Bir reaktör için beyan üşüme akımı veya beyan boşalma akımı belirtildiğinde, bu reaktör ilgili elektriksel zorlamalar dâhil bu akımların ısıl ve dinamik etkilerine dayanacak biçimde tasarımlanmalıdır. Üşüşme veya boşalma işinin tekrarlamalı yapısından dolayı reaktör, uygulanabildiği kadarıyla beyan üşüşme veya beyan boşalma frekansının iki katının % 10’u içinde mekanik rezonanslara sahip olmamalıdır. İstendiğinde bu özellik ile üşüşme ve boşalma akımının ısıl ve dinamik etkilerine dayanma yeteneği, hesaplamayla veya belirtilmişse deneylerle gösterilmelidir. Madde 9.10.13, Madde 9.10.14 ve Madde 9.10.16’ya bakılmalıdır.
9.7 Sıcaklık artışı
9.7.1 Şebeke frekansındaki eşdeğer akımda sıcaklık artışı
IEC 60076-11:2004 Madde 11’de verilen sıcaklık artışı sınır değerleri uygulanır.
Güç sistemine seri olarak bağlanan boşaltma reaktörleri, IEC 60905’te verilen ana esaslara uygun olarak yük ve aşırı yüke göre tasarımlanmalıdır.
9.7.2 Beyan ısıl kısa devre akım yükünden kaynaklanan sıcaklık
Beyan ısıl kısa devre akımı ISCr‘nin yüklenmesinden sonra sargının hesaplanan sıcaklığı, IEC 60076-5:2006 Madde 4.1.4’te verilen kısa devre şartları altında, transformatör sargıları için öngörülen değerleri aşmamalıdır.
9.8 Yalıtım seviyesi 9.8.1 Genel
Yalıtım seviyesinin özellikleri için IEC 60076-3’e bakılmalıdır.
9.8.2 Yalıtım kuralları
Filtre ve sönümleme reaktörlerinde, fazlar ile toprak arasındaki yalıtım kuralları genel olarak reaktörün tesis edileceği sistemin donanımına ait en yüksek gerilim olan Um‘ye karşılık gelmelidir. Uygulamayla doğrulandığı yerde, alıcı tarafından azaltılmış bir yalıtım seviyesi belirtilebilir. Gerilim seviyesi, kısa devre akımı taşınırken reaktör uçlarında meydana gelecek gerilime göre veya daha büyükse anahtarlama, boşalma ya da sürekli çalışma sırasında meydana gelecek en büyük gerilime göre seçilmelidir.
Boşaltma reaktörlerinde yalıtım seviyesi, seri olarak bağlanan kondansatörün yalıtım koordinasyonuna bağlıdır. Kondansatör uçlarındaki en büyük gerilim, belirtilecek yalıtım seviyesi için esas olarak kullanılmalıdır. Reaktör uçlarındaki ve reaktör ile platform arasındaki yıldırım ve anahtarlama darbe seviyeleri, alıcı tarafından belirtilmelidir.
Boşaltma reaktörlerinin genellikle yalıtılmış bir platform üzerine tesis edilmesi sebebiyle, reaktöre korona koruma kalkanı monte edilmesi ihtiyacı, reaktörün platform üzerindeki montaj konumuna bağlıdır. Bu yüzden, reaktör korona koruma kalkanına ilişkin kural uygulanabilirse alıcı tarafından belirtilmelidir.
9.9 İşaret plakaları
Her bir reaktör, aşağıda verilen bilgilerden uygun olanları gösteren, görülebilir bir konuma yerleştirilmiş, hava şartlarına dayanıklı malzemeden yapılmış bir işaret plakası ile donatılmalıdır. Plaka üzerindeki bilgiler silinmez bir şekilde işaretlenmiş olmalıdır (örneğin; kimyasal oyma, kazıma veya damgalama ile).
