3.1. Sahte veya Yanıltıcı Belge Kullanma Eğiliminin Nedenleri
3.1.2. Kayıt Dışı Harcamaları Belgelemek
Gelir ya da kurumlar vergisi mükellefleri gerçekte belgesiz olarak yapmış oldukları harcamaları(mal/hizmet alımı vb.) işletme kayıtlarına yansıtabilmek amacıyla başka bir mükelleften herhangi bir mal/hizmet alımı yapmadan smiyb kullanıp harcamalarını belgelendirmektedir.113
Ayrıca gider olarak kabul görmeyen bazı harcamaları mesela kanunen kabul edilmeyen(kkeg) bazı bağışları sonrasında bağışın giderleştiremediği kısmı için sahte veya muhteviyatı itibariyle yanıltıcı belge kullanarak harcamalarını belgelendirme yoluna gidebilir.
GVK’nın 94. maddesine göre yapılması gereken tevkifat tutarını ödememek için üzerinden tevkifat yapılması gereken ödemeler kayıt dışı yapılabilir veya düşük gösterilebilir. Örneğin; ücretler nedeniyle yapılan gelir vergisi stopajının aslında
112Polat, İ., (2004) “Vergi Hukukunda Sahte veya Muhteviyatı İtibariyle Yanıltıcı Belge Düzenlenmesi
ve Kullanılması, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi.”
67
işverenler üzerindeki vergi yükü olduğundan bahisle bunun bir “istihdam vergisi” olduğu iddia edilmektedir.114 İşverenler çalışanlarının maaşlarını düşük göstererek
veya kayıt dışı çalıştırarak gelir vergisi stopajı ve sosyal güvenlik primleri açısından ödeme yapmayarak vergi matrahını azaltmış olur aynı zamanda işveren işçilere kayıt dışı ödemiş olduğu paraları da sahte ve muhteviyatı itibariyle yanıltıcı belge kullanarak para çıkışı gösterip belgelendirmeye çalışır. Bununla birlikte serbest meslek erbabına yapılan ödemelerde de aynısı söz konusudur. Muhasebeciye veya bir avukata yapılan ödemenin belgelendirilmemesi durumunda söz konusu para çıkışını belgelendirebilmek için mükellefler smiyb kullanarak ilgili kayıt dışı harcamalarını belgeye dayandırmak isteyebilirler.
Aynı zamanda iş gücü istihdamının maliyetlerinin yüksek olması ve bazı giderlerin kkeg kapsamında değerlendirilmesi gibi durumlarda, mükellefler “vergi kayıp ve kaçağına neden olma” amacında olmasalar bile, en azından “belgelendiremedikleri giderleri” için farklı yollarla belge temin ederek ödenmesi gereken vergiyi ödediklerine inanmaktadırlar.115 Mükelleflerin bazıları kanunun gider
olarak yazılmasına izin verdiğinin üstünde yardım ve bağışlarda bulunmakta, ödedikleri bu tutarla bir anlamda “ödeyecekleri vergi ile mahsuplaşabileceklerini” düşünmektedirler. Bunu gerçekleştirmek amacıyla da kanunun öngördüğü yardım ve
114İstanbul Sanayi Odası, “Şeffaf Devlet Kayıtlı Ekonomi, İstanbul, ISO Yayınları No:2001/4, nakl.,
Polat, İ., a.g.t.
115Yalçın, H., Belgelendirilemeyen Giderler, Vergi Muhasebeciyle Diyalog, Sayı.159,Temmuz 2001,
s.40, Y.11.C.D.’nin 19.9.2001 tarih, E:2001/8204, K:2001/8426 sayılı Kararı, …..Petrol hakkındaki vergi tekniği raporunda ‘’mal alışlarının tamamının sahte fatura düzenleyen veya mükellefiyet kaydı olmayan kişilerden oluştuğu, alınan mallarının tek araçla sevkinin mümkün olmaması nedeniyle sevk irsaliyelerinin gerçeği yansıtmadığı, nakliye giderine ilişkin belge ve kayıtların olmadığı, 25 milyon litre akaryakıt ,435 fıçı ,1080 teneke yağ satışı yapıldığı halde hiçbir nakliye faturası alınmadığı ,trilyonluk mal alışını yapacak ne sermayesi ne de depolayacak fiili kapasitesinin bulunmadığı … Petrol hakkındaki basit raporda da mal alışlarının tamamının, sahte fatura düzenleyen veya mükellefiyet kaydı olmayan kişilerden oluştuğu, emtia alışlarına yönelik bir ödeme belgesi ibraz edemediği ,sabit iş yeri bulunmadığından faaliyetini tanker kiralayarak sürdürdüğünü belirtmekteyse de ,kiralamaya ilişkin muhtasar beyannamesinin olmadığı , stok için tank ve depo bulunmadığı üç adet işçisinden ikisini isminin bilmediği, banka hesabının ve adına kayıtlı gayrimenkulün bulunmadığı, mükellef …….’un 3.kişiler tarafından paravan olarak mükellefiyet kaydının yaptırıldığı ,gerçek anlamda ticaret yapmadığı ,sahte faturalar düzenleyerek komisyon geliri elde ettiği’’ tespit ve açıkladığı, yüksek meblağ içeren fatura bedellerinin hiçbir belge alınmadan elden ödendiğine ilişkin savunmanın ticari teamüle ve kanıtlama gereksinimine uygun bulunmaması nedeniyle geçerli sayılmasının mümkün bulunmadığı cihetle müsnet suçun tüm unsurları itibariyle sübuta erdiği suç çokluğu da nazara alınarak sanığın mahkûmiyetine karar verilmesi gerektiği gözetilmeden ,bilirkişinin isabetsiz ve yetersiz raporu esas alınarak beraat hükmü tesisinin kanuna aykırı olduğu hk.” nakl., Cengiz, A., a.g.t.
