4.1. KURU KAYISI REKOLTE ÇALIŞMALARI
Malatya Gıda Tarım Hayvancılık Đl Müdürlüğü’nden aldığımız yazıda;
• Malatya ve Đlçelerine ait 2012 Ürünü Kuru Kayısı Rekolte Tahmini: 149.500 ton,
• Komşu Đlçelere (Baskil, Elbistan, Gürün) ait 2012 Ürünü Kuru Kayısı Rekolte Tahmini:
27.218 ton,
olmak üzere; 2012 ürün kuru kayısı rekoltesinin toplam 176.718 ton olarak öngörüldüğü bildirilmiştir.
Tablo 16: Sezonlar Đtibariyle Kuru Kayısı Rekolte Miktarları
SEZON REKOLTE (TON)
2000/01 80.000
2001/02 49.000
2002/03 65.000
2003/04 75.000
2004/05 45.000
2005/06 124.000
2006/07 62.111
2007/08 79.000
2008/09 103.000
2009/10 100.790
2010/11 80.000
2011/12 136.917
2012/13 176.718
Not: 2010/11 Kuru kayısı rekolte tahmini, 56.000 ton olarak açıklanmış olmakla birlikte, gerçekleşen ihracat ve iç tüketim tahmini ile revize edilmiştir.
Grafik 8: Sezonlar Đtibariyle Kuru Kayısı Rekolte Miktarları
KAYNAK: Malatya Ticaret Borsası
43 4.2. DEĞĐŞĐK KÜKÜRT KONSANTRASYONLARINDAKĐ KURU KAYISILARIN
DEPOLAMA SÜRESĐNCE KALĐTE VE BESĐN ĐÇERĐKLERĐNDEKĐ
DEĞĐŞĐMLERĐN SAPTANMASI
Bilindiği üzere kuru kayısı, kurutulmuş meyveler içinde kuru üzümden sonra en çok üretilen ve ihraç edilen üründür. Kuru kayısı meyveleri suyu uçurulup dayanıklılık kazandırıldıkları için depolama süresince yeterli özen genellikle gösterilmemektedir. Ancak bekletme süresi uzadıkça üründe bozulmalar daha önemli boyutlara varmaktadır.
Kayısı meyvesi kurutma sırasında rengi en çok değişikliğe uğrayan meyvelerden biri olup, bu renk değişikliğini önlemek için yaş kayısı meyveleri kükürtleme işleminden sonra kurutulmaktadır.
Kuru kayısının muhafaza edilmesinde oldukça etkili, ucuz ve uygulamasının kolay olan SO2
uygulaması ve varlığı konusunda ithalatçı ülkelerin hassasiyeti her geçen gün artmaktadır.
AB ülkelerinde ve ülkemizde de kuru kayısıda SO2 limiti 2000 ppm olup, SO2 limitinin azaltılması konusundaki tüketici baskıları giderek önem kazanmaktadır. Diğer yandan, SO2
limitinin azaltılmasının ürünün muhafazası, pazarlama ve raf ömrü süresince ürün kalitesinde meydana getireceği olumsuz etkiler konusunda yeterli bilgi bulunmamaktadır.
Bu çerçevede Ege Üniversitesi, Đnönü Üniversitesi ve Gaziosmanpaşa Üniversitesi’nden öğretim görevlileri ile Birliğimiz işbirliğinde “Değişik Kükürt Konsantrasyonlarındaki Kuru Kayısıların Depolama Süresince Kalite ve Besin Đçeriklerindeki Değişimlerin Saptanması” isimli bir proje hayata geçirilmiştir. Proje ile Kuru kayısı ihracatında kükürt ile ilgili karşılaşılan sorunlar ve bu sorunların tartışılması sırasında ihtiyaç duyulan referans verilerin elde edilmesi amaçlanmıştır.
Proje kapsamında Malatya ilinde yetiştirilmiş “Hacıhaliloğlu” ve “Kabaaşı” kurutmalık kayısı çeşitlerinin meyveleri kullanılmıştır.
