Katılımcılık Demokratik Liderlik Kavramını Güçlendirerek Örgüt

Küreselleşme ve bilgi çağının insanlara kazandırdığı imkânları zaman ve mekân kavramlarının ortadan kalkması, bilgiye hızlı ve kolay ulaşmak, insanların bilgilerini yeteneklerini artırırken, yeni fikirler geliştirmelerini, kendilerini tanımalarını, yeteneklerini keşfetmelerini sağlamıştır. Kendini tanıyan bilinçli insan, kendi geleceği konusunda söz sahibi olmak istemektedir. Özellikle işletmelerde çalışanların fiziksel güçlerinden daha çok zihinsel güçlerinden, zekâsından, karakterinden, sadakatinden, azminden faydalanarak işletmelerin performansı daha da artırılmaktadır. Đşletmeyi kendi işi gibi benimseyen işgörenler, alınan kararlara fikirlerini belirterek katılmakta, kararların uygulanışından ve sonuçlarından sorumlu olmaktadırlar. Örgütlerde bu ortamı sağlayan yönetimdir, Demokratik Liderlerdir. Demokratik lider, işgörenleri çalışma arkadaşları gibi algılar, çalışanların kendilerinin de katıldığı kararları destekleyeceklerine ve dolayısıyla örgütün etkinliğinin ve verimliliğinin artacağına inanmaktadırlar. Çalışanlar inisiyatif kullanırlar, akılcı risk alırlar, birbirleriyle ve yöneticileriyle serbestçe iletişim kurarlar. Demokratik lider takım çalışmasını teşvik eder, çalışanlar arasında olumlu ilişkiler oluşur, moraller yükselir ve iş tatmini, motivasyon artar. Demokratik ve katılımcı lider, insana, insan ilişkilerine önem veren, çalışanların yetenekleriyle kendi yeteneklerini birleştiren, herkesin fikirlerini alarak en etkili kararları almak isteyen, çalışanların kendilerini geliştirmelerini, yeteneklerini artırmalarını teşvik ederek onlara güvenen, örgüt için aktif duruma getiren liderdir. Katılımcı çalışanlar, örgütün sorumluluğunu alarak, yöneticinin işine yardımcı olurlar. Lider örgütün vizyonunu oluştururken, misyonunu tanımlarken çalışanlarıyla birlikte, onların fikirlerini sorarak en etkili planlamaları yapar. Demokratik Lider çalışanlarına koçluk vazifesi yaparak onların içindeki gücü keşfetmelerine ve örgütü yarınlara taşımak için kullanmalarına yardımcı olur (Şafaklı, 2005: 132-143).

Demokratik lider örgüt etkinliğini artırmak için çalışanların etkinliğini artırmak gerektiğinin farkındadır ve bunu da ancak çalışanların kendilerini, yeteneklerini keşfetmelerini sağlayarak, onları örgütün kararlarına bakarak, örgütte ben yerine biz duygusunu oluşturarak yapabileceğinin farkındadır. Kendi yeteneklerinin, fikirlerinin farkına varan ve bunları geliştiren yenilikçi ve yaratıcı çalışanlar örgütün işleyişi, yarınını planlamalı, rekabet üstünlüğü elde etmek, performansını artırmak için gönül gücüyle çalışırlar. En etkin kararları almak için fikirler ortaya koyarlar, kararları uygularken hata yapmamak için özen gösterirler. Yanlış alınan kararların sorumluluğunu alırlar ve hataları düzeltmek, problemleri çözümlemek için canı gönülden çalışırlar. Katılımcılık, demokratik lider tarafından teşvik edilir ve demokratik lideri destekler. Örgütün etkinliğini ve verimliliğini artıran bir faktördür (cte-dsm.adalet.gov.tr).

Demokratik lider çalışanlarına öğrenmeyi öğretir. Günümüzde eğitim kaliteyi artıran fark yaratan, kişinin kendi yeteneklerini keşfetmesini sağlayan ve bu yeteneklerini geliştiren bir kavramdır. Lider çalışanlarının bilgiye kolay ulaşabilmeleri için imkanlar sunar. Eğitim programları hazırlayarak çalışanlarını güçlendirir. Đletişimi etkin ve serbest kılar. Çalışanların katılımını ve işbirliğini sağlamak için onları güdüler. Çalışanların bireysel olarak etkinliklerini ve verimliliklerini artırarak onların fikirlerini, yaratıcılıklarını örgütün etkinliğini artırmak için kullanır. Katılımcı çalışanlar, demokratik liderlik anlayışını benimserler, desteklerler. Liderleriyle işbirliği içinde örgütü yarınlara taşırlar. Demokratik lider, çalışanları ile işbirliği yaparak ortak amaçlar, hedefler oluşturur. Değerleri iletmenin en iyi yolu, sözler değil eylemlerdir. Lider çalışanlarına güven verip, başarılı olmaları için teşvik eder, katılımcılığı sağlar, başarıları ödüllendirir, takdir eder. Çalışanların eylem planları oluşturmalarına yardım eder, yol gösterir, ortak hedefler çatışmaları azaltır, anlaşmazlıkları çözümler, işbirliğini ve katılımcılığı arttırır (ziyanurkose.com).

