Karşılıklı bağlaştırma yönünden dengelenmiş reaktörlerde empedansların toleransı

8.9.5’te açıklanan şartlar altında her bir faz sargısında ölçülen akım, ortalama değerden % 5’ten daha fazla sapmamalıdır. Bu durumda reaktörün her bir fazına ait faz empedansları (ZSCr1, Zr1, ZSTr1), belirtilen beyan değerinin % 85’inden daha az olmamalıdır. Karşılıklı bağlaştırmanın etkilerini içeren reaktörün her bir fazına ait ölçülen empedans (ZSCr3, Zr3, ZSTr3), Madde 8.10.1’e göre uygulanmak üzere, belirtilen beyan değerinin

%^_¹⁰₀u veya ± % 5’i içinde olmalıdır.

Not – Bir faz empedansının en küçük değeri ZSCr1, reaktör için en büyük beyan bir faz arıza akımı belirlendiğinde anlamlıdır.

8.10.3 Kaybın toleransı

Ölçülen ve Madde 8.9.7’ye göre düzeltilen toplam kayıp, garanti edilen kaybı % 10’dan daha fazla aşmamalıdır.

9 Kondansatörlerle birleşik filtre, sönümleme ve boşaltma reaktörleri

9.1 Genel

Bu maddede kondansatörlerle birlikte kullanılmak üzere tasarımlanmış reaktörlere ait kurallar açıklanmıştır.

Tipik uygulamalar;

 10 kHz’e kadar frekanslara sahip harmonikleri veya kontrol işaretlerini azaltmak veya engellemek için kondansatörlerle seri veya paralel olarak bağlanan filtre reaktörleri,

Not – Bu standard, hat tıkaçlarını (IEC 60353’e bakılmalıdır) kapsamaz ancak, enerji talebinin uzaktan anahtarlanması için kullanılan kontrol işaretlerinin engellenmesini amaçlayan reaktörleri kapsar.

 Kondansatör enerjilendiğinde üşüşme akımını sınırlamak, yakın arızalar veya komşu kondansatörün anahtarlanması sırasında verilen üşüşme akımını sınırlamak ve/veya güç sistemi ile rezonanstan kaçınmak amacıyla kondansatör gruplarının uyumunu bozmak için şönt kondansatörlere seri olarak bağlanan sönümleme reaktörleri,

 Arıza şartlarında akımı sınırlamak için yüksek gerilim güç sistemi seri kondansatör grubu uygulamalarına ait köprüleme/boşaltma devrelerinde kullanılan boşaltma reaktörleri.

Bu reaktörlerin uçlarındaki kararlı durum gerilimi, sistem gerilimine kıyasla genellikle düşüktür. Bununla birlikte anahtarlama, kondansatörler ile reaktörler tarafından oluşturulan rezonans frekanslarında, oldukça yüksek olabilen geçici rejim gerilimlerine sebep olacaktır.

Normal çalışma halindeki filtre ve sönümleme reaktörlerinde reaktörden akan akım, şebeke frekanslı bir akım ile üzerine bindirilmiş bir harmonik akımdan oluşur. Sönümleme reaktörlerinde şebeke frekanslı akım genellikle harmonik akımdan çok daha büyüktür. Oysa filtre reaktörlerinde, iki akım bileşeninin oranı kendine özgü uygulamayla belirlenir.

Boşaltma reaktörleri normal işletme sırasında sürekli bir akımı taşıyamaz ancak, normal olarak, reaktörle köprülenen kondansatör ile birlikte çalışmasına imkân verecek sürekli bir akımla belirtilir.

Sönümleme ve boşaltma reaktörleri ile bazı filtre reaktörleri anahtarlama ve arıza şartları sırasında kısa süreli yüksek akımlara maruz kalabilir. Sönümleme reaktörleri, çoğunlukla günde birkaç defa olmak üzere çok sık anahtarlanabilir ve bundan dolayı rutin geçici rejim aşırı gerilimlerine maruz kalır. Bazı uygulamalarda, kondansatörün ucundaki bir kısa devreden doğabilecek arıza akımlarına dikkat edilmesi gerekir.

Boşaltma reaktörleri genellikle seri olarak birleşik kondansatör grupları ile birlikte yalıtılmış bir platform üzerine tesis edilir. Bu sebeple, reaktör yalıtım kuralları sistem geriliminden ziyade seri kondansatör düzenlemesine ait yalıtım koordinasyonuna göre belirlenir.

Bu maddede kapsanan reaktörler çoğunlukla kuru tip hava çekirdekli tasarıma sahiptir. Bu maddenin beyan değerleri ve deney bölümleri genel olarak sadece bu tasarımdaki reaktörlere uygulanabilir.

Not – Şönt kondansatörlerle ilgili kılavuz IEC 60871-1’de, seri kondansatörlerle ilgili kılavuz ise IEC 60143’te sağlanmıştır.