Reaktörün tipi,
Bina dışı/bina içi uygulama,
Bu standardın numarası (TS EN 60076-6),
İmalatçının adı,
İmalatçı tarafından verilen seri numarası,
İmal yılı,
Beyan yıldırım darbesine dayanma gerilimi,
Donanımın en yüksek gerilimi,
Beyan şebeke frekansı,
Beyan şebeke frekanslı akım,
Beyan ısıl kısa devre akımı ve süresi (belirtildiğinde),
Beyan mekanik kısa devre akımı (belirtildiğinde),
RSS akım (filtre reaktörleri için),
Beyan üşüşme akımı (belirtildiğinde, filtre ve sönümleme reaktörleri için),
Beyan boşalma akımı (boşaltma reaktörleri için),
Beyan ayar frekansı (filtre reaktörleri için),
Beyan sönümleme frekansı (sönümleme reaktörleri için),
Beyan boşalma frekansı (boşaltma reaktörleri için),
Beyan ayar frekansında ölçülen endüktans (filtre reaktörleri için),
Beyan sönümleme frekansında ölçülen endüktans (sönümleme reaktörleri için),
Beyan boşalma frekansında ölçülen endüktans (boşaltma reaktörleri için),
Şebeke frekansında ölçülen endüktans (uygulanabildiği şekilde),
Ölçülen kalite faktörü ve ilgili frekans (uygulanabildiğinde),
Isıl yalıtım sınıfı,
Toplam kütle.
9.10 Deneyler 9.10.1 Genel
Rutin, tip ve özel deneyler için genel kurallar IEC 60076-1’de öngörüldüğü gibi olmalıdır.
9.10.2 Rutin deneyler
Aşağıdaki rutin deneyler yapılmalıdır:
Sargı direncinin ölçülmesi (IEC 60076-1),
Endüktansın ölçülmesi (Madde 9.10.5),
Kaybın ve kalite faktörünün ölçülmesi (Madde 9.10.6),
Sargı aşırı gerilim deneyi (Madde 9.10.7).
9.10.3 Tip deneyleri
Aşağıdaki tip deneyleri yapılmalıdır:
Endüktansın ölçülmesi (Madde 9.10.5),
Kaybın ve kalite faktörünün ölçülmesi (Madde 9.10.6),
Sıcaklık artışı deneyi (Madde 9.10.8),
Yıldırım darbe deneyi (Madde 9.10.9).
9.10.4 Özel deneyler
Aşağıdaki özel deneyler, alıcı tarafından özel olarak istendiğinde yapılmalıdır:
Kısa devre akımı deneyi (Madde 9.10.10),
Akustik ses seviyesinin ölçülmesi (Madde 9.10.11),
Ayrı kaynak ile a.a. dayanım gerilimi deneyi (Madde 9.10.12),
Filtre ve sönümleme reaktörleri için üşüşme akımına dayanım deneyi (Madde 9.10.13),
Boşaltma reaktörleri için boşalma akımı deneyi (Madde 9.10.14),
Boşaltma reaktörleri için değiştirilmiş kısa devre/boşalma akımı deneyi (Madde 9.10.15),
Mekanik rezonansın deneyi (Madde 9.10.16),
9.10.5 Endüktansın ölçülmesi (rutin deney, tip deneyi)
Endüktans, şebeke frekansında ve beyan frekansında ölçülmelidir.Filtre reaktörlerinde, endüktans sadece beyan frekansında ölçülmelidir. Birden fazla ayar frekansı belirtildiğinde endüktans, en düşük ayar frekansında ölçülmelidir.
Kademeler sağlandığında, tip deneyi için ölçme, bütün kademe konumlarında yapılmalıdır. Rutin deneyde ise; beyan, en küçük ve en büyük endüktans kademelerinde ölçme yapılmalıdır. Diğer kademelerin doğru konumu, fiziksel muayene ile doğrulanmalıdır.
Endüktansı kesintisiz olarak ayarlanabilen reaktörler için rutin ve tip deneylerinin her ikisinde de, endüktans, ayar aralığı boyunca eşit olarak dağıtılmış en az beş ayar değerinde ölçülmelidir.
