Kapalı Sitelerin Tanımı 19

Kapılı siteler; her ne kadar “gated communities” şeklinde uluslar arası olarak tanımlansa da; İspanyolca konuşulan ülkelerde “barrios cerrados”,

“fraccionamientos cerrodes” ya da “urbanizaciones privadas “olarak adlandırılır, Portekiz’de; “condominios fechados” olarak ve İngiltere’de ise “walled commuties” ve “enclosed neighbourhoods” olarak kullanılmaktadır. Kentsel modellerin ve kültürel ortamın çeşitliliğinin olduğu kentsel mekânlarda içine dâhil edildiği için bunları ifade edebilecek standart bir yeni kelime yoktur (Barajas 2006).

Modern biçimin içinde kapılı siteler, zaman zaman çevresi duvar ve çitlerle çevrili ama her zaman yaya, bisiklet, otomobil girişlerinin kontrol edildiği yerleşim alanları biçimleridir. Kapılı siteler genellikle küçük yerleşim sokakları ve çeşitli donatılar içerir. Küçük sitelerde bunlar sadece park ya da diğer kamusal ortak alan olabilir. Büyük sitelerde belki sakinleri için günlük faaliyetlerinin de yapılacağı faaliyetler içermektedir. Kapılı siteler ortak ilgi gelişimidir ama amacı olan sitelerden farklıdır. Bazı kapılı siteler genellikle güvenlikli kapılı siteler olarak adlandırılır. Özel güvenlik koruma personelleriyle korunmaktadır. Bu siteler çoğunlukla yüksek değer özelliklerine sahip evlerden oluşur. Bazı kapılı siteler ise emekliler için hazırlanmıştır.

Kapılı siteler kontrollü yaşamak, huzurlu ve güvenli yaşama düzenini ararken çoğunlukla çözüm olmaya da başlamıştır. Ama tam olarak kavram olarak kapılı sitelerden ne anlaşılmaktadır? Blakely ve Snyder (1998) Kapılı sitelerin tanımını şöyle yapmaktadır:

“Normalde kamusal olan mekânların özelleştirildiği ve erişimin sınırlandırıldığı yerleşim alanlarıdır”

- 20 -

Açıklamaya devam ederlerken biçim olarak çitle ya da duvarlarla çevrelenmiş ve güvenlikli girişlerle erişimi fiziki bariyerlerle sağlanmaktadır. Bu yeni konut gelişimini içermektedir ya da eski yerleşim alanlarına çit veya barikatlarla teknolojik uyarlanması yapılmıştır. Buna ek olarak kapılı siteler, daha önceki dönemde tüm vatandaşlarca erişebilir ve herkese açık olan tüm donatılara; sokaklara, yaya yollarına, parklara, açık alanlara, oyun alanlarına kamusal erişimi yasaklamaktadır ( Blakely ve Snyder 1998 ).

Kapılı yerleşmeler son yıllarda hızla artmaya başlamıştır ve özelikle Amerika’da yaygın bir fenomen olmuştur. Aynı zamanda yalnızca zenginlikle sınırlı değildir. Birçok orta sınıf ailelerde yaşam tarzı olarak seçilmesi de artmaktadır. Araştırmalar belirlenmiştir ki ihtiyaçların çeşidine, güvenliğin ölçüsüne, mahremiyete ve rekreasyonel ihtiyaçların çeşidine örneğin golf kortları, yüzme havuzları, parklara göre kapılı yerleşmelerin tipleri belirlenmektedir (Landman 2000). Firidin, Deniz’e (2006) göre; kapalı siteleri, özellikle servis ve finans sektöründe çalışan; orta ve üst gelir grubundan eğitimli ailelerin tercih ettikleri görülmektedir. Bu siteler aile yaşamına odaklı olarak tasarlanmakta, kişisel gelişime yönelik olarak içerdiği aktivitelerin, aile yaşamı ile örtüşmesine dikkat edilmektedir. Kapılı sitelerin ortak ekonomi model tipleri:

• Yaşam Tarzları, Kent Kulüpleri, Emekli Dinlenme Geliştiricileri • Prestij Statü Göstergesi Kapılar

• İkincil bölge Siteleri, kurtarılmış bölgeler (Suç ve Trafik İçin Kapılar)

Blakely ve Snyder’a göre (1999) kapılı siteler üç önemli çeşide ayrılmaktadır. Her ne kadar ilk ikisinde seçkincilik daha çok dikkati çekse de, ayrı tutma güdüsü çok kez aktiftir, buna ek olarak tüm kapılar seçkin mekânları işaret etmezler, bazıları sadece suçla birlikte ciddi problemleri engellemek ve kontrol etmeye teşebbüs etmek içindir.

1. Yaşam tarzı olan siteler; örneğin kapsamlı rekreasyonel donatıları temeli üzerine oluşturulmuş kent kulüpleri ve emekliler için inziva gelişmeler, güvenliğin yanı sıra içerdikleri belli boş zaman geçirme ve kültürel aktivitelerle belli yaşam tarzını simgeledikleri için bu şekilde adlandırılırlar. Emekli olmadan önce yazları geçirmek için kullanılan boş zaman değerlendirme olanakları ile donatılmış olan kapalı siteleri en eski örnekleridir. Blakely ve Snyder bu siteleri de üç türe ayırmışlardır: emekli toplulukları, golf ve boş zaman olanakları sunan topluluklar ve banliyö yeni kenti. Bunların her biri, hitap ettikleri kitleye göre farklı boş zaman olanaklarını barındırmakta oldukları belirtilmiştir.

2. Prestijli siteler; daha çok üst gelir grubunun ve süper zenginlerin yaşadığı, prestij simgesi olan kapalı siteler olarak belirtilir. "Elit gruplarda ortak değerler, ekonomik sınıf ve statüye dayalıdır". Yazarlar elit siteleri de gelir grubuna göre üç alt bölüme ayırmışlardır: İlki, zengin ve ünlülerin yerleştiği alanlar, bunlar gelir sıralamasında en üstte yer alırlar. İkincisi, en üst yüzde beşe giren zenginlerin yerleştiği alanlar ve üçüncüsü, orta sınıf için kurulan dışlayıcı yerleşmeler şeklindedir.

3. Kapalı sitelerin üçüncü türü ise tümüyle güvenliğe dayalı olarak kurulmuş olan ikincil bölge siteleri kurtarılmış bölgeler ya da güvenlik bölgeleri diye adlandırdıkları yerlerdir. Bunlar genellikle kent içi alanlarda belli sokak girişlerinin bariyerlerle kapatılması ile çevrilen ve kapatılan konut bloklarıdır. Daha çok sakinlerin tercihinden dolayı kendi kendilerine trafiği ve suçu kontrol etmeye çalışmak için kendi komşuluklarına kapılar ya da çitler eklemesidir. Bu üçüncü tür, Amerika'da ve Güney Afrika’da yerel yönetimlerden alınan izinler çerçevesinde oluşturulabilmektedir. Güvenlik bölgelerindeki farklı durum, burada yaşayanların kendi mahallelerinde ya da etraftaki mahallelerden yayılan korku, suç ve trafiğin baskısını hissederek kapılar ve barikatlar kurma yoluyla kendi alanlarındaki denetimi ele alabileceğini düşünmeleridir. Bu durumda mahalle bir tüketim metası olmaktan öte; hem ortak bir alan, hem de ortak kader anlamlarını kazandığı

- 22 -