Bu kayısı çeşitlerinin meyveleri 3 farklı kükürt konsantrasyonu kullanılarak kükürt dioksit ile fümige edilmiştir. Güneşte kurutulan kayısılar 20oC sıcaklıkta %55-65 oransal nemde muhafaza 18 ay süreyle edilmiştir. 3’er ay aralıklarla alınan örneklerde kalite kriterleri ve besin içerikleri belirlenmiştir.
Her iki kuru kayısı çeşidinde depolama süresince kuru kayısı meyvelerinin SO2 miktarında önemli azalma görülmüştür. Bu azalma depolama başlangıcında daha hızlı olurken, depolama süresinin ilerlemesiyle azalarak devam etmiştir. Düşük SO2 miktarı ile işlem gören kayısılardaki bozulmanın yüksek dozda SO2 miktarı içeren kuru kayısı meyvelerinin bu koşullarda daha uzun sürede kalitesini koruyabileceği görülmüştür.
4.3. ĐNÖNÜ ÜNĐVERSĐTESĐ ĐLE YÜRÜTÜLEN ÇALIŞMA VE PROJELER
Đnönü Üniversitesi Kayısı Araştırma ve Uygulama Merkez Müdürlüğü ile yürütülen çalışmalarımız uzun yıllardır devam etmektedir.
Erkenci ve Orta Mevsim Sofralık Kayısıların Melezleme Yoluyla Islahı Projesi: Meyve kalitesi yüksek, erkenci ve orta mevsim yeni sofralık kayısı geliştirilmesini amaçlayan proje çalışmalarına 2004 yılında başlanmış, 2006 yılından itibaren Ege, Đstanbul ve Güneydoğu Anadolu Kuru Meyve ve Mamulleri Đhracatçı Birlikleri projeyi maddi olarak desteklemeye başlamıştır.
Proje kapsamında bugüne kadar yaklaşık 101.726 çiçekte suni tozlama yapılmış, 11.038 tohum ve 5.208 melez bitki elde edilmiştir. Melez kayısı bitkilerinde yapılan analizlerde üstün özelliklere sahip bitkiler tespit edilmiştir. Erkenci Dilbay çeşidi 2012 yılında Tarım Bakanlığı
44 tarafından yeni kayısı çeşidi olarak tescil edilerek “Türkiye Milli Meyve Çeşitler Listesine” dahil edilmiştir. Halen 4 erkenci, 5 orta mevsim kayısının tescil çalışmaları devam etmektedir.
Çiftçi Koşullarında Kurutmalık Erik ve Kayısı Örnek Bahçe Kurulması Projesi: Malatya ve çevresinde kurutmalık erik üretim olanaklarının araştırılması ve kayısı ıslah çalışmalarında geliştirilen sofralık ve kurutmalık yeni kayısı çeşitlerinin kayısı üreticilerine tanıtılması amaçlayan proje çalışmalarına 2010 yılında başlanmıştır. Bu amaçla Đnönü Üniversitesi Ziraat Fakültesi Battalgazi Kampüsünde, Hekimhan Sarıkız ve Kale Bent köylerinde 3 örnek bahçe kurulmuş, bahçeye 8 erik ve 29 kayısı çeşidine ait fidanlar dikilmiştir. Fidanlar henüz gençlik kısırlığı döneminde olduğu için ilk meyve hasadının 2013 yılından itibaren yapılacağı, proje sonuçlarının sağlıklı bir şekilde 2015 yılında alınacağı öngörülmektedir.
4.4. KURU KAYISI ĐHRACATIMIZ
Bilindiği üzere, kuru kayısı ülkemizin önemli tarımsal ihraç ürünlerinden biri olup, yıllık ortalama 95.000 tonu bulan ihracatı ve üçyüzmilyon doları aşan ihracat geliri ile ülkemiz, dünya kuru kayısı pazarında ilk sırada yer almaktadır.
