelilerin Hz. Hüseyin’i görünce taraf değiştirecekleri gibi ikna çabalarını dikkate alarak yoluna devam etmiştir.343

337 _{Ebû Mihnef, Maktelû’l-Hüseyin, s. 20.} 338 _{Söylemez, Kûfe’nin Siyasi Tarihi, s. 137.} 339 _{Söylemez, Kûfe’nin Siyasi Tarihi, s. 137.} 340 _{Mes’ûdî, Murûc, c. 3 s. 54.}

341 _{Söylemez, Kûfe’nin Siyasi Tarihi, s. 146.} 342 _{Mes’ûdî, Murûc, c. 3 s. 56.}

Hz. Hüseyin’in yola devam ettiğini haber alan İbn Ziyâd ise oluşabilecek her türlü duruma karşı pek çok tedbir almıştır. Bunlar arasında zikredilecek ön önemli tedbir Kûfe’nin tüm giriş çıkışlarının kapatılmasıdır.344 _{Böylelikle Kûfe’den Hz.} Hüseyin’in kafilesine katılmak isteyen kişiler engellenmiştir. Aynı zamanda İbn Ziyad, oluşabilecek durumlar karşısında Kûfelileri Mescid’e toplayıp giriş-çıkış kapılarına da muhafızlar dikerek onları tehdit etmekten geri durmamıştır. Bununla da yetinemiş, Hurr b. Yezîd et-Temimî komutasında 1.000 kişilik bir kuvveti Hz. Hüseyin ve beraberindekilerin üzerine göndererek bu girişimi engellemesini istemiştir.345 _Hz. Hüseyin’le karşılaşan Hurr onun Kûfe’ye gelmesini engellemiş fakat geri dönüp Medine’ye gitmesine de müsaade etmemiştir.346

İbn Ziyâd, Hurr’un gerçekleştirmiş olduğu bu kuşatmanın amacına ulaşmadığını düşünmüş ve 4.000 kişilik bir kuvveti Ömer b.Sa’d b. Ebî Vakkâs komutasında Kerbelâ’ya göndermiştir. Ömer b. Sa’d kuşatmayı daha da daraltmış, Hz. Hüseyin ve ailesinin Fırat’tan su almalarına bile engel olmuştur.347 _{Hz. Hüseyin ve} Sa’d arasında yapılan görüşmeler sonucunda Hz. Hüseyin’in ailesiyle birlikte Mekke’ye geri dönemine izin verilmesini ya da Yezîd’le görüştürülmesini istediği ifade edilmektedir. Fakat Ömer b. Sa’d bunları kabul etmemiş, 61/680 yılında Hz. Hüseyin’le birlikte 80 kadar kişiyi şehit etmiştir.348

Hz. Hüseyin’nin şehit edilmesi ile birlikte İslam tarihinin en vahim olaylardan biri yaşanmıştır. Bununla birlikte bu olay neticesinde hanedâna karşı muhalefet had safhaya çıkmıştır. Nitekim bu olaydan kısa süre sonra Abdullah b. Zübeyr Mekke’de halifeliğini ilan etmiştir. Yine Kerbelâ hadisesi, başını Süleyman b. Surâd’ın çektiği Tevvâbün hareketine ve Hz. Hüseyin’nin fedaisi olarak nitelenen Muhtar es-Sekafî hareketine neden olmuştur.

344 _{Dîneverî, el-Ahbâr, s. 243.}

345 _{İsfehânî, Ebû’l-Ferec Ali b. Hüseyin b. Muhammed b. Ahmed b. el-Heysem el-Mervânî (ö.}

356/966), Mukâtilu’t-Tâlibîn, thk. es-Seyyid Ahmed Sakar, Beyrut, trz., s. 112

346 _{Söylemez, Kûfe’nin Siyasi Tarihi, s. 150.} 347 _{Belâzurî, Ensâb, c. 2, s. 173}