Katrandedetepe formasyonu (Tkd)

Birim, tipik olarak inceleme alanı dıĢında Katrandedetepe mevkiinde gözlendiği için Oktay (1982) tarafından Katrandedetepe formasyonu olarak isimlendirilmiĢtir. Katrandedetepe formasyonu YoldaĢ (1973)‟ın UlukıĢla formasyonuna karĢılık gelmektedir. Alt seviyesinde bulunan Kızılbayır formasyonu ile birlikte Murat (1998)‟ın Gelinkayaları formasyonuna karĢılık gelmektedir (ġekil 2.2).

Tuzlu çamur düzlüğü ve playa çökellerinden oluĢan evaporitik ortam özellikleri taĢıyan birim, inceleme alanında oldukça geniĢ yayılım gösterir. Ġnceleme alanının güneybatısında kuzeydoğu-güneybatı yönlü bir uzanım sunar (ġekil 2.4, Ek- 1). ÇalıĢma alanında birim Bereket köyü güney-güneybatısı, Kayadelik Tepe, Akyar Tepe, Güzen Tepe, Çakmak Tepe kuzeyinde, Demircilerin ağılı, Böğelek Tepe, BeĢtepeler dolaylarında, Karakaya Tepe ve Tepeköy‟de yayılım göstermektedir.

Tip yerinde alt kesimde genel olarak, yeĢil marn-bej kireçtaĢı ardıĢımı Ģeklindedir ve kalınlığı 1-40cm arasında değiĢen birçok iyi laminalı, kahverengimsi gri, bitümlü çamurtaĢı arakatkıları içerir. Üst kesimde çeĢitli kırıntılı aratabakalar izlenir. Tip kesitinde kalınlığı 200m olarak ölçülmüĢtür (Oktay, 1982). Ġnceleme alanında yapılan sondajlarla havzanın derin kesiminde (Çukurkuyu) ölçülen kalınlığı ise ~1400m dir.

Ġnceleme alanında yüzeyde birim az gözenekli dolomitik killi kireçtaĢı, beyaz bej renkli kiltaĢı ile baĢlar. Jips, bitümlü Ģeyl ve çörtlü killi kireçtaĢı ile devam eder. Üst seviyelerde yeĢil renkli gevĢek çimentolu çakıltaĢı, jips merceği ve beyaz killi marn Ģeklinde devam eder (ġekil 2.19, 2.20, 2.21a, b ve 2.22).

Bitüm içerdiğinde rengi koyu kahve ve siyahımsı, laminalıdır. Ara katkılar halindeki bitüm seviyeleri yanal olarak değiĢim göstermektedir (ġekil 2.23a). Formasyon içerisinde bitümlü Ģeyllerle ardalanmalı ince tabakalı jipsler (selenit) gözlenmektedir (ġekil 2.23 b).

Formasyon içerisinde yer yer organik malzemeli kiltaĢları ve yerel olarak yaklaĢık 10m atımlı faylanmalar gözlenmiĢtir (ġekil 2.24 a ve b).

ġekil 2.19. Katrandedetepe formasyonu ölçülü stratigrafik dikme kesiti (Karakaya Tepe).

ġekil 2.20. Katrandedetepe ve BeĢtepeler formasyonu ölçülü dikme kesiti (AĢağıbağ Yaylası-BeĢtepeler mevkii kesiti).

ġekil 2.21. a) Katrandedetepe formasyonu içerisindeki bitümlü Ģeyl-kiltaĢı-dolomit ardalanması (Böğelek tepe kuzeydoğusu), b) Katrandedetepe formasyonu içerisindeki yeĢil renkli killer içerisindeki damar Ģeklinde lifsi jipsler (satinspar) (Altay köyü doğusu).

ġekil 2.22. Katrandedetepe formasyonuna ait bitümlü Ģeyler içerisindeki mavimsi gri renkli kil seviyesi (Karakaya Tepe, doğudan batıya bakıĢ).

