Kayserili Ahmet Paşa ve Ayşe Kadın Hamamı Sokağı mimari yapı analiz

Kayserili Ahmet Paşa Sokağı; Şehzade Mehmet Camisi’nin Kuzeyinde başlayıp, kıvrılarak Süleymaniye Külliyesi’nin güneyine doğru ilerleyen tarihi sokağın adı, vaktiyle bir konağı olan 19. Yüzyıl sonları Osmanlı Devleti Bahriye nazırlarından Ahmet Paşa’nın adını taşımaktadır. Kayserili Ahmet Paşa 1876’da bu görevini ikinci kez yürütmüştür. Sultan Abdülaziz’in hal’edilmesi olayındaki heyette de yer almıştır (Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, 1993).

Ayşe Kadın Hamamı Sokak ise Kayserili Ahmet paşa Sokağın Süleymaniye Külliyesine Güney Batı kısmına bugünkü Yazma Eser Kütüphanesinin geçmişte Evvel medresesi ve Tıp Medresesinin arasından ulaşmasını sağlayan önemli akslardan birisidir.

Yukarıda da bahsedildiği üzere bölge tarih de saray ahalisinin ve esnafların oturduğu bir alandır. Bu aks üzerindeki konutların çoğunluğu sıra ev şeklinde yer alır. Yapılar günümüzde genel itibariyle betonarme olup geçmişten gelen Süleymaniye strüktürünü yansıtan ahşap ve kâgir yapılarda mevcuttur. Bu çoğu bitişik nizamlı evlerin hemen hepsinin arka cephelerinin baktığı bahçeler bulunur. Parsellerin cephe genişliklerinin dar olması bu çoğu bitişik nizamlı dar cepheli konutları ortaya çıkarmıştır. Ayrıca köşe parsellerde yer alan konutlar önemli özelliklere sahiptir. Cephe karakterleri, süslemeleri, iç bezemeleri, furuşları ile pek çok özellikleri ile yapıldığı dönemi yansıtmaktadır.

Çalışma alanının özgün konut dokusu üç ya da iki katlı, ahşap konstrüksiyon ve ahşap malzeme ile oluşturulmuş yapılardan oluşmuştur. Ahşap, çıkmalı 2-3 katlı genellikle giriş katları tuğla yapılardır. Sokak dokusu organik bir şekilde gelişmiştir.

102

Sokağın Mevcut Durumu

Çalışma alanında günümüze ulaşabilen eski eserlerin bir kısmı ahşap, bir kısmı ise kâgir yığma yapılardır. Ahşap olan ve yakın zamanda restorasyona uğramayan yapılar çok daha fazla yıpranmış ve çürümüştür. Genellikle ahşap konutlarda dikmeler çürümekte, döşemeler yer yer çökmektedir. Metruk haldeki ahşap yapıların yıpranmasının kış aylarında sökülerek ısınmak amacıyla yakılması da yıpranma hızını artırmaktadır. Geç dönemde yapılar yıkılarak genel itibariyle betonarmeye çevrilmiş, ya da betonarme takviyelerle desteklenmeye çalışılmıştır. Bölgedeki bir çok binanın restorasyon ve çevresel mimari değerlere uygun olarak tescil grubuna göre yıkılıp yeniden yapılması gerekmektedir.

Cephe Özellikleri

Çalışma alanında özgün konut mimarisinde zemin katların genel itibariyle kâgir olarak yapıldığı üst katların ise ahşap karkas olduğu görülmektedir. Dar cepheli parsellerde yandan girişli konutlar görülürken daha geniş cepheli konutlarda ortadan girişli plan tipi görülmektedir. Üst katlardaki pencere düzeni dar cepheli parsellerde genellikle aynı olmayıp, geniş cepheli parsellerde ise aynıdır.

Şekil 4.3Çalışma alanında Süleymaniye özgün mimarisini yansıtan binalardan örnekler Kaynak: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Arşivi

Cumba altı konsollar genellikle beton ve ahşap malzemeden üretilmiştir.Cumba altı konsolları dar cepheli yapılarda kullanılmamıştır. Balkon nadiren cumbaların orta kısımlarında yer bulmuştur. Genel itibariyle balkonsuz yapılar mevcuttur. Anıtsal mimarilerde ise tamamında taş kullanılmıştır. Cepheler genellikle düz çıkmalıdır.

103 Dekoratif öğeler açısından değerlendirdiğimizde binaların büyük bir zenginlik içerisinde olduğunu görürüz. Bazen pencere kenarların bazen çıkmalarda ve kapı kenarlarında farklı dekoratif örnekler vardır.