Tablo 17: Türlere Göre Türkiye Geneli Kuru Kayısı Đhracatı
KURU KAYISI
(*)20 Mart 2013 itibariyle
Kuru kayısı ihracatımızda en önemli alıcı ülkeler Amerika Birleşik Devletleri, Rusya Federasyonu ve Almanya olarak karşımıza çıkmaktadır. Aşağıda kuru kayısı ihraç ettiğimiz başlıca ülkeleri gösterir tablo ve 2011-12 sezonunda başlıca alıcı ülkelerin kuru kayısı ihracatımızdaki paylarını gösterir grafik yer almaktadır.
Tablo 18: Başlıca Ülkeler Đtibariyle Türkiye Geneli Kuru Kayısı Đhracatımız
45
BĐRLEŞĐK DEVLETLER 13.984 50.220 10.344 38.032 11.218 31.313 8,45 -17,67 RUSYA FEDERASYONU 12.050 34.720 9.396 28.063 11.808 25.726 25,68 -8,33
ALMANYA 7.609 30.362 6.000 24.785 5.488 18.539 -8,54 -25,20
FRANSA 7.077 28.734 4.915 20.566 5.230 18.131 6,39 -11,84
BĐRLEŞĐK KRALLIK 6.218 21.165 4.157 14.642 4.593 11.993 10,50 -18,09
AVUSTRALYA 5.239 17.941 3.486 12.239 3.623 9.636 3,91 -21,27
UKRAYNA 3.587 6.247 3.032 5.256 4.760 6.463 56,96 22,95
IRAK 3.219 3.864 1.175 1.722 2.029 1.831 72,74 6,30
BREZĐLYA 3.070 11.866 2.495 9.668 3.303 11.519 32,36 19,14
HOLLANDA 2.744 9.919 2.148 7.812 2.121 5.952 -1,26 -23,81
MISIR 2.578 7.698 1.174 3.636 1.239 2.744 5,57 -24,55
KANADA 2.151 7.932 1.608 5.989 1.416 4.005 -11,91 -33,13
ĐSPANYA 2.031 8.077 1.598 6.486 1.810 6.582 13,26 1,48
ĐTALYA 1.640 6.678 1.441 5.969 1.211 4.276 -15,95 -28,36
AZERBAYCAN 1.588 3.129 1.428 2.752 1.438 2.809 0,66 2,08
ARA TOPLAM 74.785 248.554 54.397 187.618 61.286 161.520 12,66 -13,91 DĐĞER ÜLKELER 21.216 74.527 15.219 54.661 18.699 51.126 22,87 -6,47 GENEL TOPLAM 96.001 323.081 69.616 242.279 79.984 212.645 14,89 -12,23
Grafik 9: 2010/11 Sezonu Bütün Kuru Kayısı Đhracatımızda Başlıca Alıcı Ülkelerin Miktar Olarak Payları
Hedef ülkelerin 2011-12 sezonunda kuru kayısı ihracatımızdaki payı incelendiğinde miktar ve değer bazında %31’lik bir paya sahip oldukları görülmektedir. En önemli ihraç pazarlarımız olan
46 ve hedef ülkeler içinde yer alan Birleşik Devletler’in kuru kayısı ihracatımızdaki payı miktar ve değerde %15, Rusya Federasyon’unun ise miktar olarak payı %13, değerde ise %11’dir. 2011-12 ve 2012-13 sezonları başından 20 mart tarihine kadar geçen sürede hedef ülkelere yönelik ihracatımız miktar bazında %18 artarken, değer bazında %9 oranında gerilemiştir.
Tablo 19: Hedef Ülkeler Đtibariyle Türkiye Geneli Kuru Kayısı Đhracatımız
01/08/2011-31/07/2012 RUSYA FEDERASYONU 12.050 34.720 9.396 28.063 11.808 25.726
25,68 -8,33
TOPLAM 96.172 323.847 69.616 242.27
9
79.984 212.645
14,89 -12,23