Üç fazlı yığın biçimindeki reaktörler için bir tip deneyi olarak; endüktans, işletmedeki gibi kurulan reaktör kullanılarak ve üç faz uyartımıyla ölçülmelidir. Rutin deneyde, münferit fazlar üzerinde yapılan endüktans ölçmeleri, tip deneyinden elde edilen karşılıklı endüktanslar (bağlaştırma faktörleri) kullanılarak faz başına endüktansı (karşılıklı endüktansı içeren) elde etmek amacıyla kullanılabilir. Bu durumda tip deneyi, münferit fazlar üzerinde yapılan endüktans ölçmelerini ve işletmedeki gibi yapılan düzenlemede bağlaştırma faktörünün ölçülmesini içermelidir.
Yan yana düzenlemeli üç fazlı reaktörler (bağlaştırma faktörü % 5’ten az olan reaktörler) için endüktans ölçmesi, bir faz uyartımı ile yapılabilir.
9.10.6 Kaybın ve kalite faktörünün ölçülmesi (rutin deney, tip deneyi)
Kayıp ölçmesi şebeke frekansında, beyan frekansında ve beyan akım spektrumunda belirtilen her bir frekansta yapılmalıdır.
Kayıp ölçmesi herhangi bir akımda ve elverişli herhangi bir ortam sıcaklığında gerçekleştirilebilir ve ilgili beyan akımının, deney akımı ile referans sıcaklığa oranının karesi ve ölçülen kaybın çarpılması suretiyle ilgili beyan akım değerlerine düzeltilebilir.
Toplam kayıp omik kayıp ve ek kayıptan oluşur. Omik kayıp kısmı Ir
2.R’ye eşit olarak alınır. Burada R, ölçülen d.a. direnci, Ir ise ilgili beyan akımıdır. Ek kayıp kısmı, toplam kayıp ile omik kayıp (Ir
2.R) arasındaki farktır.
Kalite faktörü genellikle, kayıp ve endüktans ölçümünden elde edilir. Beyan frekansındaki ve gerekli diğer herhangi frekanslardaki kalite faktörünün saptanması alıcı tarafından yapılmalıdır. Üç fazlı yığın biçimindeki reaktörlerde kalite faktörü, üç fazlı düzenlemeye ait toplam kaybın üçte biri bulunarak elde edilir.
Kalite faktöründe, başka türlü belirtilmemişse filtre reaktörleri için referans sıcaklık, sönümleme ve boşaltma reaktörleri için ise 20 °C’luk sıcaklık esas alınır.
Direncin sıcaklık düzeltmesi IEC 60076-1’de verilen yönteme göre gerçekleştirilmelidir.
Üç fazlı yığın biçimindeki reaktörler için kayıp ve kalite faktörü, bir tip deneyi olarak işletmedeki gibi kurulan reaktör kullanılarak ve üç faz uyartımıyla ölçülmelidir. Rutin deneyde, münferit fazlar üzerinde yapılan kayıp ve kalite faktörü ölçmeleri, üç fazlı reaktörün toplam kaybını elde etmek için üç fazlı yığın biçimli düzenlemedeki ilave kayıplar dikkate alınarak kullanılabilir.
Not 1– Üç fazlı yığın biçimindeki düzenlemede, münferit fazlarda ölçülen kayıp eşit olmayabilir, hatta bir fazınki negatif bile olabilir. Üç kayıp değerinin aritmetik toplamı, toplam kaybı verir.
Reaktörün yakın çevresinde veya altında metal bölümlerin bulunması kayıp ölçümünü kayda değer miktarda etkileyebilir. Bu yüzden, reaktörün destek yapısına ait olan metal bölümler deney sırasında yerlerinde olmalı ve başka metal bölümlerden kaçınılmalıdır.
