BeĢtepeler formasyonu (Tb)

Formasyon, tipik olarak inceleme alanında BeĢtepeler mevkiinde izlendiği için Oktay (1982) tarafından BeĢtepeler formasyonu olarak adlandırılmıĢtır. BeĢtepeler formasyonu Atabey ve Ayhan (1986)‟ın Çanaktepe formasyonuna karĢılık gelmektedir.

BeĢtepeler formasyonu inceleme alanının güneybatısında BeĢtepeler, Böğelek Tepe, Sızma Tepe, Çakmak Tepe‟de, Kayadelik Tepe kuzeyinde, inceleme alanının kuzey doğusunda ise Karaova mevkii, DikilitaĢ mevkiinde ve Karamahmutlu köyü güneybatısında ve KuĢgeçmez Tepe güneydoğusunda yüzeylemektedir (Ek-1).

BeĢtepeler formasyonu, Katrandedetepe formasyonunun çökeliminden sonra havzanın kapanma evresinde çökelmiĢtir. Tip kesiti tümü ile büyük ölçekli çapraz tabakalı ve çok gevĢek çimentolu çakıl ve kum ardıĢımından oluĢmuĢtur. Birimin kalınlığı gölün sığlaĢmasına uygun olarak değiĢmekte ise de tahmini kalınlığı yaklaĢık 300-400m dir (Oktay, 1982). Ġnceleme alanında yapılan sondajlarda ölçülen kalınlığı ise yaklaĢık 450m dir.

Ġnceleme alanının güneybatısında birim yeĢil ve kırmızı renkli kötü tabakalanmalı gevĢek çimentolu fosilsiz kumtaĢı ile baĢlar. Üstte beyaz pembe renkli polijenik malzemeli gevĢek tutturulmuĢ iri çakıltaĢı (Eosen kireçtaĢı, metagabro çakılları) ve kırmızı-yeĢil renkli kiltaĢı ile devam eder (ġekil 2.39, 2.40 a ve b, 2.41a). Birimin rengi içerdiği malzemeye göre değiĢmektedir. Konglomeralar gevĢek çimentolu, iyi yuvarlaklaĢmamıĢ çakıllardan oluĢur. GevĢek çimentolu olması nedeni ile çabuk dağılır. KumtaĢları kaba taneli ve taneler iyi yuvarlaklaĢmamıĢtır. Çapraz tabakalanmalar mevcuttur. Birim içerisinde yeĢilimsi boz renkte kötü tabakalı kumtaĢı seviyeleri ve kirli beyaz renkte killi kireçtaĢı ara seviyeleri bulunur. KumtaĢları içerisinde yer yer lifsi jips seviyeleri izlenir (ġekil 2.41 b).

Birimin üst seviyelerinde bulunan kırmızı renkli kumtaĢı, çakıltaĢı seviyeleri yer yer Melendiz tüfleri ile yanal düĢey geçiĢlidir (ġekil 2.42).

ġekil 2.40. a) BeĢtepeler formasyonuna ait yeĢil-bej renkli kumtaĢı içerisinde ince bir bentonit seviyesi (Sızma tepe, kuzeyden güneye bakıĢ), b) BeĢtepeler formasyonuna ait kırmızı renkli kumtaĢı, çakıltaĢı (Böğelek tepe, kuzeyden güneye bakıĢ).

ġekil 2.41. a) BeĢtepeler formasyonu kırmızı yeĢil renkli kiltaĢları, b) kumtaĢları içerisindeki lifsi jips oluĢumları (Baler çiftliği yolu güneyi).

ġekil 2.42. Kırmızı renkli BeĢtepeler formasyonu (Tb) üzerinde iki seviye halinde izlenen (beyaz-gri ve pembe) Melendiz tüfü (Tmt) (Otoban yolu yarması, Havuzlu köyü güneyi, doğudan batıya bakıĢ).

ġekil 2.43. BeĢtepeler formasyonu kırıntılı birimleri ve içerisindeki kılcal tuzlanmalar.

Kemerhisar sondajının batısında Seslikaya da yapılan sondajda ilk 500m BeĢtepeler formasyonu tanımlanmıĢtır. BeĢtepeler formasyonu 230.9m ye kadar konglomera ve kil ara seviyeleri yer alan karbonat çimentolu kumtaĢı-silttaĢı ardalanması içerir. Seslikaya sondajında BeĢtepeler formasyonu 230.9m den 500m ye kadar grimsi yeĢil renkli, ince-orta taneli, yer yer iri polijenik taneli, karbonat çimentolu, tuz kusmaları gözlenen kumtaĢı ile kızılımsı kahve renkli, karbonat çimentolu, yer yer kil seviyeleri içeren, bol mikalı silttaĢı ardalanmasından oluĢur (yer yer üst seviyelerde lifsi jips bantlı (satinspar) ve jips nodüllü) (ġekil 2.45).

