Beyan kısa süreli nötr akımına dayanma yeteneği



eşitliğinden elde edilir.

Bu, kısa süreli nötr akımı için en kötü durumdur. Bunun çok yüksek olacağı düşünülüyorsa, bu durumda bu formülün uygulanması yerine beyan kısa süreli nötr akımı ve beyan sıfır bileşen empedansının her ikisinin de alıcı tarafından belirtilmesi tavsiye edilir.

10.4.6 Beyan kısa süreli nötr akımının süresi

Alıcı, ya beyan kısa süreli nötr akımının süresini ya da kısa bir zaman periyodu içinde arka arkaya arızalar meydana gelebiliyorsa, uygulamalar arasındaki zaman aralıklarını, arızaların süresini ve uygulamaların sayısını belirtmelidir. İkinci durumda, kısa süreli akımın süresi verilen bu değerlere uygun olarak imalatçı tarafından seçilmelidir.

10.4.7 İkincil sargının beyan gerilimi

İkincil bir sargı belirtilmişse, bu ikincil sargının beyan gerilimi alıcı tarafından belirtilmelidir.

Not – İkincil sargının beyan gerilimi, normalde yardımcı sistemin beyan fazlar arası gerilimine eşit veya transformatör yüklendiğinde kısa devre empedansından kaynaklanan gerilim düşümünün dikkate alınması dolayısıyla bu değerden biraz daha yüksektir.

10.4.8 Topraklama transformatörü ile ark söndürme reaktörünün birleşimi için ilave beyan değerleri

Bir topraklama transformatörü ile bir ark söndürme reaktörünün birleşimi durumunda, ark söndürme reaktörleri için Madde 11’deki beyan değerleri uygulanabilir. Beyan gerilimi, en büyük sürekli gerilim ve beyan akımının (Madde 11.4.1 ila Madde 11.4.3’e bakılmalıdır) alıcı tarafından belirtilmesi gerekli değildir.

Bu beyan değerleri imalatçı tarafından hesaplanmalıdır.

10.5 Beyan kısa süreli nötr akımına dayanma yeteneği

Topraklama transformatörleri herhangi bir hasar olmaksızın beyan kısa süreli nötr akımının ısıl ve dinamik etkilerine dayanacak biçimde tasarımlanmalıdır.

Transformatör, bir ikincil sargı ile donatıldığında, yardımcı şebekedeki bir arızadan kaynaklanan akımın ısıl ve dinamik etkilerine de herhangi bir hasar olmaksızın dayanacak biçimde tasarımlanmalıdır. İkincil sargının bağlantı uçlarındaki kısa devrelere ilişkin kısa devre şartları konusunda IEC 60076-5 uygulanır.

10.6 Sıcaklık artışı

10.6.1 Beyan gerilimi, beyan sürekli nötr akımı ve ikincil sargının beyan gücünde sıcaklık artışı

Sıvıya daldırılmış transformatörler için IEC 2’de verilen, kuru tip transformatörler için ise IEC 60076-11’de verilen sıcaklık artışı sınır değerleri uygulanır.

Sıcaklık artışından kaynaklanan kayıplar; beyan gerilimindeki çekirdek kayıpları, beyan sürekli nötr akımındaki sargı kayıpları ve ikincil sargıdaki yüke bağlı olarak yük kayıplarıdır.

Transformatör, bir ikincil sargı ile donatıldığında, ikincil sargının beyan gücünde veya sürekli nötr akımı belirtildiğinde ikincil sargının beyan gücü ile sürekli nötr akımının birleşiminde sıcaklık artışı sınır değerlerini aşmamalıdır.

Bir topraklama transformatörü ile bir ark söndürme reaktörünün birleşimi durumunda, reaktöre beyan sürekli nötr akımında Madde 11.5’e göre olan sıcaklık artışı sınır değerleri uygulanır.