68
bağış oranlarının üzerinde veya kanuna uygun yapılmayan bağış ve yardımlar için sahte belge arayışına girmektedirler.116
Kayıt dışı faaliyette bulunan mükellefler faaliyeti sonucunda ortaya çıkan mal/hizmetleri genellikle piyasa şartlarından çok ucuza doğal olarak belgesiz bir şekilde piyasaya satacaktır. Lâkin söz konusu mal/hizmeti alan ve vergi mükellefiyeti olan alıcı bu alışlarını belgelendirme ihtiyacı duyacaktır. Bu da piyasada herhangi bir faaliyeti bulunmayan sadece sahte ve muhteviyatı itibariyle belge düzenleyip piyasaya sunan mükelleflerle aracılığıyla sağlanmaktadır. Böylece de kayıt dışı yapılan harcamalar başka bir mükelleften belge temini ile birlikte belgelendirilerek kayıtlara geçirilmektedir. Örneğin; bir mobilyacı mükellefiyeti olmayan ve piyasanın çok altında fiyat veren keresteciden mal alışı yaptığında bunları piyasa fiyatlarına göre belgelendirme ihtiyacı duyacaktır. Bu belgeleri de piyasada fiili olarak faaliyeti bulunmayan lâkin mükellefiyeti olan smiyb düzenleyicisi mükelleften temin ederek kullanacaktır.
Bunun dışında bazı mükellefler faaliyeti dışındaki mal/hizmeti piyasadan çok daha makul fiyatlara belgesiz bir şekilde alıcıya temin edebilmektedir. Böyle durumlarda da satıcı faaliyeti ile alakalı olmayan satış sebebiyle alıcıya piyasadan ya kendisi fatura tedarik etmekte veyahut da alıcı piyasadan fatura temin ederek kayıt dışı alışlarını belgelendirme yoluna gitmektedir.
Genellikle kayıt dışı çalışma imkânı olan sektörlerde; hırdavat, tarım, inşaat, tekstil vb. sahte veya muhteviyatı yanıltıcı belge kullanma ihtiyacı daha çoktur. İlgili sektörlerde faaliyette bulunanlar satışlarını belgelendiremedikleri için bunlardan mal/hizmet alışı yapan alıcılar kayıt dışı harcamalarını belgelendirerek kayda geçirme ihtiyacı duymaktadır. Bu nedenle de mükellefler smiyb kullanma yolunu seçmektedir. Gümrük vergisi ödememek vb. nedenlerle yurt dışından kaçak yollarla ülkeye sokularak piyasaya sunulan malların yurt içinde satışı sırasında belge düzenlenme ihtiyacı söz konusu olabilmektedir. Satışı için belge düzenlenen malın alışına dair herhangi bir belge de bulunmadığından, bu faaliyetle uğraşan mükellefler kaçak yollarla yurt dışından getirmiş oldukları malları sahte veya muhteviyatı itibariyle yanıltıcı belgelerle belgelendirmeye çalışmaktadır. Bu kişiler, satışları için başka yerlerden sahte belgeler temin ederek isteyen müşterilerine verebilir. Bu durumda
116Bakır, T., “Sahte ve Muhteviyatı İtibarıyla Yanıltıcı Belge III, Lebib Yalkın Mevzuat Dergisi,
Ağustos 2004, Sayı:8, https://www.lebibyalkin.com.tr/mevzuat/mevbank/dergi/lebib-yalkin-mevzuat- dergisi_mdergi_/2004-agustos-sayi-8_mdergi_8921a-00_/sahte-veya-yaniltici-belge-hk.html.”
69
kendileri değil, kendilerinden mal alan mükellefler sahte belge kullanmak durumunda kalmaktadır. Bunlardan belgesiz olarak mal alanların da, piyasadan bizzat, sahte veya muhteviyatı itibariyle yanıltıcı belgeler temin ederek alışlarını belgelendirmeleri söz konusu olabilmektedir.117