9.10.7 Sargı aşırı gerilim deneyi (rutin deney)
Bu deney, sırayla her bir sargının her bir ucuna sargının diğer ucu doğrudan topraklanmış durumda iken bir yıldırım darbe deneyi biçiminde uygulanır. Deney seviyesi IEC 60076-3’e uygun olmalıdır. Reaktör empedansının düşük olması sebebiyle standard dalga biçimi genellikle karşılanamayabilir. Daha fazla bilgi için IEC 60076-4:2002 Madde A.3’e bakılmalıdır.
Not 1 – Yarı değere, doğru sürede ulaşılamayabilir. Daha kısa olan bu sürenin normal kabul edilmesi tavsiye edilir.
Not 2 – Endüklenen a.a. dayanım gerilimi deneyi, yüksek deney gücü gerektirmesi sebebiyle genellikle IEC 60076-3:2000 Madde 12’ye uygun olarak gerçekleştirilemez.
Um ≤ 36 kV olan reaktörler için yıldırım darbe deneyinin yerine Ek E’de açıklandığı gibi sargılar arası aşırı gerilim deneyi yapılabilir.
9.10.8 Beyan sürekli akımda sıcaklık artışı deneyi (tip deneyi)
Deney, genel olarak IEC 60076-2’ye göre yapılmalıdır. Sıcaklık sınıfı sınır değerleri, IEC 60076-11’de belirtildiği şekilde uygulanmalıdır.
Bu deney, şebeke frekansındaki eşdeğer akım Iequ’da gerçekleştirilmelidir.
Sıcaklık artışı deneyi için beyan frekansındaki eşdeğer akıma erişilmesinin mümkün olmadığı istisnai durumlarda; deney, 0,9 Iequ ‘dan az olmamak üzere azaltılmış bir akım değerinde gerçekleştirilebilir. Deney seviyesi imalatçı tarafından teklifte belirtilmeli ve siparişte bu husus üzerinde imalatçı ile alıcı arasında anlaşmaya varılmalıdır.
Sıcaklık artışları, şebeke frekansındaki eşdeğer akıma düzeltilmelidir.
Ortam sıcaklığının üzerindeki sargı sıcaklık artışı
y
Buradaki y değeri aşağıda verilenlere göre belirlenmelidir:
AN soğutmalı reaktörler için y = 1,6
AF soğutmalı reaktörler için y = 1,8
Reaktör sıcaklık artışı deneyi esnasında, istenmişse reaktör bağlantı uçlarının sıcaklık artışı ölçülmelidir.
Bağlantı ucu sıcaklık artışı ölçmelerinde anlamlı değerler elde etmek için alıcı, sıcaklık artışı deneyi esnasında kullanılmak üzere imalatçıya sahada kullanılacak tipte bir bağlayıcı ve en azından bir metre uzunlukta giriş iletkeni sağlamalıdır. Bağlantı ucu sıcaklık artışı sınır değerleri Madde 6’da verildiği gibi olmalıdır (IEC 60943’e de bakılmalıdır).
9.10.9 Yıldırım darbe deneyi (tip deneyi)
Genel bilgi için IEC 60076-3:2000 Madde 13’e ve IEC 60076-11:2004 Madde 21’e bakılmalıdır. Ayrıca, IEC 60076-4’e de bakılmalıdır.
Diğer bağlantı uçları, standard darbe dalga biçimini elde etmek için gereken mümkün olan en küçük direnç üzerinden topraklanmış iken; deney gerilimi, deneyden geçirilen sargının her bir bağlantı ucuna sırayla uygulanır. Sargı uçlarında veya sargı ile toprak arasında azaltılmış yalıtım seviyeleri belirtilmişse; yıldırım darbe deney işlemleri, belirtilen azaltılmış yalıtım seviyesi değeri kullanılarak gerçekleştirilmelidir.
9.10.10 Kısa devre akımı deneyi (özel deney)
9.10.10.1 Genel
Genel bilgi için IEC 60076-5’e bakılmalıdır.