10.6.2 Beyan kısa süreli nötr akım yüklemesinden sonra sıcaklık

Kısa süreli yükleme, beyan kısa süreli nötr akımının beyan kısa süreli nötr akım süresi boyunca uygulanmasıdır. Kısa süreli yüklemeden önce transformatörün ve ark söndürme reaktörünün sıcaklığı, uygulanabilirse beyan sürekli nötr akımında ve ikincil sargının beyan gücünde ulaşılan değer olmalıdır.

Beyan kısa süreli nötr akımının süresi 10 s’ye eşit veya daha küçük ise: Kısa süreli yükleme sonrasındaki sargı sıcaklığı IEC 60076-5:2006 Madde 4.1.4’te kısa devre şartları altındaki transformatör sargıları için öngörülen değerleri aşmamalıdır.

Beyan kısa süreli nötr akımının süresi 10 s’den büyük ise: Beyan kısa süreli yükleme uygulamasını müteakip sargıların ortalama sıcaklık artışı ve üst yağ sıcaklık artışı Madde 11.5’te verilen değerleri aşmamalıdır.

Bir topraklama transformatörü ile bir ark söndürme reaktörünün birleşimi durumunda, sargıların ortalama sıcaklık artışı, bunlar ayrı olarak ölçülebilirse ayrı ayrı olmak üzere hem transformatörü hem de reaktörü, ayrı olarak ölçülemezse ikisinin birleşimini belirtir.

10.7 Yalıtım seviyesi

Topraklama transformatörünün ana sargısına ait hat bağlantı uçları için yalıtım seviyesi, IEC 60076-3’e göre seçilmelidir.

Nötr bağlantı ucu için, azaltılmış bir yalıtım seviyesi uygun olabilir (tekdüze olmayan yalıtım).

10.8 İşaret plakaları

Her bir reaktör, aşağıda verilen bilgilerden uygun olanları gösteren, görülebilir bir konuma yerleştirilmiş, hava şartlarına dayanıklı malzemeden yapılmış bir işaret plakası ile donatılmalıdır. Plaka üzerindeki bilgiler silinmez bir şekilde işaretlenmiş olmalıdır (örneğin; kimyasal oyma, kazıma veya damgalama ile).

 Transformatörün tipi,

 Bina dışı/bina içi uygulama,

 Bu standardın numarası (TS EN 60076-6),

 İmalatçının adı,

 İmalatçı tarafından verilen seri numarası,

 İmal yılı,

 Yalıtım seviyesi/seviyeleri,

 Beyan frekansı,

 Beyan gerilimi,

 Beyan nötr akımı ve süresi,

 Soğutma tipi,

 Isıl yalıtım sınıfı (sadece kuru tip için),

 Yağın üst kısmındaki sıcaklık artışı ve sargının ortalama sıcaklık artışı (sıvıya daldırılmış transformatörler için),

 Toplam kütle,

 Yalıtım sıvısının kütlesi (uygulanabildiğinde),

 Mineral yağ değilse yalıtım sıvısının tipi (uygulanabildiğinde),

 Sargı bağlantısı veya bağlantı şeması,

 Sıfır bileşen empedansı (ölçülen değer), bir topraklama transformatörü ile bir ark söndürme reaktörünün birleşimi değilse,

Yükleme için ikincil sargı belirtilmişse yapılacak ilave işaretlemeler:

 İkincil sargının yüksüz gerilimi,

 Kısa devre empedansı (ölçülen değer),

 İkincil sargının beyan gücü,

Bir ark söndürme reaktörü bulunuyorsa yapılacak ilave işaretlemeler:

 Reaktörün tipi,

 Regülasyon tipi (uygulanabilirse belirli adımlar ile veya sürekli)

 Kademe değiştiricinin tipi (uygulanabildiğinde),

 Sıfır bileşen empedansının ayarlama aralığını gösteren çizelge veya grafik ya da alıcı tarafından belirtilmişse beyan gerilimindeki akım (değişken endüktanslı reaktörler için).