Badak sondajının ilk 162m BeĢtepeler formasyonu tanımlanmıĢtır. Birim içerisinde ilk 105m de krem, pembe renkli kumlu çamurtaĢı izlenmiĢtir. 122m ye kadar zayıf pekiĢmiĢ pembemsi kumtaĢları gelir. 122m den 162m ye kadar pembe, krem kireçtaĢı, killi kireçtaĢı, ince iri taneli kumtaĢı ve polijenik konglomera ardalanması izlenmiĢtir.

ġekil 2.44. Kemerhisar sondajı ölçülü stratigrafik dikme kesiti (X:4184660, Y:0638655, Z:1058).

ġekil 2.45. Seslikaya sondajı 230.90-500m arasında kumtaĢı, silttaĢı ve kiltaĢı içerisinde 1-2cm kalınlıkta, 10cm-1m aralıklarla tekrarlanmalı beyaz lifsi jips bantları ve nodülleri.

Ġnceleme alanının güney batısında Yeniköy de yapılan sondajda ilk 318m BeĢtepeler formasyonu tanımlanmıĢtır. Ġlk 245m ye kadar alt seviyelerinde tüf arakatkılı, bej, açık kahve renkli, karbonatlı, gevĢek tutturulmuĢ, yer yer iri, köĢeli, çakıltaĢı ara seviyeli, killi, siltli kum-kumtaĢı izlenmiĢtir. Bu seviyeden itibaren 318m ye kadar gri, açık krem renkli, kiltaĢı-silttaĢı ara seviyeli, karbonatsız, tutturulmamıĢ, bol kuvars ve mikalı kum-çamurtaĢı gözlenmiĢtir. 318m den itibaren ise Katrandedetepe formasyonunun evaporitik birimlerine girilmiĢtir.

Yeniköy sondajının 2 km batısında yapılan Acıkuyu sondajında ilk 252.40m BeĢtepeler formasyonu tanımlanmıĢtır. ~80 m ye kadar açık kahve renkli, polijenik, kötü boylanmalı, yoğun pomza çakıllı konglomera ve açık kahve renkli, karbonatlı kumtaĢı-kiltaĢı ardalanması gözlenmiĢtir. 140m ye kadar ise kahve renkli, pekiĢmiĢ, yer yer kiltaĢı, kumtaĢı ve polijenik konglomera ara seviyeli silttaĢı gözlenmiĢtir. 140m ile 175m arasında ise bej, kahve renkli, pomzalı, yer yer tüfit, kaba taneli kumtaĢı ve alt seviyelerde konglomera ara seviyeli tüf gözlenmiĢtir. Bu tüf seviyesinden sonra 220m ye kadar bej, kahve renkli, karbonatlı kiltaĢı-silttaĢı- kumtaĢı-kaba kumtaĢı ardalanması gözlenmiĢtir. 220m ile 252.4m ye kadar sarı, kahve, krem renkli CO2 gazı etkili, iri boyutlu, gevĢek, az karbonatlı kum, çamurtaĢı seviyesi gelir. Bu seviyeden itibaren de gölsel Katrandedetepe formasyonuna geçilmiĢtir.

Çukurkuyu sondajında 100-200m arasında BeĢtepeler formasyonu tanımlanmıĢtır. Formasyon üst seviyelerde kiltaĢı-marn-tüfit ardalanması ile

baĢlamıĢ, alt seviyelere doğru bej renkli, gözenekli kireçtaĢı-marn-kiltaĢı ile devam etmiĢ ve volkanik malzemeli kumtaĢı-tüfit-aglomera ve kiltaĢı ardalanması ile son bulmuĢtur.

Birim tabanda Katrandedetepe formasyonu ile uyumlu olup üstte Gökbez formasyonu ile örtülüdür (ġekil 2.46).

BeĢtepeler formasyonunda yaĢ verecek fosil bulgusuna rastlanılmamıĢtır. Uyumlu olarak üstünde bulunduğu Katrandedetepe formasyonunun Üst Miyosen yaĢlı olması sebebiyle BeĢtepeler formasyonunun da Üst Miyosen ve/veya Pliyosen yaĢlı olabileceği düĢünülmüĢtür. Formasyonda gözlenen sedimanter yapılar birimin UlukıĢla-Bor havzasına doğru akan akarsulara ait alüvyal yelpaze çökelleri olduğunu gösterir.

ġekil 2.46. BeĢtepeler formasyonu (Tb) kırmızı renkli kırıntılı birimleri üzerindeki Gökbez formasyonu (Tgb) kireçtaĢı (Havuzlu köyü doğusu, batıdan doğuya bakıĢ).