ġekil 2.23. a) Katrandedetepe formasyonu içerisindeki kıvrımlı bitümlü Ģeyler (AĢağıbağ yaylası, kuzeyden güneye bakıĢ), b) Bitümlü Ģeyllerle ardalanmalı ince tabakalı jipsler (selenit) (AĢağıbağ yaylası, güneyden kuzeye bakıĢ).

ġekil 2.24. a) Katrandedetepe formasyonu ince damarlı organik seviye ve onun altındaki tuzlu, jipsli, yeĢil kiltaĢı (E-5 karayolu, stabilize ocağı) b) Katrandedetepe formasyonu içerisinde yerel olarak gözlenen yaklaĢık 10m atımlı faylanma (Altay köyü doğusu, güneyden kuzeye bakıĢ).

Badak sondajında 162m den itibaren havzada evaporitik ortam özellikleri taĢıyan Üst Miyosen yaĢlı Katrandedetepe formasyonu kesilmiĢtir. 162m den 255m ye kadar gri bordo renkli lifsi jips bantlı (satinspar, 1-10cm), yer yer kiltaĢı ve konglomera seviyeli, ince-iri taneli kumtaĢı-silttaĢı ardalanması gelir. KumtaĢı- silttaĢı ardalanmasından sonra 530m ye kadar açık gri, yeĢil, bordo renkli, çok ince laminalı (varv benzeri), az eğimli çamurtaĢı, yeĢilimsi gri renkli kiltaĢı, yeĢilimsi kahve renkli silttaĢı-kumtaĢı ardalanması yer almıĢtır. Bu seviye içerisinde beyaz renkli, sık tekrarlanmalı, lifsi jips bantlı ve düzensiz jips nodülleri görülmüĢtür (ġekil 2.25a ve b). Bu jips bantları 1-25cm kalınlıkta ve 20cm-1m aralıklarla tekrarlanmalıdır. Jips bantları bazen sıklaĢmakta bazen seyrekleĢmektedir. Alt seviyelerde düzensiz anhidrit ve yer yer jips nodülleri görülmektedir. Ayrıca bu seviye içerisinde açık grimsi renkli, çok az ince seviyeler halinde iyi tutturulmuĢ konglomera seviyeleri de gözlenmiĢtir. Bu seviyeden itibaren 675m ye kadar yeĢil, gri, bordo renkli, bol düzensiz anhidrit nodüllü, yer yer diskoidal Ģekilli jips oluĢumları içeren, yer yer organik kil ve konglomera ara seviyeleri içeren kumtaĢı- kiltaĢı-silttaĢı ardalanması gelmiĢtir. 675m den itibaren kırıntılı malzeme azalmıĢ ve playa ortamını karakterize eden kiltaĢı, anhidrit, dolomit ve tuz kesilmiĢtir. 675m den 893m ye kadar siyaha yakın, yer yer yeĢilimsi siyah, yer yer kahverengi, organik madde kırıntılı, yer yer tuzlu, yer yer kumtaĢı ara seviyeli, anhidrit kristalli (nodüllü) silttaĢı/kiltaĢı ve grimsi beyaz renkli kristalli ve çok ince laminalar halinde (varv benzeri yapı) anhidrit ve grimsi renkli, laminalı kil, dolomit ve kalsit ardalanması

ġekil 2.25. a) ve b) Badak sondajının üst seviyelerinde gözlenen jips bantlı, jips/anhidrit nodüllü kumtaĢı-silttaĢı-kiltaĢı ardalanması.

ġekil 2.26. Badak sondajının alt seviyelerindeki kaotik yapılı kiltaĢı-dolomit-anhidrit ardalanması (a) ve halit-anhidrit-kiltaĢı ardalanması (b).

Badak sondajında 1035.00–1168.40 metreleri arasında, toplam kalınlığı 133.40 metre olan petrollü zon belirlenmiĢtir. Petrollü zonu oluĢturan birimler aĢağıdan yukarıya doğru bitümlü Ģeyl seviyesi, kiltaĢı-silttaĢı-kumtaĢı ardalanması, dolomit ve killi dolomit ardalanmasından oluĢur (ġekil 2.27).