10.9 Deneyler 10.9.1 Genel

Rutin, tip ve özel deneyler için genel kurallar IEC 60076-1’de belirtilmiştir.

Bir topraklama transformatörü ile bir ark söndürme reaktörünün birleşimi durumunda, bu iki bölüm genellikle ayrı olarak deneye tabi tutulamaz. Alıcı tarafından her bir bileşenin münferit olarak deneyden geçirilmesi istenmişse, bu durumda ayrı deneye ilişkin gerekli hükümler üzerinde sipariş aşamasında imalatçı ile alıcı arasında anlaşmaya varılmalıdır.

10.9.2 Rutin deneyler

Aşağıdaki deneyler yapılmalıdır:

 Sargı direncinin ölçülmesi (IEC 60076-1),

 Sıfır bileşen empedansının ölçülmesi (Madde 10.9.5),

 Yüksüz kaybın ve akımın ölçülmesi (IEC 60076-1),

 Dielektrik deneyleri (Madde 10.9.7),

İkincil sargısı bulunan topraklama transformatörü olması durumunda:

 Gerilim oranının ölçülmesi ve gerilim vektörü ilişkisinin kontrolü (IEC 60076-1),

 Kısa devre empedansının ve yüklü durumda kaybın ölçülmesi (IEC 60076-1),

 Yardımcı sargının ve uygun olduğunda kontrol ve ölçme kablolamasının ayrı kaynak ile a.a. dayanım gerilimi deneyi (IEC 60076-3:2000 Madde 10),

Bir topraklama transformatörü ile bir ark söndürme reaktörünün birleşimi durumunda:

 Reaktörün endüktansı ayarlanabiliyorsa, tüm ayarlama aralığı boyunca sıfır bileşen empedansının ölçülmesi (Madde 10.9.5),

 Kademe değiştirici, çekirdek hava aralığı mekanizması veya herhangi diğer anahtarlama donanımı ile uygun olduğunda ilgili kontrol ve ölçme donanımının çalışma deneyi (IEC 60076-1:1993 Madde 10.8.1 a), b), c)’ye göre veya alıcı tarafından belirtildiği şekilde).

10.9.3 Tip deneyleri

Aşağıdaki deneyler yapılmalıdır:

 Dielektrik deneyleri (Madde 10.9.7),

 Sıcaklık artışı deneyleri (Madde 10.9.6),

Bir topraklama transformatörü ile bir ark söndürme reaktörünün birleşimi durumunda:

 Bir faz arıza şartları altında üç faz uyartımıyla nötr akımının ölçülmesi (Madde 10.9.10).

10.9.4 Özel deneyler

Aşağıdaki özel deneyler, alıcı tarafından özel olarak istendiğinde yapılmalıdır:

 Beyan kısa süreli nötr akımına dayanma yeteneğinin gösterilmesi (Madde 10.9.8),

 En büyük çalışma gerilimi Uen büyük’te yüksüz kaybın ve akımın ölçülmesi (IEC 60076-1),

 Akustik ses seviyesinin ölçülmesi (IEC 60076-10),

İkincil sargısı bulunan topraklama transformatörü olması durumunda:

 İkincil sargısı kısa devre edilmiş transformatörün kısa devre deneyi (IEC 60076-5), Bir topraklama transformatörü ile bir ark söndürme reaktörünün birleşimi durumunda:

 Beyan sürekli nötr akımında kaybın ölçülmesi (Madde 10.9.9),

 Endüktans regülasyon düzeninin dayanıklılık ve iklim deneyleri (Madde 11.8.12),

 Doğrusallığın ölçülmesi (Madde 11.8.10).

10.9.5 Sıfır bileşen empedansının ölçülmesi (rutin deney)

Sıfır bileşen empedansı, beyan kısa süreli nötr akımının 0,1 ve 1,0 katları aralığındaki herhangi bir akımda ölçülebilir.