Kısa devre akımı deneyi istendiğinde, bu deney genel olarak IEC 60076-5:2006 Madde 4.2.2 ilâ Madde 4.2.7’ye göre yapılmalıdır.
Kısa devre akımı deneyine ait teknik özellikler deney akım seviyesini, uygulanan her bir akımın süresini, deney akımı uygulamalarının sayısını ve istenen kademe uç bağlantısını (reaktörlerin kademeli olması durumunda) içermelidir.
Bu bilgi belirtilmemişse, uygulanan akımın ilk tepesi beyan mekanik kısa devre akım değerinde olmak üzere deney, reaktörün her bir fazına 0,25 s süreli iki deney akımı uygulamasından oluşmalıdır. Deney, en yüksek endüktans kademesi konumunda gerçekleştirilmelidir (reaktörlerin kademeli olması durumunda).
Üç fazlı reaktörler veya tanımlandığı gibi tesis edilmiş olan ayrı reaktörlerden oluşan üç fazlı bir grup, her biri iki akım uygulamasından oluşan üç fazlı kısa devre deneylerinden üç kez geçirilmelidir. Her bir deneyde, ilk en yüksek sapma tepe akımını denemek için reaktörün farklı bir fazı seçilmelidir.
Deney boyunca, elde edilen akımın tepe değeri, belirtilen değerden % 5’ten fazla sapmamalıdır.
Isıl kısa devre deneyi istendiğinde, bu deney, beyan süresi boyunca beyan ısıl kısa devre akımı ISCr
değerindeki simetrik bir akım uygulamasından oluşmalıdır. Beyan ısıl kısa devre akımına ulaşılamaz ise süre, en azından belirtilen I2t değerini verecek biçimde azaltılmış akımda 6 s’ye kadar uzatılmalıdır.
Deney parametrelerinin tamamının karşılanabilmesi şartıyla toplam akım uygulamasının sayısını azaltmak için ısıl kısa devre deneyi, mekanik kısa devre deneyi ile de birleştirilebilir.
Daha fazla bilgi için Ek F’ye bakılmalıdır.
9.10.10.2 Kabul kriterleri
Reaktörün deneye dayanma yeteneği, IEC 60076-5:2006 Madde 4.2’ye göre belirlenmelidir.
Kısa devre deneyinin öncesinde ve sonrasında, endüktans ve kayıpların ölçülmesini ve belirtilen gerilimin % 100’ünde Madde 9.10.7’ye göre bir sargı aşırı gerilim deneyindeki performansının belirlenmesini içeren rutin deneyler reaktör/reaktörler üzerinde gerçekleştirilmelidir. Endüktans ve kayıp değerleri, ölçme toleransı sınırları içinde kalmalıdır. İstenilen dielektrik deneyinden elde edilen osilogramlar hiçbir değişim göstermemelidir. Ancak, yüksek gerilim dielektrik deney sistemlerinin ölçme toleransı sınırları içindeki değişimler kabul edilir.
Reaktör ve destek yapısının gözle muayenesinde, reaktörün işlevini bozacak herhangi bir mekanik durum değişikliğinin bulunduğuna dair hiçbir işarete rastlanmamalıdır. Kısa devre deney programı sonrasında, sargı sıkıştırma sistemi kötüleşmişse veya yüzey çatlaklarının sayısı ya da boyutları kayda değer biçimde artmışsa; reaktörün, kısa devre deneyinde başarısız olduğu kabul edilir. Şüphe durumunda, izlenen şartların kararlı hale gelip gelmediğini doğrulamak için, kısa devre deneyleri tam sapma akımıyla üç defaya kadar uygulanmalıdır. Kötüleşme devam ederse reaktörün deneyden başarısız olduğu kabul edilmelidir. İlave kısa devre deneylerinin birincisi veya ikincisinden sonra şartlar kararlı hale gelirse ve kısa devre deneylerinden sonra rutin deneyler başarılı olarak yapılırsa; reaktörün kısa devre deneyinden geçtiği kabul edilmelidir. Daha fazla bilgi için Ek F’ye bakılmalıdır.
