KAZAK DĠL BĠLGĠSĠNDE ÖĞRETĠLECEK KONULAR VE TALEPLER

Kazak dil bilgisi dersinde, öğrencilerin öğrenecekleri kazanımlar iki seviyeye ayrılarak tespit edilmektedir: Zorunlu ve yeteneği artırma seviyeleri (kazanımları).

Zorunlu kazanımlar, öğrencilerin bilim derecesinin minimum miktarını belirtmektedir. Yeteneği artırma kazanımları ise öğrencilerin fikir üretmesini, araĢtırmacı yönlerinin geliĢtirilmesini ve ağırlıklı olarak çalıĢmalara yönelik aktif bir Ģekilde davranmalarını amaç edinmektedir.

Zorunlu kazanımlar ve yeteneği arttırma kazanımları kendi içerisinde Ģekil bilgisi, cümle bilgisi ve dil kültürü alanlarına ayrılmaktadır.

Kazak dili 7. sınıf eğitim-öğretim sürecinde dil bilgisi alanında öğretilmesi gereken kazanımlar aĢağıdaki Ģekilde belirlenmektedir:

73 7. 1. ZORUNLU SEVĠYE

Morfoloji (ġekil Bilgisi) Alanı:

 Morfolojik kavramları örneklerle ayırt etme;

 Sözleri cinsine ve yapısına göre ayırma;

 Ġsimlerin türetilme yollarını ve görevini öğrenme ve bunları yerli yerinde kullanma;

 Sıfatların pekiĢtirme ekleri aracılığıyla türetilmesini öğrenme ve sıfatları cümlede kullanma;

 Sıfatın görevini öğrenme ve her zaman isimlerle kullanıldığını metinden bulma;

 Sıfatların çeĢitlerini ve cümlelerdeki görevini öğrenme ve sıfatları doğru kullanma;

 Zamirin isim gibi çeĢitlendiğini, böylece isimlerin yerine kullanıldıklarını öğrenme ve zamirleri yerli yerinde kullanma;

 Fiillerin, zaman ve kip ekleri ile çeĢitlendiğini öğrenme, fiilleri metin içinde doğru kullanma;

 Fiil çekimlerini ve cümledeki görevini öğrenme ve cümleler kurma;

 Sıfat-fiilin isim gibi çeĢitlendiğini ve cümledeki görevini öğrenme, bunları yerli yerinde kullanma;

 Zarf-fiilin çekimlerini ayırt etme, görevini öğrenme ve bunları kullanarak cümle kurma;

 Mastarın çeĢitlerini kavrama ve cümlede yerli yerinde kullanma;

Sentaks (Cümle Bilgisi) Alanı:

 Kelimelerin bağlantı metotlarını kavrama ve bunları kullanma;

 Kelimelerin bağlantı türlerini ayırma;

 Tamlamaları metinden bulma;

 Tamlamaları, deyimleri ve birleĢik kelimeleri metinden ayırma;

 Tamlama türlerini kendisi yapma ve bunlara örnekler verme;

 Ġsim tamlaması, takısız tamlama ve hâl ekleriyle kullanılan tamlama bağlantılarının kelime gruplarını bilme;

74

 Tamlama bildiren sentakslı bağlantıları metinden hareketle açıklama ve bunları tahlil etme;

Dil Kültürü Alanı:

 Dil kültürüne yönelik alıĢtırmaları istenilenlere göre yapma;

 Kelimenin anlamlarını ayırt etme;

 Mektup yazma;

 Peyzajı metinden çıkarma;

 Portreyi, edebî eserden çıkararak kendi duygusuyla söyleme;

 Tavsif edilen yani nitelendirilenleri edebî eserden bulma ve arkadaĢlarına vasıflandırma yapma;

 Diyalog kurma;

 Monologu diyalogdan ayırt etme;

 Ġstiare, mecazı mürsel ve benzetmelere edebî eserlerden örnekler verme;

7. 2. YETENEĞĠ ARTIRMA SEVĠYESĠ Morfoloji Alan:

 Morfolojik kavramları çeĢitlerine göre karĢılaĢtırma ve bunların özelliklerini öğrenme;

 Kelimeleri anlamı ve yapısına göre tahlil etme ve bunları sınıflandırma;