Bir topraklama transformatörü ile bir ark söndürme reaktörünün birleşimi durumunda, imalatçı ile alıcı arasında başka şekilde anlaşmaya varılmadıkça, sıfır bileşen empedansı beyan kısa süreli nötr akımında ölçülmelidir.

Ölçüm yöntemi için IEC 60076-1’e bakılmalıdır.

Bir topraklama transformatörü ile ayarlanabilir bir ark söndürme reaktörünün birleşimi durumunda, sıfır bileşen empedansı tüm ayarlama aralığı boyunca ölçülmelidir. Belirli kademelere sahip reaktörlerde, ölçme her bir kademede yapılmalıdır.

10.9.6 Sıcaklık artışı deneyi (tip deneyi)

10.9.6.1 Beyan sürekli nötr akımında ve ikincil sargının beyan gücünde sıcaklık artışı deneyi

Ölçme, yağ sıcaklık artışı ölçümünde yüksüz kaybın dikkate alınmasına ilişkin hükümler dâhil IEC 60076-2’ye göre gerçekleştirilmelidir.

Hem beyan sürekli nötr akımı hem de bir ikincil sargı belirtildiğinde, ortalama ve üst yağ sıcaklık artışı, belirtilmişse beyan sürekli nötr akımıyla ve varsa ikincil sargının beyan gücüne karşılık gelen akımla ilgili toplam kayıp ve yüksüz kaybı sağlayacak bir akımda ölçülmelidir. Ana sargının sıcaklık artışı, sürekli akım ile ikincil sargının beyan gücüne denk gelen uygun akımın toplamına karşılık gelen bir akımda ölçülmelidir.

İkincil sargının sıcaklık artışı, önceden toplam kayıpta ölçülen yağ sıcaklık artışı dikkate alınarak, ikincil sargının beyan gücüne denk gelen akımda ölçülmelidir.

Not 1 – Bazı sargı düzenlemelerinde (örneğin, yıldız-yıldız-üçgen), kararlılaştırma sargısı ile nötrün yeteneğini doğrulamak için beyan sürekli nötr akımında ilave bir sıcaklık artışı deneyi yapılabilir.

Bir topraklama transformatörü ile bir ark söndürme reaktörünün birleşimi durumunda, beyan sürekli nötr akımında bir sıcaklık artışı deneyinin yapılması gereklidir. Reaktör ile transformatörün her ikisi de eşzamanlı olarak deneyden geçirilir. Bu durumda ölçülen sargı sıcaklığı, her iki kısmın ortalama sıcaklığıdır. Ark söndürme reaktörü ayarlanabiliyorsa, sıcaklık artışı deneyi en yüksek kayba sahip ayar değerinde yapılmalıdır.

Deneyden sonra, sargı sıcaklığı direnç yöntemi kullanılarak belirlenmelidir. IEC 60076-2’ye bakılmalıdır.

Not 2 – Bir topraklama transformatörü ile bir ark söndürme reaktörünün birleşimi durumunda, transformatörün ana sargısının gradyeni ile reaktör sargısının gradyenini belirlemek için, ölçmelerden biri bir hat bağlantı ucu ile reaktörün toprağa bağlanması amaçlanan bağlantı ucu arasında diğeri ise iki hat bağlantı ucu arasında olmak üzere iki direnç ölçmesi yapılabilir.

10.9.6.2 Beyan kısa süreli nötr akımında sıcaklık artışı deneyi

Bir topraklama transformatörüne ait beyan kısa süreli nötr akım süresinin 10 s’den fazla olmaması durumunda, ısıl yetenek IEC 60076-5:2006 Madde 4.1.5’e uygun olarak hesaplamayla gösterilir.

Beyan kısa süreli nötr akım süresi 10 s’den fazla ve 10 min’den az ise sıcaklık artışı, imalatçı ile alıcı arasındaki anlaşmaya bağlı olarak hesaplama veya ölçmeyle belirlenmelidir.