9.10.11 Beyan sürekli akımda akustik ses seviyesinin ölçülmesi (özel deney)
IEC 60076-10’da öngörülen yöntem uygulanır.Ölçmeler sırasında, deneyden geçirilen sargıdan itibaren yeterli güvenlik mesafeleri sağlanmalıdır. IEC 60076-10 Madde 7’de tarif edilen çevre hattı, sargı yüzeyinden itibaren 2 m’ye yerleştirilmelidir. Öngörülen çevre hattı, sargı yüksekliğinin yarısından geçen yatay bir düzlem üzerine yerleştirilmelidir.
İşletme şartlarındaki kararlı durumu (yani, yükselmiş sargı sıcaklığını) benzeştirmek için, bu deneyin mümkün olduğu kadar, tam sıcaklık artışı deneyinin sonuna doğru gerçekleştirilmesi tavsiye edilir.
Reaktörden yayılan ses, şebeke frekansındaki akıma ve varsa diğer bütün frekanslardaki akımlara bağlıdır.
Başkaca belirtilmedikçe, beyan akım spektrumundaki akımlardan sadece çok önemli olanların dikkate alınması gerekir.
Beyan şebeke frekansındaki ve diğer frekanslardaki akımların genellikle deneyde eş zamanlı olarak uygulanamamasından ötürü; reaktör, şebeke frekanslı akımla ve diğer frekanslardaki akımlarla bir biri ardına deneyden geçirilebilir. Bu durumda reaktör, farklı frekanslara sahip akımların etkileşimini yansıtan akımlar ile frekanslarda da deneyden geçirilmelidir. Deney imalatçı tarafından, önemli frekanslar ve akımların tümünde yapılamaz ise; bu durum teklifte belirtilmeli ve deney yöntemi ve değerler üzerinde alıcı ile anlaşmaya varılmalıdır.
I1, I2, I3… akımlarından oluşan bir reaktör akım spektrumu için bu ses eşdeğer akımları, aşağıdaki şekilde verilir:
Deney akımının genliği Deney akımının frekansı Ses frekansı
I1 f1 2 f1
I2 f2 2 f2
I3 f3 2 f3
Yukarıdaki çizelgede yer alan reaktör akımlarının herhangi bir çifti, örneğin, I1 ve I2 için karşılıklı etkileşim etkilerinden dolayı aşağıdaki deney akımları dikkate alınmalıdır:
Deney akımının genliği Deney akımının frekansı Ses frekansı
(2 I1 I2)1/2 (f1+ f2)/2 f1+ f2
(2 I1 I2)1/2 (f1 – f2)/2 f1 – f2
Not – f1, f2, f3… karşılıklı etkileşen I1, I2, I3… reaktör etkin akımlarının frekanslarıdır. Genellikle, f1 şebeke frekansı ve f2, f3… beyan akım spektrumundaki önemli akımların frekanslarıdır.
Toplam ses gücü seviyesi aşağıdaki formül kullanılarak hesaplanmalı ayrıca IEC 60076-10 Ek A’ya da bakılmalıdır:
i L
tot i
L 10 log 10 /10
Burada;
L
tot : Toplam ses seviyesi veL
i : Her bir münferit bileşenin ses seviyesidir.Deneye dâhil edilmeyen akım bileşenlerinden kaynaklanan önemli ses seviyeleri, hesaplamayla bulunmalı ve toplam ses seviyesine eklenmelidir.
9.10.12 Ayrı kaynak ile a.a. dayanım gerilimi deneyi (özel deney)
Deney, genel olarak IEC 60076-3:2000 Madde 11’e göre yapılmalıdır.Deney gerilimi sargı ile toprak arasına uygulanmalıdır.