 Ġsimleri, biçimlerine göre seçerek kullanma;

 Ġsme gelen eklerin gramer anlamlarını görevlerine göre ayırma;

 Sıfat çeĢitlerini bilme ve pekiĢtirme eklerinin sıfatlara kazandırdığı anlamları karĢılaĢtırarak sınıflandırma;

 AdlaĢmıĢ sıfatın görevini isimle karĢılaĢtırma ve bu sıfatları doğru bir Ģekilde sınıflandırma;

 Sayı sıfatının çeĢitlerini konuĢma dilinde ve yazma çalıĢmalarında düzgün bir Ģekilde kullanma;

 Sayı sıfatlarının hangi kelime türünün yerine kullanılmakta olduğuna dair inceleme yapma;

 AdlaĢmıĢ sayı sıfatının çeĢitlenme yolunu ve görevini kavrama; her tarzda metinler yazma;

75

 Ġsimlerin yerine kullanılan zamir türlerini sınıflandırma ve bu zamir türlerini özelliklerine göre inceleyerek metinler yazma,

 Fiilin zaman ve kip eklerinin görevlerini karĢılaĢtırarak sınıflandırma;

 Sıfat-fiil ve zarf-fiilin cümledeki görevini karĢılaĢtırarak sınıflandırma ve bu sıfat türlerinin özelliklerini belirleme;

 Çekimsiz fiilin isimler gibi oluĢturulduğunu bilme, çekimsiz fiilleri tahlil etme ve çekimsiz fiillerle metinler oluĢturma.

Sentaks Alanı:

 Kelimeleri birbirine bağlayan unsurlarla karĢılaĢtırarak çözümleme;

 Kelimeleri her türlü metotla bağlayarak cümleler kurma;

 Sözlerin bağlanma türlerindeki farklılıkları Ģema ve tablo ile anlatma;

 Tamlamaları metin içinde tahlil etme ve tamlamaları kullanarak metin oluĢturma;

 Tamlamaların, birleĢik kelimelerin ve deyimlerin benzer ve farklı yönlerini karĢılaĢtırarak çözümleme;

 Ġsim ve fiilden oluĢan kelime öbeklerine gramer açısından tahlil yapma;

 Ġsim tamlamalarının bağlanma metotlarını açıklama ve isim tamlamalarından metin oluĢturma;

 Ġsim tamlamalarında kullanılan kelime gruplarının birleĢme yöntemlerini anlatma ve metin oluĢturma;

 Takısız tamlamaları ve kelimelerin yerleĢme kuralına göre ve edatlar sayesinde kurulan kelime gruplarını karĢılaĢtırarak çözümleme ve metinler oluĢturma;

 Öğrenme yollarını tablo veya Ģemalarla gösterme ve metin oluĢturma;

 Cümlelerdeki tümlecin, zarf tümlecinin bağlantılarını metinden bulma ve bunları detaylı bir Ģekilde tahlil ederek metinler oluĢturma;

Dil Kültürü:

 Dil kültürünün kaynağının, ulusun örf ve adetlerinde olduğuna dair tartıĢma düzenleme;

 Sözcüklerin anlamını kavrama, söz ustası olmanın anahtarını öğrenme, metinleri tahlil ederek anlatma ve metin oluĢturma;

76

 Portre, manzara, tasvir etme, referans ve mektup türlerini kompozisyon Ģeklinde yazma;

 Diyalogu ve monologu yarıĢma ve oyun Ģeklinde yapma;

 Dilin tasvir etme kurallarını tahlil etme ve bunları metinde kullanma;

 TeĢbih etmeyi öğrenmedir (Okıtuv Adistemesi, 4-7).

Kazak dili 7. sınıf ders müfredatında derste iĢlenecek konu baĢlıkları, bu baĢlıklara ait alt baĢlıklar, saat, tarih, ders çeĢidi ve yöntemi, kullanılacak araç-gereçler, öğrencilerin araĢtırma çalıĢmaları, ev ödevi ve kontol etme planları ayrıntılı olarak verilmekte ve öğretmenlerin bu müfredata göre derslerini iĢlemeleri istenmektedir. Eğitim-öğretim yılı içerisinde dört dönem yer almakta ve bu dönemlerin tarihleri müfredat programında belirtilmektedir.