Mimari Cephe Öğeleri(Tipolojiler) Giriş kapıları

Özgün mimari yapılarda giriş kapıları bazı yapıların zeminin yerden yüksekliğine bağlı olarak merdivenli bir şeklide bazıları ise merdivensiz bir şekilde direkt olarak sokak mekânına ulaşmaktadır. Ancak genel itibariyle sokaktan merdivenle ulaşılan çift kanatlı, ahşap kapılar olarak şekillenmiştir. Kapılar genel itibariyle orta göbekli olup geç dönemde çelik kapıya dönüştürülen yapılarda vardır. Özgün mimarisi korumuş olan yapılarda genelde ahşap olarak görülmektedir. Kapıların biçimlenişe bakıldığında üzeri düz Letonlu ve Leton üzerinde penceresi olan kapılar yer almaktadır. Kısmen kapı üzerinde ya da kapının iki yanında ışıklık pencereleri yer almaktadır.

104

Şekil 4.4İki yanında ışıklık penceresi olan kapı örneği

105

Şekil 4.5Düz ışıklıksız kapı tipolojileri

106

Resim 4.9Çalışma alanında düz ışıklıklı kapı örneği

107

Şekil 4.7Kemerli kapı tipolojileri Pencereler

Pencere ve kapı tipolojilerini incelediğimizde pencerelerde ahşap giyotin doğramaların kullanıldığı tespit edilir.

Yapılan analizler sonucunda evlerin % 81.82‘sinin pencerelerinin kafessiz olduğu, %18.18’inde ise kafesli pencereler bulunduğu tespit edilmiştir. Kafese sahip olanların genelinde kafes, pencerenin alt kısmında yer almaktadır. Zemin katlarda söve içine oturan demir parmaklıklar kullanılmıştır. Pencere söveleri genelde ahşaptır.

108

Şekil 4.8Düz alınlıklı pencere tipolojileri

109

Şekil 4.9Düz silmeli ve silmesiz pencere tipolojileri

Katlar bazında pencereler değerlendirildiğinde; zemin katlarda genel itibariyle düz pencere olarak bombeli demir parmaklıklar ile korunmuş bu durum bazen normal katlarda gözlemlenmiştir. Üst katlarda da düz pencere sistemi kullanılıp motiflerle zenginleştirilmiştir.

110

Şekil 4.10Parmaklıklı pencere tipolojileri

111

Şekil 4.11Kafesli pencere tipolojileri

112

Şekil 4.12Kemerli pencere tipolojileri Çıkmalar

Cephenin karakteristik özelliği olan çıkmaların yerleşimine göre yapıların; % 31.25’i orta çıkmalı, % 6.25’i yan çıkmalı, % 9.38’inin köşe çıkmalı, %46.88’inin ise çıkması olduğu tespit edilmiştir. Çıkmalı evlerin, % 68.18’i düz çıkmalı, % 31.82’si gönyeli çıkmalıdır.

113

Şekil 4.13Çıkmasız kütle biçimlenişi Kaynak: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Arşivi

114

Şekil 4.14Ortadan çıkmalı kütle biçimlenişi Kaynak: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Arşivi

115

Şekil 4.15Yandan çıkmalı kütle biçimlenişi Kaynak: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Arşivi

116

Şekil 4.16Köşe çıkmalı kütle biçimlenişi Kaynak: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Arşivi

Cephenin genişliğine göre bağımsız olarak birden fazla yer almaktadır. 0.75-1.00 metre derinliğe sahip çıkmalarda farklı zengin dekoratif süsleme örnekleri vardır.

Saçaklar

En yüksek değerde 50 cm. genişliğe sahip olan saçaklar düz ve bezemeli olarak görülmektedir. Özgün mimari özelliğini koruyan yapılarda genelde bezemeli olarak görülmektedir. Restore edilen binalarda ise düz biçimde olduğu görülmüştür.

117

Resim 4.20Çalışma alanından saçak örnekleri Payandalar

Cumba altlarında yer alan payandalar ahşap evlerde ahşap kâgir yapılarda kâgir malzeme ile şekillenmiştir. Ayrıca kâgir yapılarda metal furuşlara da rastlanmaktadır. Cumba ile bütünleşerek estetik bir objeye dönüşmektedir.

118

Şekil 4.17Çalışma alanında payandalara ait detay çizimlerinden örnekler

Çalışma alanında özgün mimari yapılarda yukarıda örnek fotoğraflardan ve aşağıdaki fotoğraflardan görüldüğü gibi zengin motiflerin olduğu silmeler örnekleri vardır.

119

5 MÜDAHALE KARARLARI

Bu başlık adı altında alana ilişkin meri üst ölçek plan kararları, mevcut doğal ve yapay durum, çalışma alanın çevresi ile olan ilişkileri, alana ilişkin mevcut bilgi ve belgeler dikkate alınarak ve çağdaş koruma anlayışı dikkate alınarak çalışma alanında müdahale kararları verilmiştir.