Kaynak ve Erek Metinlerin İçerik Açısından İncelenmes

Araştırmamıza esas olan çevirilerde yapılacak karşılaştırmalı içerik incelemesinde betimleyici bir yöntem izlenecek ve örneklerin verilmesinde orijinal metnin akışı takip edilecektir. İncelememize ilk basamak olarak kitabın başlığından başlanacaktır.

Tablo 1: Kitabın Adı

Oz Büyücüsü (EM1)

Zümrüt Kent Oz Büyücüsü (EM2)

Oz Büyücüsü (EM3)

The Wonderful Wizard of Oz (KM)

Oz Büyücüsü (EM4)

Baum’un The Wonderful Wizard of Oz eserinin adı erek metne aktarılırken dört kitapta da kelime bazında çıkarma yöntemi izlenmiş ve harika, muhteşem anlamına gelen “wonderful” sözcüğüne yer verilmemiştir. Bu durum eserin farklı dillere çevirileri ile paralellik göstermektedir. Örneğin, kitabın Almancası Der Zauberer von Oos (1984), Fransızcası Le magicien d'Oz (1979) ve İspanyolcası El Mago de Oz (1980) diye adlandırılmıştır. Bu durumun ortaya çıkmasında eserden uyarlanan ve kitabın dünyadaki popülaritesini arttıran filminin adının etkili olduğu söylenebilir. Baum ve Oz’la ilgili en yetkin otoritelerden biri olan Hearn da kitabın ilk resmi çevirisinin Fransızca’ya yapılıp, 1932 yılında yayımlandığını ancak 1939 yılındaki “The Wizard of Oz” filminden sonra kitabın dünya çapında bir ün kazandığını belirtmektedir. Eserin Amerika’da yayımlanmadan önceki hikâyesine baktığımızda da isminin koyulma sürecinin oldukça ilginç geliştiğini görüyoruz. Hearn’ın aktardığına göre 1899 yılında Baum’un kitabın çizimlerini yapacak olan Denslow ile imzaladığı kontratta kitap The City of Oz diye adlandırılmıştır. Ancak Baum kitabı yazmayı tamamladığında ismini The Emerald City olarak değiştirmiş ve yayıncıyla yaptığı anlaşmada kitap bu isimle yer almıştır174. Anlaşmadan sonraki gün

174 _{Earle’e göre ise yayınevinin içinde değerli bir taş ismi geçen bir kitabın başarısız olacağına dair}

Baum kitabı için farklı bir isim düşünmeye başlamıştır. İlk düşündüğü isim From Kansas to Fairyland olmuştur. Düşündüğü bir diğer isim de The City of the Great Oz olmasına rağmen, yayıncı kitabın The Fairyland of Oz adı altında çıkacağını duyurmuştur. Bu esnada Denslow kitabın adının yer aldığı resimli sayfayı hazırlarken yayıncının önerdiği başlığı The Land of Oz diye kısaltmış ve Baum da telif hakları için kitabın kaydını yaptırırken bu ismi kullanmıştır. The Land of Oz bir kitap adı olarak pek renkli bulunmamış ve günler sonra Baum’un kitabı için The Wonderful Wizard of Oz ismini bulmasının ardından Denslow’un da başlık sayfasını yeniden düzenlemesiyle kitap baskıya bu şekilde girmiştir175. Kitabın isminin koyuluş aşamasındaki bu gelişmelerden sonra Türkçe’ye aktarılmış isimlere yeniden baktığımızda, EM2’nin başlığının bu süreçteki isimlerden biri olan Zümrüt Kent olduğunu görmekteyiz. Türkçe’ye ilk çeviri olan bu kitabın kapak sayfasında kırmızı ve büyük harflerle Zümrüt Kent, bunun altında da çok daha küçük harfler ve siyah renkle Oz Büyücüsü başlığı yer almaktadır. Burada Oz Büyücüsü adına yer verilmesinin nedeninin kitabın alıcı kitleye tamamen yabancı olmadığını fark ettirmek olduğunu söyleyebiliriz. Nitekim ileriki yıllarda yayımlanan EM1, EM3, EM4’te kitabın adı okuyucunun aşina olduğu Oz Büyücüsü şeklindedir.