Beyan kısa süreli nötr akım süresi 10 min veya daha fazla olduğunda, beyan kısa süreli nötr akımının beyan kısa süreli nötr akım süresince uygulanmasını müteakip, direnç yöntemi kullanılarak ortalama sargı sıcaklık artışı ölçmesi yapılmalıdır.

Deneyin başlangıcında üst yağ sıcaklığının ilk değeri, Madde 10.9.6.1’e uygun olarak toplam kayıpların enjekte edilmesiyle ölçülen üst yağ sıcaklığına yakın olmalıdır. Deneyin başlangıcındaki üst yağ sıcaklığı önceden ölçülen değerle tam olarak aynı değilse, ölçülen ortalama sargı sıcaklık artışına bir düzeltme uygulanmalıdır.

10.9.7 Dielektrik deneyleri (rutin deney, tip deneyi)

Beyan dayanma gerilimleri aşağıdaki dielektrik deneyleri ile doğrulanmalıdır.

10.9.7.1 Tekdüze yalıtım

 Ayrı kaynak ile a.a. dayanım gerilimi deneyi (IEC 60076-3:2000 Madde 11, (rutin deney)),

 Endüklenmiş a.a. dayanım gerilimi deneyi (IEC 60076-3:2000 Madde 12.2, (rutin deney)),

 Yıldırım darbe deneyi (IEC 60076-3:2000 Madde 13, (tip deneyi)).

10.9.7.2 Tekdüze olmayan yalıtım

 Ana sargının toprak bağlantı ucu için ayrı kaynak ile a.a. dayanım gerilimi deneyi (IEC 60076-3:2000 Madde 11, (rutin deney)),

 Endüklenmiş a.a. dayanım gerilimi deneyi (IEC 60076-3:2000 Madde 12.3, (rutin deney)),

 Bir topraklama transformatörü ile bir ark söndürme reaktörünün birleşimi durumunda, biri bir faz uyartımlı diğeri ise üç faz uyartımlı olmak üzere iki ayrı deneyden meydana gelen endüklenmiş a.a. dayanım gerilimi deneyi.

 Yıldırım darbe deneyi (IEC 60076-3:2000 Madde 13, (tip deneyi)),

 Bir topraklama transformatörü ile endüktansı ayarlanabilir bir ark söndürme reaktörünün birleşimi durumunda: Sürekli değişen endüktanslı ark söndürme reaktörleri, bu deneyler sırasında en küçük akım değerine ayarlanmalıdır. Reaktör kademeli sargıya sahipse, IEC 60076-3:2000 Madde 8’de ortaya konulan esaslar uygulanmalıdır.

10.9.8 Beyan kısa süreli nötr akımına dayanma yeteneğinin gösterilmesi (özel deney)

Beyan kısa süreli nötr akımının dinamik etkilerine dayanma yeteneği, deneylerle veya benzer birimler üzerinde yapılan deneylere atıf yapılarak gösterilmelidir.

Alternatif iki deney bağlantısı mümkündür:

 Topraklama transformatörü simetrik üç fazlı bir kaynağa bağlanmalı ve hat bağlantı ucunun biri ile nötr bağlantı ucu arasında bir kısa devre oluşturulmalıdır.

 Topraklama transformatörünün bir araya getirilmiş üç hat bağlantı ucu ile nötr bağlantı ucu arasına bir fazlı bir besleme kaynağı bağlanmalıdır.

Alıcı tarafından başkaca belirtilmedikçe, her bir deneyin süresi 0,5 s ± 0,05 s olmak üzere iki deney yapılmalıdır.

Kısa devre akımının ilk tepesi, beyan kısa süreli nötr akımı ile IEC 60076-5:2006 Madde 4.2.3’te verilen uygun k faktörünün çarpılmasıyla belirlenen bir değere sahip olmalıdır. k faktörü, en küçük 1,8 √2 = 2,55 değerine sahip olmalıdır.