ġekil 2.27. Badak sondajı ölçülü stratigrafik dikme kesiti (X:4179865, Y:0624700, Z:1052).

ġekil 2.28. a) ve b) Badak sondajının alt seviyelerinde gözlenen dolomit ve kiltaĢı- silttaĢı-kumtaĢı ardalanması içerisindeki petrol.

Çukurkuyu sondajında ~300m den itibaren evaporitik ortam özelliklerini yansıtan Katrandedetepe formasyonu tanımlanmıĢtır (ġekil 2.29). ~390-400m ye kadar üst seviyelerde kumlu, karbonatlı kiltaĢı, alt seviyelerde ise karbonatlı kiltaĢı- jips (selenit) ardalanması gözlenmiĢtir (ġekil 2.30a). Bu birimlerden sonra 487.10m ye kadar gri, bej renkli, ince laminalı (tabaka eğimi 70-90o), karbonatlı kiltaĢı- anhidrit ardalanması gelmiĢtir (ġekil 2.30b). 487.10m den kuyu tabanına kadar (1724.20m) Ģeffaf, yer yer pembe renkli, iri kristalli, kaotik yapılı (tuz diyapirine veya faylanmaya bağlı), içerisinde kil kapanımları bulunduran, masif ve çatlak dolgulu halit, beyaz, yer yer gri renkli, dalgalı laminalı kaotik yapılı anhidrit, beyaz, laminalı manyezit ve gri, koyu gri renkli, yer yer organik malzemeli kiltaĢı ardalanması bulunur (ġekil 2.31). 762m den itibaren ise bu seviyenin içerisinde halit minerali ile birlikte globerit minerali belirlenmiĢtir. Bu sondajda oldukça kalın bir tuz seviyesi (~1250m) kesilmiĢtir.

ġekil 2.29. Çukurkuyu sondajı ölçülü stratigrafik dikme kesiti (X:4190558, Y:0615935, Z:1083).

ġekil 2.30. a) Çukurkuyu sondajının üst seviyelerinde gözlenen kiltaĢı-alunit, b) tabaka eğimleri ~70o

olan anhidrit/selenit-kiltaĢı ardalanması.

ġekil 2.31. Çukurkuyu sondajının alt seviyelerinde gözlenen halit, laminalı manyezit, anhidrit, globerit, kiltaĢı ardalanması.

Yeniköy sondajında 318m den itibaren Katrandedetepe formasyonu tanımlanmıĢtır. 437.80m ye kadar üst seviyelerde yeĢilimsi gri renkli, karbonatsız, iğnemsi jips kristalli, ince laminalı (varv benzeri) kiltaĢı-jips ardalanması, alt seviyelerde ise yeĢilimsi gri renkli, ince laminalı, jips kristalli ve bantlı (satinspar), az bitümlü kiltaĢı-dolomit-jips ardalanması gelmiĢtir. 437.80m den 471.60m ye kadar dolomit-petrollü Ģeyl ve petrollü Ģeyl-anhidrit/jips-globerit-kiltaĢı ardalanması bulunur (ġekil 2.32). Bu seviyeden itibaren 567.30m ye kadar ince laminalı anhidrit/jips-kiltaĢı ve iri kristalli, saydam, az petrollü, yer yer petrollü/bitümlü Ģeyl seviyeli halit, globerit, karbonat ardalanması gelir (ġekil 2.33). 639.30m ye kadar ise ince laminalı, yer yer silttaĢı ve tüf arakatkılı, karbonatlı, yer yer jipsli, tuzlu, petrollü Ģeyl-anhidrit-kiltaĢı ardalanması yer alır. Yeniköy sondajında Katrandedetepe formasyonunun dolomit, silttaĢı ve petrollü Ģeyl birimlerinin gözenek ve çatlakları

içerisindesıvı petrol oluĢumu belirlenmiĢtir. Petrol 437.80–608.70 metreleri arasında 170.90 m lik bir zon içerisindedir. Bu petrollü seviyeden sonra, 639.30m den itibaren genel olarak kırmızı rengin hakim olduğu kırıntılı birimlerden oluĢan Kızılbayır formasyonuna geçilmiĢtir.