9.2 Tasarım

Tasarım ve tesis bakımından bu madde kapsamındaki reaktörler, kuru tip hava çekirdekli tasarıma sahiptir ve aşağıdaki gibi sınıflandırılmalıdır:

 Bir fazlı veya üç fazlı,

 Bina içi veya bina dışı tesis için,

 Montaj şekline göre her bir fazı yan yana kümelenen veya üst üste kümelenen,

 Kademeleri bulunan veya bulunmayan.

Not – Endüktansın değişimi için diğer yöntemler kullanılabilir ancak bunlar, bu standardda özel olarak dikkate alınmamıştır.

9.3 Terimler ve tarifler

Bu maddenin amaçları bakımından aşağıdaki terimler ve tarifler uygulanır.

9.3.1 Beyan şebeke frekanslı akım, I

Şebeke frekansındaki akımın belirtilen sürekli etkin değeri.

9.3.2 Beyan akım spektrumu

Şebeke frekansı dışında belirtilen frekanslardaki akımın belirtilen sürekli etkin değerleri.

9.3.3 RSS akım

Beyan şebeke frekanslı akım ile beyan akım spektrumunda belirtilen frekanslardaki tüm akım değerlerinin karelerinin toplamının karekökü.

9.3.4 Şebeke frekansındaki eşdeğer akım, I

Şebeke frekanslı akım ile beyan akım spektrumundan meydana gelenlerle aynı sargı kayıplarını veren, şebeke frekansındaki akımın hesaplanan etkin değeri.

9.3.5 Beyan üşüşme akımı, I

İlgili kondansatör veya yakındaki bir kondansatörün enerjilenmesi sırasında ya da sistem arızaları sebebiyle bir filtre veya sönümleme reaktöründen geçebilecek en yüksek geçici rejim akımının belirtilen tepe değeri.

Not – Sistem arızaları veya yakındaki bir kondansatörün enerjilenmesinden kaynaklanan geçici rejim akımları bazen verilen (sisteme) üşüşme akımı olarak da isimlendirilir ve bu ifade de bu tanım kapsamındadır.

9.3.6 Beyan üşüşme frekansı, f

Sönümleme reaktörleri için, beyan üşüşme akımıyla ilişkili belirtilen rezonansa girme frekansı.

9.3.7 Beyan ayar frekansı, f

Filtre reaktörleri için, reaktörün bir bileşen olarak bulunduğu filtre devresinin belirtilen rezonansa girme frekansı.

9.3.8 Beyan boşalma akımı, I

Boşaltma reaktörleri için, reaktörün maruz kalacağı belirtilen en yüksek akımın tepe değeri.

9.3.9 Beyan boşalma frekansı, f

Boşaltma reaktörleri için, reaktör ve seri olarak bağlanan kondansatörün belirtilen rezonansa girme frekansı.

9.3.10 Beyan frekansı

Filtre reaktörleri için beyan ayar frekansı, sönümleme reaktörleri için beyan üşüşme frekansı ve boşaltma reaktörleri için beyan boşalma frekansı.

9.3.11 Beyan ısıl kısa devre akımı, I

Belirtilen süreyle taşınacak olan şebeke frekansındaki kısa devre akımının kararlı durum simetrik bileşeninin belirtilen etkin değeri.

9.3.12 Beyan ısıl kısa devre akımının süresi, T

Beyan ısıl kısa devre akımının belirtilen süresi.

9.3.13 Beyan mekanik kısa devre akımı, I

Belirtilen simetrik olmayan (tepe) arıza akımı. Simetrik olmayan (tepe) arıza akımı belirtilmemişse, beyan ısıl kısa devre akımından hesap yoluyla elde edilir.

9.3.14 Beyan endüktansı, L

Beyan frekansındaki belirtilen endüktans. Beyan endüktansı, uygulanabilirse fazlar arasındaki karşılıklı endüktansı da içerir.

9.3.15 Beyan reaktansı, X

Sönümleme ve boşaltma reaktörleri için, reaktörün şebeke frekansındaki belirtilen reaktansı. Beyan reaktans, faz başına Ohm birimi ile ifade edilir.

9.3.16 Bağlaştırma faktörü, k

p.u. olarak veya münferit iki fazın öz endüktanslarının çarpımının kare kökünün yüzdesi olarak ifade edilen, üç fazlı bir reaktörün iki fazı arasındaki karşılıklı endüktans.

Not – 1. ve 2. fazlar için bağlaştırma faktörü şu şekildedir:

2 1

12

L L k M

  .

9.3.17 Etkin direnç

Belirtilen frekans ve referans sıcaklıktaki reaktörün güç kaybından elde edilen direnç.

Not – Güç kaybı, belirtilen frekanstaki omik kayıp ile ek kaçak kayıpların tamamını içerir.

9.3.18 Kalite faktörü, Q

Belirtilen frekanstaki reaktansın etkin dirence oranı.

9.4 Beyan değerleri