Olumsuz ısı birikimini önlemek için, takip eden deneyler arasındaki zaman aralığı yeterli olmalıdır. Bununla birlikte deney, IEC 60076-5:2006 Madde 4.2’ye göre gerçekleştirilmelidir.

Bir topraklama transformatörü ile bir ark söndürme reaktörünün birleşimi durumunda, her iki kısım eşzamanlı olarak deneyden geçirilmelidir. Ark söndürme reaktörü ayarlanabiliyorsa, deneyler reaktör kademelerinin uç konumlarında yapılmalıdır. Reaktör sürekli ayarlanabilir endüktansa sahipse, bu durumda en küçük sıfır bileşen empedanslı ayar değerinde deneyden geçirilmelidir. Reaktörün münferit sargılardan meydana gelmesi durumunda, ilk olarak en düşük sıfır bileşen empedanslı düzenleme, müteakiben reaktörün her bir münferit sargısı sırayla deneyden geçirilmelidir.

10.9.9 Beyan sürekli nötr akımında kaybın ölçülmesi (özel deney)

Kayıp ölçmesi beyan sürekli nötr akımında yapılmalıdır. Bu deney, Madde 11.8.9’da açıklandığı gibi yapılmalıdır.

10.9.10 Bir faz arıza şartı altında üç faz uyartımıyla nötr akımının ölçülmesi (tip deneyi)

Bu deney, üç fazlı uyartım altında ve bir faz-toprak arızası durumundaki nötr akımını ölçmek amacıyla bir topraklama transformatörü ile bir ark söndürme reaktörünün birleşimine uygulanır. Bu deney Madde 11.8.5’te açıklandığı gibi yapılmalıdır. Reaktörün toprağa bağlanması amaçlanan bağlantı ucu, güç kaynağının hat bağlantı uçlarından birine bağlanmalıdır ayrıca normal olarak bu uç, bu deney sırasında toprağa da bağlanır (Şekil 8’e bakılmalıdır). Deney tesisindeki deney gerilim kaynağı topraklanmış bir nötre sahipse, reaktörün toprağa bağlanması amaçlanan bağlantı ucu topraklanamaz ve faz-toprak gerilimine dayanabilmelidir (Şekil 9’a bakılmalıdır).

Şekil 8 – Nötrü topraklanmış bir faz arızası deney devresi

Şekil 9 – Gerilim kaynağı topraklanmış bir faz arızası deney devresi

10.10 Toleranslar

Beyan değerlerine uygulanacak toleranslar Çizelge 2’de verilmiştir.

Çizelge 2 – Toleranslar

Değerler Toleranslar

1a) Sıfır bileşen empedansı Beyan değerinin % ^²⁰_₀si 1b) Bir topraklama transformatörü ile bir ark söndürme

reaktörünün birleşimi durumunda sıfır bileşen empedansı

En küçük ayar değerinde beyan değerinin ± % 5’i Diğer bütün ayar değerlerinde beyan değerinin

± % 10’u 2) Yardımcı ve ikincil sargıların geriliminin ana sargı

gerilimine oranı Belirtilen değerlerin ± % 0,5’i

Alıcı tarafından daha düşük toleranslar istenebilir. Bu durumda piyasa araştırmasında toleranslar verilmelidir.

11 Ark söndürme reaktörleri

11.1 Genel

Ark söndürme reaktörleri, üç fazlı bir sistemde faz toprak arızalarında oluşan kapasitif akımları kompanze etmek için kullanılan bir fazlı reaktörlerdir. Bunlar, üç fazlı bir sistemde güç transformatörünün ya da topraklama transformatörünün nötrü ile toprak arasında bağlanır.

11.2 Tasarım

Ark söndürme reaktörleri genellikle bina içinde veya bina dışında tesis için sıvıya daldırılmış, tabii soğutmalıdır.

