Araştırma kapsamında, sokak dokularının oluşum-gelişim ve değişim süreçlerine ilişkin tez çalışmaları araştırma makaleleri, raporlar, kitaplar ayrıntılı olarak irdelenmiştir.
Bu kapsamda;
Çapacıoğlu (2000),İstanbul sınırları içerisinde tarihsel niteliklerini ve yoğunluğunu hala koruyabilen, Avrupa ile sosyal ve fiziki açıdan paralel gelişen, özgün ve kültürel bakımdan renkli olan Beyoğlu bölgesi ele alınmıştır. Bu bölgede yer alan kültür yapılarının kullanıcıları tarafından artan ilgi nedeniyle tarih bilincinin arttığı görülmüştür. Bu bakış açısının özgünlüğünü kaybedeceğinden endişe eden kullanıcılar ile birlikte tarihi kültürel ve sosyal açılımlar bir bütün halinde düşünülerek koruma kararları ve Güllabici Sokak ölçeğinde öneriler getirilmiştir.
Uztuğ (2006), Ayvalık tarihi kent dokusundaki geleneksel fiziksel çevrenin özelliklerini ayrıntılı bir biçimde inceleme, belgeleme çalışmalarını yaparak bu doğrultuda kentin biçimsel ve mekânsal kurgusunun çözümlenmesine yönelik öneriler ile tarihi kent dokusunun en iyi şekilde korunmasına yönelik güncel ve uygulanabilir koruma yaklaşımlarını belirlemektir. Bu doğrultuda getirilen sıhhileştirme önerileri ve geliştirilen koruma yaklaşımları, sadece kente yapıcı bir çözümleme modelleri sunmaktadır. Pilot olarak seçilen Mareşal Fevzi Çakmak Caddesi, 8. Sokak örneği Sıhhileştirme önerilerinde ise orijinal belgelere ve geleneksel yapım tekniğinde kullanılan malzemelere sadık kalınarak yenilenmesi ve çağdaş koşullara uyarlayarak koruma yaklaşımıdır.
Açan (2006), Hasköy’de geleneksel özelliklerini koruyan tarihi dokunun belgelenmesi ve sıhhileştirme konusunda öneriler ve Anıtsal yapıları özgün işlevleriyle korumanın mümkün olmadığı gerekli restorasyon müdahalelerinden sonra bu yapıları, planlanacak kültürel merkezin röperleri olarak kabul ederek kültürel mirasın geleceğe aktarılmasını sağlamaya yönelik öneriler getirilmiştir.
Benzergil (2006), Anıtsal nitelikli tarihi yapıları ve tekil ticaret yapılarıyla zengin bir kültürel mirasa sahip, İzmir-Kemeraltı ticaret bölgesinin Cumhuriyet Dönemi’ndeki tahrip olma sürecinde doku karakterinde bozulmalar ile birlikte çöken bir tarihi merkez konumuna geldiği belirtilmiştir. Kentsel tarihin korunmasında önemli bir yeri olan tarihi sokak strüktürleri, kentsel gelişmelerle zorlanan yapılarıyla, günümüze değişerek ve özgün değerlerini kaybetmesinin çoğunlukla yüzeysel araştırmalarla ortaya konan ve farklı müdahale türlerini içeren koruma uygulamaları karşılaşmışları nedeniyle kent içerisinde tüketilen
77 alanlara dönüştüğünü gibi sorunları ortaya koymuştur. Bu bağlamda olguları Kemeraltı tarihi ticaret dokusu içerisinde araştırarak, kültürel mirasın günümüz koşullarında sürekliliğinin sağlanabilmesi amacıyla sahip olduğu tarihi, sosyal, ekonomik, fiziksel nitelikleri ve konumsal önemiyle seçilen 871 sokak; sorunlara karşılık detaylı analiz çalışmalarıyla, sokağın korunarak çağdaş yaşama aktif bir şekilde katılımını amaçlayan öneriler ile koruma-yenileme çalışması önerilmiştir.
Şengün (2007),Urla tarihi kent merkezi ve konut odaklı konutların mekân kurguları üzerindenkültürel mirasın bir parçası olan konut mimarisi, plan özeliklerine göre tipolojileri ve tarihi kent merkezi içerisinde gerek sahip olduğu tarihi nitelikler gerekse de konumu açısından odak çalışma alanı seçilen Zafer Caddesi’ndeki konutlarda, Cumhuriyet dönemi içerisinde görülen değişimler mekân, strüktür ve cephe parametreleri açısından irdelenmiştir. Bu doğrultuda konutların özgün plan şemaları ile günümüz mekân kurguları karşılaştırılarak yapıyla ilgili bilgi ve belgeler doğrultusunda yapının özgün kimliğini yitirmeden müdahale edilmesi gerektiği vurgulanmıştır.
Yaylalı (2006), Cunda adasının koruma amaçlı alınmış mevcut yasal statüsünün Turizmin gelişmesiyle yapıların ve çevrenin restorasyonu konusunda maddi anlamda yetersiz olan kullanıcıları mülkiyet değişimine zorlandığı bu doğrultuda hem sosyal yapının hem de tarihi çevrenin gelişimine yönelik genel planlama kararları getirilerek adanın en etkileyici siluetine sahip sokaklardan birinde sıhhileştirme önerileri getirilmiştir. Bu bağlamda adada Zanaatkârlar Okulu, Restorasyon Atölyesi, gibi önerilerle geleneksel yapım teknikleri yaşatılmaya çalışılırken iş olanakları sağlanacaktı. Ayrıca sahil şeridi yeniden günümüz koşullarında turizm potansiyelini yerli halkın potansiyeli birlikte kullanarak değerlendirmiştir. Tarihi Yarımada Koruma Amaçlı Nazım İmar planı açıklama raporu (2011), 2023 İstanbul ili çevre düzeni planı vizyonu doğrultusunda tarihi mirasın korunması kullanılması ve yaşatılması hedefi doğrultusunda Tarihi Yarımadanın var olan potansiyelinin değerlendirilmesi amaçlanmıştır. İstanbul metropolü içerisinde çalışma alanı ve çevresine ilişkin, hukuki metinler açısından durumu, İmar planı, doğal ve yapay eşik analizleri gibi bilgi ve belgelere ulaşılması sürecinde yararlanılmıştır.Tarihi Yarımada Koruma planı Kayserili Ahmet paşa ve Ayşe Kadın Hamamı sokaklarına ilişkin öngörüsü, plan bütünü içerisinde çalışmanın yerel idare tarafından dikkate alınması açısından önemlidir.
Kuban (1996), İstanbul’un tarihsel sürecinin en ince ayrıntısına kadar irdelendiği eserde koruma politikaları, eski ve yeni dönem koşulları karşılaştırılmıştır. İstanbul’un
78 tarihsel gelişimi ve yapısında üzerine yapılan tespitler tez çalışması tespiti ve amacının oluşması sürecinde etkin olmuştur.
Bu araştırmada veriler İstanbul VI. No'lu Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu Müdürlüğü, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Şehir Planlama Müdürlüğü, Tarihi Çevre Koruma Müdürlüğü, Koruma Uygulama ve Denetim Müdürlüğü ve saha araştırmaları yapılarak toplanmıştır.
79