Kuru tip hava çekirdekli reaktörlerde, reaktör sargıları ile toprak arasındaki yalıtım, iki veya daha fazla ünitenin kümelendiği yerde fazlar arasındaki yalıtım ve reaktör montajı için genellikle standard sütun tipi mesnet izolatörleri veya bara mesnet izolatörleri kullanılır. Dolayısıyla bu deney, mesnet izolatörlerinin deneyidir.
Not – İmalatçı tarafından teklifte başkaca belirtilmedikçe, mesnet izolatörlerinin IEC 60273’e göre tasarımlandığı ve IEC 60168’e uygun olarak deneyden geçirildiği kabul edilir.
9.10.13 Üşüşme akımına dayanım deneyi (özel deney)
Deney, Madde 9.10.10’da verilen prosedür takip edilerek şebeke frekansında ve beyan üşüşme akımında yapılmalıdır.
9.10.14 Boşalma akımı deneyi (özel deney)
Boşalma akımı deneyi belirtildiğinde boşaltma reaktörü, beyan boşalma akımı değerinin 1,1 katından az olmayan bir deney akımına maruz bırakılmalıdır. Deney akımı, şebeke frekanslı yarım periyotluk bir akım dalgasından oluşmalıdır. Deney, 25 kez tekrarlanmalıdır.
Uygulanabildiği yerde, Madde 9.10.10’da açıklanan deney kılavuzu ve kabul kriterleri uygulanmalıdır.
Boşaltma reaktörünün her bir fazının genellikle ayrı bir platform üzerine monte edilmesi sebebiyle boşalma akımı deneyi, başkaca belirtilmedikçe yalnızca bir ünite üzerinde bir fazlı bir deney olarak gerçekleştirilmelidir.
9.10.15 Değiştirilmiş kısa devre/boşalma akımı deneyi (özel deney)
Boşaltma reaktörleri için, Madde 9.10.10 ve Madde 9.10.14’te gösterilen deneylere alternatif olarak aşağıdaki deney gerçekleştirilebilir:
Şebeke frekanslı kısa devre akımı deneyi, beyan boşalma akımı seviyesinin 1,1 katına eşit tepe değere sahip simetrik deney akımının reaktöre 10 periyot uygulanması suretiyle yapılmalıdır.
Kabul kriterleri Madde 9.10.10.2’de verildiği gibi olmalıdır.
9.10.16 Mekanik rezonans deneyi (özel deney)
İmalatçı, uygulanabildiği şekilde reaktör sargısına ait mekanik rezonansların, beyan üşüşme ve boşalma frekansının iki katına eşit değerden en az % 10 saptığını göstermek için uygun bir deney prosedürünü alıcı ile anlaşma sağlayarak önermeli ve gerçekleştirmelidir.
9.11 Toleranslar
9.11.1 Beyan endüktansın toleransı
Sönümleme ve boşaltma reaktörleri için, beyan frekansında ölçülen endüktans, belirtilen değerin %100u içinde olmalıdır.
Endüktans ayarlama düzeni bulunmayan filtre reaktörlerinde, beyan endüktansın toleransı belirtilmelidir.
Kademeler bulunduğunda, her bir kademe için bir tolerans ya da en küçük kademe aralığı ile en büyük kademe adım büyüklüğü belirtilmelidir.
9.11.2 Ölçülen kaybın ve kalite faktörünün toleransı
Ölçülen kayıp, garanti edilen değeri % 10’dan daha fazla aşmamalıdır.Ölçülen kalite faktörü, imalatçı tarafından teklifte belirtilen değerin ± % 20’si içinde olmalıdır.
10 Topraklama transformatörleri (nötr bağlayıcıları)
10.1 Genel
Topraklama transformatörleri, üç fazlı bir şebekenin topraklanması amacıyla bir nötr bağlantısı sağlamak için kullanılır.
Transformatör topraklamasının nötr bağlantısı aşağıdaki yöntemlerden biri ile toprağa bağlanabilir:
Doğrudan,
Bir akım sınırlama rektörü vasıtasıyla (Madde 8),
Bir direnç vasıtasıyla,
Bir ark söndürme reaktörü vasıtasıyla (Madde 11).