2.3.6. Katılımcılık Takım Çalışması Ruhu Oluşturarak Örgüt Etkinliğini Arttırır

Yönetime katılma ve kararlara katılma örgüt içinde hiyerarşik yapıyı ortadan kaldırarak çalışanları birbirlerine ve yöneticilere yakınlaştıran, aralarındaki iletişimi ve etkileşimi artıran bir kavramdır. Yöneticiler örgüt etkinliğini artırmak için sürekli yeni fikir arayışı içinde olmalılar, çalışanlarının gelişimiyle yakından ilgilenmelidirler ve çalışanların birbirlerini anlamaları, birbirlerinden bir şeyler öğrenmeleri için fırsatlar yaratmalıdırlar. Bu örgütler başarının öğrenmeye, kendini uyarlamaya bağlı olduğunun farkındadırlar. Örgüt içinde mal ve hizmet üretiminin insan faktörüne bağlı olduğu, örgüt etkinliğini artırmak için insanın etkinliğinin arttırılması gerektiği bir gerçektir (sosyalbil.selcuk.edu.tr).

Takım çalışmasının ve işbirliğinin çalışanlar üzerinde olumlu etkileri vardır. Takım çalışmasıyla bilgilerin ve fikirlerin zenginleştirilmesi, insanların birbirlerine güven duygularının gelişmesi, birlikte çalışmanın meydana getirdiği sinerji işbirliği ve motivasyon, örgütlenme yeteneği çalışanları birbirine yakınlaştıran, birlikte çalışmaya teşvik eden kavramlardır. Kendi fikirlerine, yeteneklerine güvenen çalışanlar, katılımcılıkla birlikte çalışmaktan zevk alırlar. Birlikte yeni fikirler geliştirerek yaratıcılıklarını arttırırlar. Birbirlerini daha rahat anlarlar, yanlış anlaşılmaları ve çatışmaları çözümlerler. Birbirlerinden yeni şeyler öğrenerek kendilerini geliştirirler. Ortak amaçlar ve hedefler doğrultusunda, işletmenin etkinliğini ve verimliliğini artırmak için etkin kararlar alırlar, alınan kararları uygularken fikir alışverişi yaparak hataları, eksikleri hızlıca çözümlerler, örgütün yarınlarından kendilerini sorumlu hissederler, ben duygusundan sıyrılıp biz duygusunun yarattığı sinerji ile birlikte çalışmanın, başarılı olmanın manevi hazzını yaşarlar. Takım çalışması çalışanları motive eder, işgörenler örgüt etkinliğini artırmak, en iyisini yapabilmek için gönülden çalışırlar. Başarılı bir insan, başarılı bir takım, başarılı bir örgüt olmanın hazzını yaşarlar (Güzelcik,1999: 126).

Takım çalışması, birden fazlasının aynı konu üzerinde bilgilerini, becerilerini ve yeteneklerini kullanarak, fikirlerini tartışarak en etkili ve verimli olan kararları almaları ve bu kararları uygulama aşamasında ortaya çıkabilecek olumsuzlukları

çözümleyebilmelerini söyleyerek alınan kararların kalitesini artıracaktır. Takım çalışması ile kalite, performans, motivasyon artarak örgüt etkinliğinin artması sağlanacaktır. Günümüzün karmaşık ve çok yönlü örgütleri doğru kararlar almak ve bu kararları en etkili bir biçimde uygulayabilmek için takım çalışmasını teşvik etmelidir. Kendini ve yeteneklerini geliştiren çalışanlar ortak amaçlar için bir araya gelerek, birleşerek işletmeye bir bütün olarak fayda sağlarlar. Takım çalışması örgütsel bağlılığı ve iletişimi de güçlendirecek, insanların içsel motivasyonunu

artırarak büyük bir özveri ile çalışmalarını sağlayacaktır (e-

kutuphane.egitimsen.org.tr).

Örgüt etkinliğini artırmak, etkili ve verimli çalışan bir takım kurmak ve bu takım çalışmalarının uyumlu bir şekilde işbirliğini sağlamak örgüt amaçlarına ulaşmak için bütüncül bir yaklaşımdır. Takım çalışması ruhunu oluşturmak için çalışanlar arasında koordinasyon sağlamak ortak amaçlar ve hedefler belirlenmeli, çalışanlar amaçlara ulaşmak için en etkili kararları alıp, etkin ve verimli bir biçimde uygulayabilmektedirler. Takım çalışması ruhun çalışanlar arasında işbirliği sağlar. Çalışanlar arasında yardımlaşma, öğrenme-öğretme, işbirliği olmalı, insanlar birbirlerini iyi tanımalı ve anlamaya çalışmalıdırlar. Ekip çalışması esneklik ve tolerans gerektirir, bilgi ve beceri paylaşımı ve en doğru alanı bulmak ve kararların sorumluluğunu almak, uygulama aşamalarını takip ederek olabilecek aksiliklere hızla müdahale etmek, düzeltmek tüm çalışanların sorumluluğundadır. Takım çalışması ruhu, demokratik yönetim anlayışı ile oluşturulabilir. Yöneticiler bunun için kaynak, ortam, malzeme sağlamalı, eşit ve adil olmalıdırlar. Tüm çalışanlar bilgi, beceri ve deneyimlerini paylaşarak, ortak amaca hizmet etmelidirler. Takım ruhu buna inanan insanlardan oluşmalıdır, inisiyatif kullanmalı akılcı risk alabilmelidirler. Çalışanların gönülden katılımları sağlanmalıdır. Örgüt etkinliğini ve verimliliğini artırmak, çalışanların katılımcılığı ile oluşturulan takım ruhu ve etkin takımların örgüt amaçlarını benimseyerek, örgütü yarınlara taşımalarını sağlayarak olacaktır (sosyalbil.selcuk.edu.tr).

2.3.7. Katılımcılık Psikolojik Sözleşmeyi Güçlendirerek Örgüt Etkinliğini