ġekil 2.32. Yeniköy sondajının üst seviyelerinde gözlenen ince laminalı, jips kristalli ve bantlı, tuzlu kiltaĢı ile anhidrit, dolomit, petrollü Ģeyl ardalanması.

ġekil 2.33. Yeniköy sondajının 475 ve 567m ler arasında gözlenen halit, petrollü Ģeyl, anhidrit-jips-globeritardalanması.

Yeniköy sondajının 2km batısında yapılan Acıkuyu sondajında 252.40m den itibaren Katrandedetepe formasyonuna girilmiĢtir. ~300m ye kadar yeĢil renkli, kireçtaĢı ara seviyeli, yer yer düzensiz ara tabakalı, alt seviyelerde jipsli kiltaĢı gözlenmiĢtir. Bu seviyeden itibaren 371.40m ye kadar ince laminalı (varv benzeri), yatay tabakalı, yeĢil, gri renkli kiltaĢı-jips-marn-dolomit ardalanması gelmiĢtir (ġekil 2.34). 371.40m den ~400m ye kadar grimsi renkli, laminalı, petrol emareli petrollü/bitümlü Ģeyl-jips (yer yer ince satinspar)-manyezit ardalanması gözlenmiĢtir. Bu seviyeden itibaren 454.80m ye kadar yeĢilimsi gri, kahve renkli, ince laminalı, petrol emareli anhidrit/jips-globerit-manyezit-kil-petrollü Ģeyl ardalanması bulunur

ġekil 2.34. Acıkuyu sondajının üst seviyelerinde gözlenen ince laminalı kiltaĢı-jips- marn-dolomit ardalanması.

ġekil 2.35. Acıkuyu sondajında gözlenen laminalı kiltaĢı, petrollü Ģeyl, anhidrit, globerit ardalanması.

Seslikaya sondajında 500m den itibaren Katrandedetepe formasyonu kesilmeye baĢlamıĢtır. 500m den 840m ye kadar grimsi yeĢil renkli, ince-orta taneli, yer yer iri polijenik çakıllı, karbonat çimentolu, tuz kusmaları gözlenen kumtaĢı ile kızılımsı kahve renkli, karbonat çimentolu, bol mikalı silttaĢı ve kiltaĢı ardalanması gelmektedir (1-2 cm kalınlıkta, 10cm ile 1m aralıklarda tekrarlanmalı beyaz lifsi jips bantlı, yer yer jips ve alt seviyelerde anhidrit nodüllü). 840m den kuyu tabanına kadar koyu kahvemsi gri renkli, yer yer yeĢilimsi gri renkli, karbonatlı, kötü boylanmalı, yer yer bitki fosilli, yer yer laminalı ve konglomera ara seviyeli kumtaĢı

ile kahvemsi, yer yer yeĢil renkli, yer yer siyahımsı, ince dağılgan yapraklanmalı, karbonat çimentolu çamurtaĢı ve yer yer yağlımsı, anhidrit nodüllü kiltaĢı bantları gözlenmiĢtir (ġekil 2.36a ve b).

ġekil 2.36. a) Seslikaya sondajı alt seviyelerde bulunan kil seviyeleri b) SilttaĢı- kiltaĢı içerisindeki anhidrit nodülleri.

Katrandedetepe formasyonu alttaki Kızılbayır formasyonu ve üstteki BeĢtepeler formasyonu ile uyumludur (ġekil 2.37 ve 2.38).

ġekil 2.37. Katrandedetepe formasyonu (Tkd) ve BeĢtepeler formasyonu (Tb) sınır iliĢkisi (Böğelek tepe, kuzeyden güneye bakıĢ).

YoldaĢ (1973), bitümlü seviyelerden aldığı numunelerde spor ve polenlere göre yaĢını Üst Miyosen olarak vermiĢtir. Oktay (1982) birim altındaki yeĢil marnlarda

ġekil 2.38. Seslikaya sondajı ölçülü stratigrafik dikme kesiti (X:4183916, Y:0631901, Z:1065).