Topraklama transformatörünün şebekede sadece topraklama aracı olduğu durumda, topraklama transformatörünün sıfır bileşen empedansı ile nötr ve toprak arasındaki her türlü empedansın toplamı, bir faz-toprak arızasında akan akımı belirler.
Not – Normalde, arıza durumlarında nötr üzerinden akan akımın süresi, nötrün bir ark söndürme reaktörüne bağlandığı yerler dışında bir kaç saniye ile sınırlandırılır. Bu durumda nötr akımı, sınırlı genlikte ancak daha uzun süreli (saatlerce, hatta sürekli) olabilir. Bazı durumlarda transformatör, sistemin gerilim dengesizliğinden kaynaklanan sürekli küçük bir akımı taşıma yeteneğine sahiptir.
Topraklama transformatörleri çoğunlukla alt istasyondaki 400V’luk donanım gibi yerel bir yardımcı yükü beslemek amacıyla ikincil bir sargı ile donatılır. Topraklama transformatörünün ikincil yükü besleme işlevi ile ilgili olarak IEC 60076’nın hükümleri uygulanır.
10.2 Tasarım
Topraklama transformatörleri bina içi veya bina dışı tesise göre, genellikle sıvıya daldırılmış, tabii soğutmalı, üç fazlı bir tasarıma sahiptir.
Topraklama transformatörleri iki farklı yapısal düzenlemeye sahip olabilir:
Zigzag bağlanmış bir ana sargı,
Üçgen bağlanmış bir kararlılaştırma sargısıyla yıldız bağlanmış bir ana sargı. Üçgen sargı, sıfır bileşen empedansını ayarlamak amacıyla dâhili veya harici bir direnç ya da reaktörün araya girilmesine imkân vermek için açık bırakılabilir.
Topraklama transformatörü, bir ark söndürme reaktörü ile ortak bir tank içine yerleştirilecek biçimde tasarımlanabilir. Transformatörün nötr bağlantı ucunun erişilebilir olmaması durumunda bu birleşim, uygulanabildiği yerde Madde 11’e yapılan atıflarla birlikte bu maddenin kapsamında değerlendirilir.
İkincil bir sargı belirtildiğinde, bu sargı genellikle sürekli yüklemeye uygun yıldız bağlı bir sargıdır.
Ölçme amaçlarına yönelik olarak bir yardımcı sargı ilave edilebilir.
10.3 Terimler ve tarifler
Bu maddenin amaçları bakımından aşağıdaki terimler ve tarifler uygulanır.
10.3.1 Ana sargı
Topraklama transformatörünün, topraklanacak güç sisteminin fazlarına bağlanması amaçlanan hat bağlantı uçları arasındaki sargısı.
10.3.2 Beyan gerilimi, U
rAna sargının hat bağlantı uçları arasına uygulanmak üzere tayin edilen beyan frekansındaki beyan fazlar arası gerilim.
10.3.3 En büyük çalışma gerilimi, U
en büyükTopraklama transformatörünün sürekli olarak çalışma yeteneğine sahip olduğu, beyan frekansında belirtilen en yüksek fazlar arası gerilim.
Not – Uen büyük, Um ile aynı değildir (Madde 3.2.1’e bakılmalıdır) ancak bunlar belirli durumlarda aynı değere sahip olabilirler.
10.3.4 Kararlılaştırma sargısı
Sıfır bileşen empedansını azaltmak için yıldız bağlı bir transformatörde sağlanan ilave üçgen bağlı sargı.
Not – Bir sargı, sadece, harici bir devreye üç fazlı bağlantı için amaçlanmamışsa kararlılaştırma sargısı
Not – Bir sargı, sadece, harici bir devreye üç fazlı bağlantı için amaçlanmamışsa kararlılaştırma sargısı