İncelememizin ikinci basamağı olarak yazarın önsözü, Toury’nin norm kavramı çerçevesinde değerlendirildiğinde önsözün çevrilip çevrilmemesi ile ilgili karar çeviri süreci normlarından matriks normları kapsamında değerlendirilebilir. EM1, EM2 ve EM4’de yazarın önsözüne yer verilmediğini, EM3’de ise bu önsözün aynen aktarıldığını görmekteyiz. Bir başka deyişle matriks normlar açısından EM1, EM2 ve EM4 KM ile farklılık gösterirken, EM3 KM ile örtüşmektedir. Baum 1900 yılının Nisan ayında yazdığı önsözünde düşsel hikâyelerin çocuğun dünyasındaki önemini vurgulayarak, o güne kadar yazılmış hikâyelerin didaktik olduğundan ve korku verici unsurlar içerdiğinden yakınmakta ve modern çocuğun hikâyelerde sadece eğlence aradığını belirtmektedir. Eserinin de bunu amaçladığını ve çocukları neşelendirmeye çabaladığını söylemektedir. İncelememizin kapsamında olan üç kitapta bu önsöze yer verilmemesini çeşitli nedenlerle ilişkilendirebiliriz. Bunlardan ilki, çocuk için böyle bir önsözün anlam taşımayacağına dair inanç olabilir. Çünkü

çocuk okuyucu kitlesi, kitabın yazarı ya da çevirmeniyle genelde ilgilenmez. Onu ilgilendiren tek şey öykünün kendisidir. Bu nedenle, bu bilgilendirici önsözün çocuk için ilgi çekici olmadığı ve kitabın okunabilirliğini yavaşlattığı düşünülüp çıkarılmış olabilir. İkinci bir neden ise bu önsözü okuyacak ebeveynin kitapla ilgili endişe duymasının önüne geçmek olabilir. Neydim’in Çeviri Çocuk Edebiyatı isimli kitabında yer alan anket çalışması da bu gerekçeyi destekler niteliktedir. Bu anketten edindiğimiz bilgiye göre bizim çalışmamızda EM1 olarak adlandırılan kitabın yayınevi olan Altın Kitaplar’ın temsilcisi hedef kitlelerinin veliler olduğunu belirtmiştir176. Bu olgu çocuklara yönelik eserlerde her zaman geçerlidir denebilir. Çünkü çocukların küçük yaşlarda anne-babalarından bağımsız karar verip bu doğrultuda hareket edebilmeleri mümkün değildir. Bu doğrultuda Hearn da çocuk kitaplarının çocuklar için yazılmış olsa da alıcıların ebeveynler olduğunun altını çizmektedir177. Fakat bizim toplumumuzdaki alıcı ebeveyn kitlesinin çoğunluğu çocuğun okuma eylemini onun eğlenmesini sağlayacak bir aktivite olarak değil, bilgilenmesini sağlayacak bir aktivite olarak görmektedir. Bu bakış açısı doğrultusunda önsözü okuyan bir ebeveyn çocuğunu sadece eğlendirip, neşelendirecek bir kitaba olumlu yaklaşmayabilir. Oysaki Baum 1900 yılında yazdığı bu önsözde çocuk dünyasının ve gerçekliğinin farkında olan bir kişi olduğunu açıkça gösteren bir yazardır. Üzerinden bir asır geçmesine rağmen bizim kitaplarımızda Baum’un bu önsözünün sansüre uğramış olabileceğini düşünmekteyiz.

İçerik incelememizin üçüncü basamağı olarak kitabın bölüm başlıkları ele alınacaktır. Baum kitabını yirmidört bölüme ayırmış ve her bölümü başlıklandırarak, çocukların ilgisini çekecek farklı olaylara yer vermiştir. Bölümler ilerledikçe hikâyeye yeni karakterler eklenmekte ve bunlarla yaşanan olaylara yer verilmektedir. Çocuk kitaplarının taşıması gereken özelliklerle ilgili bölümümüzde belirttiğimiz gibi çocuk kitaplarında az sayıda kahramanın bulunması uygundur. Ancak Baum, çok sayıdaki karakteri bölümler ilerledikçe hikâyeye dâhil ederek, olası bir anlaşılmazlığın önüne geçmiştir. Buna ek olarak, Baum’un bu anlatımı çocuk okuyucunun sıkılmasının önüne geçmektedir. Aşağıdaki tabloda kaynak metin ve erek metinlerin bölüm başlıkları görülmektedir.

176 _{Neydim, Çeviri, s. 72.} 177 _{Hearn, s. 1.}

Tablo 2: Bölüm Başlıkları

KM EM1 EM2 EM3 EM4

CHAPTER I