Not – Ark söndürme reaktörü ve ilgili topraklama transformatörü aynı tankın içine yerleştirilebilir. Bu düzenleme Madde 10’un kapsamındadır.

Ark söndürme reaktörleri, genellikle şebeke kapasitansıyla uyumu mümkün kılmak amacıyla, belirtilen bir aralık boyunca ya kademeli olarak ya da sürekli biçimde ayarlanabilir bir endüktansa sahiptir.

Bir ark söndürme reaktörü, doğrusal olmalıdır (Madde 11.4.8’e bakılmalıdır).

Ark söndürme reaktörleri, ölçme amaçları için bir yardımcı sargı ile ve/veya bir yük direncinin bağlantısı için bir ikincil sargı ile donatılabilir. Yük dirençleri hakkında daha fazla bilgi için Ek G’ye bakılmalıdır.

11.3 Terimler ve tarifler

Bu maddenin amaçları bakımından aşağıdaki terimler ve tarifler uygulanır.

11.3.1 Beyan gerilimi, U

Ark söndürme reaktörünün ana sargı bağlantı uçları arasına uygulanmak üzere tayin edilen, beyan frekansındaki belirtilen gerilim.

11.3.2 En büyük sürekli gerilim, U

en büyük

Ark söndürme reaktörünün ana sargı bağlantı uçları arasına sürekli olarak uygulanabilecek olan, beyan frekansındaki belirtilen gerilim.

11.3.3 Beyan akımı, I

Beyan frekansında beyan gerilimi uygulandığında ana sargı üzerinden akan akım. Endüktans belirli bir aralık boyunca ayarlanabiliyorsa, beyan akımında endüktansın en küçük ayar değeri esas alınır. Alternatif olarak, alıcı beyan akımının tarifi için endüktansın başka ayar değerlerini belirtebilir.

11.3.4 Beyan akım süresi, T

Beyan akımının belirtilen süresi.

11.3.5 Ayarlama aralığı

Ayarlanabilir endüktanslı bir ark söndürme reaktöründe, beyan akımı ile en büyük endüktans ayar değerine karşılık gelen akım (beyan geriliminde) arasındaki belirtilen oran.

11.3.6 Yardımcı sargı

Ölçüm ve kontrol amaçları için düşük gerilim ve düşük akım elde etmek üzere amaçlanan sargı.

11.3.7 İkincil sargı

Toprak arıza akımının rezistif bileşenini arttırmak amacıyla kısa süreli görev yapmak üzere bir direncin bağlanması için öngörülen ilave sargı.

Not – İkincil sargıya ölçme, kontrol ve toprak arızasına karşı koruma için kullanılan donanım da bağlanabilir.

11.4 Beyan değerleri

11.4.1 Beyan gerilimi

Beyan gerilimi Ur, bir toprak arızası sırasında güç transformatörünün ya da topraklama transformatörünün nötrü ile toprak arasında oluşabilecek en yüksek gerilimden daha az olmamak üzere alıcı tarafından belirtilmelidir.

Not – Genellikle beyan gerilimi güç sisteminin faz-nötr gerilimine eşit olacak şekilde belirtilir.

11.4.2 En büyük sürekli gerilim

En büyük sürekli gerilim Uen büyük, beyan geriliminin % 10’undan daha az olmadıkça, normal işletme şartları altında güç sisteminin gerilim dengesizliği sebebi ile nötrde meydana gelen gerilimden daha az olmamak üzere alıcı tarafından belirtilmelidir.

En büyük sürekli gerilimin belirtilmediği durumda bu değer, beyan geriliminin % 10’u olarak alınmalıdır.

11.4.3 Beyan akımı

Beyan akımı Ir, faz-toprak arızası şartlarındaki akımın en yüksek değerinden daha az olmamak üzere alıcı tarafından belirtilmelidir.

Reaktör, bu akımı sürekli olarak veya belirtilmişse beyan akım süresi boyunca taşıyacak biçimde tasarımlanmalıdır.

11.4.4 Beyan akım süresi

Beyan akım süresi Tr, sürekli olmadıkça, bir toprak arızasının beklenen en büyük süresinden daha az olmamak üzere alıcı tarafından belirtilmelidir.

Kısa bir zaman dilimi içinde peş peşe arızaların oluşma ihtimali varsa, uygulamalar arasındaki zaman aralıkları ve uygulamaların sayısı alıcı tarafından belirtilmelidir. Beyan akıma ait belirtilen süre bunlara göre seçilmelidir.

Not – Yaygın olarak kullanılan süreler 10 s, 30 min, 2 h ve “sürekli”dir. Ark söndürme reaktörlerinde 2 h’den fazla olan süreler genellikle “sürekli” ifadesiyle belirtilir.

11.4.5 Ayarlama aralığı

Beyan frekansındaki beyan gerilimine karşılık gelen akım aşağıdaki yollardan biri ile ayarlanabilir:

 Yük altında veya yüksüz durumda çalışan bir kademe değiştiriciyle, ana sargının ilave kısımları belirli adımlar halinde eklenerek,

 Mekanik vasıtalarla manyetik devrenin hava aralığı azaltılarak,

 Paralel bağlantı için amaçlanan bir grup bobinden münferit bobinler anahtarlanarak.

Not – Birinci noktada belirtilen durumda, 2,5’ten fazla olmayan bir ayarlama aralığı tavsiye edilir.

11.4.6 Yardımcı sargı

Alıcı, bir yardımcı sargı isterse; akım, gerilim ve bu değerlerle ilgili toleranslar belirtilmelidir.

Not – Bir yardımcı sargının tipik beyan değerleri 100 V, 1 A olacaktır.

11.4.7 İkincil sargı

Alıcı, bir ikincil sargı isterse akım ve gerilim belirtilmelidir.

Not – Bir ikincil sargının tipik beyan değerleri 500 V, 100 A olacaktır.

11.4.8 Ark söndürme reaktörünün doğrusallığı

Reaktör, başkaca belirtilmedikçe, Madde 11.9’da verilen tolerans içinde beyan gerilimi Ur’nin 1,1 katına kadar doğrusal olmalıdır.

11.5 Sıcaklık artışı

En büyük sürekli gerilim altındaki sıcaklık artışları, beyan akımın sebep olduğu sıcaklık artışının hesaplanmasında başlangıç değerleri olarak alınmalıdır.

Sargıların ortalama sıcaklık artışı ve üst yağın sıcaklık artışı, beyan akımında Madde 11.8.7’ye göre deneyden geçirildiğinde aşağıdaki değerleri aşmamalıdır.

 Beyan akım süresi sürekli olduğunda, sargılar için 80 K ve yağ için 75 K,

 Beyan akım süresi 2 h veya daha az olduğunda, sargılar için 100 K ve yağ için 90 K.

Not – Sıcaklık artış değerleri, güç sistemi toprak arızalarının seyrek ve sınırlı süreye sahip olarak oluşması gerçeğini göz önüne alır.

İkincil sargının kısa süreli yüklenmesi için 10 s’ye kadar bir süre belirtildiğinde, ikincil sargının sıcaklığı IEC 60076-5:2006 Madde 4.1.4’te kısa devre şartları altındaki transformatör sargıları için belirtilen değerleri aşmamalıdır. Üst yağ sıcaklık artışı 90 K’i aşmamalıdır.

11.6 Yalıtım seviyesi

Başkaca belirtilmedikçe, ark söndürme reaktörünün yalıtım seviyesi güç sistemindeki transformatör nötrlerinin yalıtım seviyesine eşit olmalıdır. Ark söndürme reaktörünün toprağa bağlanan bağlantı ucu için

Belgede TÜRK STANDARDI TURKISH STANDARD (sayfa 57-70)