Kapalıçarşı Yönetimi

“Dükkân açılmasına, bunun için kredi bulunmasına, yanında personel çalıştırılmasına, bu yardımcı elemanların sanatlarında yükselip kalfalığa, ustalığa çıkmalarına ve ayrılmalarına ait kuralların, 17. yy’ın sonlarına kadar ‘tarik-i fütüvvet’ topluluklarınca, ondan sonra ve bu yüzyılın başına kadar da, onların yerini alan ‘lonca’ kuruluşları tarafından saptanıp sıkı surette uygulanması düzeni, Kapalıçarşı’da da geçerliydi” (Gülersoy, 1993:429).

Kapalıçarşı kuruluşundan itibaren usta, çırak ilişkisi içinde lonca sistemi ile yönetilmiştir. Bu şekilde ticaret bir düzen içinde kontrol altında tutulmuştur.

172 DİJİTAL ÇAĞDA DEĞİŞEN MEDYA VE İLETİŞİM DÜZENİ

Bütün mesleklerden çalışanların içinde yer aldığı bir yapıya sahip olan Kapalıçarşı’da her mesleğin, her işkolunun bir loncası bulunmaktaydı. Osmanlı İmparatorluğu’nun yaşadığı olumsuzluklar; duraklama, gerileme ve çöküş devrelerindeki sıkıntılar çarşı içinde de kendini gösteriyordu ve esnafı doğrudan etkiliyordu. Nitekim bu zamanlarda kötü imalat, eksik tartma, sandık paralarının iç edilmesi, lonca üyelerinden zorla para toplanması gibi olaylar baş gösteriyordu. Osmanlı İmparatorluğu’nun iç çekişmeleri ve çelişkilerine, dış etkenler ve Batı ekonomisinin baskısı eklenince, lonca kurumu da töreleri ile beraber battı (Gülersoy, 1993: 429).

Meşrutiyetin ilanından sonra ise lonca düzeni bozulmuş ve artık bir fonksiyonu kalmayan loncalar hukuken kaldırılmıştır. Değişen dünya şartları Kapalıçarşı’yı yeni yönetim arayışlarına doğru sürüklemiştir. 1.1.1. Kapalıçarşı Esnafları Derneği

Osmanlı İmparatorluğunun tarih sayfasından silinmesi ve 1923’te Cumhuriyet’in ilanıyla birlikte gelen değişim rüzgârından Kapalıçarşı da etkilenmiştir. Çarşıda yeni bir yönetim modelinin varlığına ihtiyaç duyulmuş ve kısa sürede bu ihtiyacın giderilmesi için çarşı esnafı birlikte hareket etmeye karar vermiştir.

Prof. Dr. Hilmi Ziya Ülke’nin 1944’te öğrencilerine yaptırdığı bir araştırmaya göre, “Meşrutiyet’ten sonra lonca sistemi kaldırılınca, Kapalıçarşı esnafı iç yönetim için, önce ‘Ümran’ adı altında bir dernek kurmuş, sonra bu kuruluş ‘Kapalıçarşı Bakmdırma ve Koruma Cemiyeti’ adını almıştır. Dernek, kendi ödediği parayla bekçi tutmaya

173 başlamış ve çarşı içinde bir karakol açılmasını sağlamıştır” (Gülersoy, 1993: 429).

Ancak bir yönetim modelinin oluşmasından öte esnaflar arasında bir dayanışma derneğinin kurulması 30 Mart 1952 tarihinde gerçekleşmiştir. Esnaflar bu tarihte, “Kapalıçarşı Esnafı Tesanüd Cemiyeti” adıyla organize olmuş daha sonraları Dernekler Yasası’nda yapılan değişikle “Kapalıçarşı Esnafları Derneği” adını almışlardır (Mortan, Küçükerman, 2010:317). Dernek günümüzde de örgütlü faaliyetlerine devam etmekte olup Kapalıçarşı kat malikleri, işletmecileri ve çalışanlarından oluşmaktadır.

1.1.2. Kapalıçarşı Kat Malikleri Yönetim Kurulu

Kapladığı alan, tarihsel ve ticari önemi göz önünde bulundurulduğunda Kapalıçarşı’nın etkin ve güçlü bir yönetime ihtiyacı bulunmaktadır. Bu ihtiyaç doğrultusunda, İstanbul Fatih Belediyesi öncülüğünde bir yönetim planı yapılmıştır. 5366 sayılı Yıpranan Tarihi ve Kültürel Taşınmaz Varlıkların Yenilenerek Korunması ve Yaşatılarak Kullanılması Hakkındaki Kanun ile Kapalıçarşı’nın da içinde bulunduğu alan 26.11.2012 tarih ve 2007/12893 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı’yla “Yenileme Alanı” olarak ilan edilmiş ve 16.05.2010 tarih ve 6306 sayılı Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun kapsamında Kapalıçarşı’nın bütüncül bir şekilde restorasyonunun yapılabilmesinin önü açılmıştır.

16.06.2005 tarih ve 5366 sayılı yasa kapsamında İstanbul Kapalıçarşı sınırlarını kapsayan taşınmazların nasıl yönetileceğini belirten ve idare

174 DİJİTAL ÇAĞDA DEĞİŞEN MEDYA VE İLETİŞİM DÜZENİ

tarafından hazırlanarak tapu sicil müdürlüğüne şerh edilen, Fatih İlçesi Beyazıt Mahallesi, Kapalıçarşı imar adaları ve parsellerinde bulunan 99 adet ada ve 2 bin 461 adet parselde bulunan 2 bin 385 adet dükkân, 15 adet han ve 2 adet bedestendeki parsel ve bağımsız bölüm malikleri ile mirasçılarını, ilgili kamu idarelerini, yönetim ve denetim organlarını, bağımsız bölümü satış, bağış ve benzeri hukuki sebeplerle iktisap edecek bütün kişileri, parsel ve bağımsız bölümü herhangi bir sebebe dayanarak kullanan veya faydalananları 634 sayılı Kat Mülkiyeti Kanunu’nun 28. maddesi ile hukuken bağlayan işletme sözleşmesi oluşturulmuştur.

2015 yılında üstü kapalı olan 99 adet adanın tamamı için Anıtlar Kurulu’ndan projenin gerçekleşme onayı alınmıştır. Kapalıçarşı 42 bin metre karelik alanı kaplamaktadır ancak etrafındaki hanların da eklenmesiyle proje alan büyüklüğü 110 bin metre kareye çıkmaktadır. Bu alan 116 adet ada ve 2 bin 776 adet parselden oluşmaktadır. Kapalıçarşı’nın en doğru şekilde yönetilmesi, restorasyon sürecinde ve gelecekte tüm sıkıntılarının bertaraf edilmesi için 634 sayılı Kat Mülkiyeti Kanunu’nda belirtilen bu yönetim planının oluşturulması elzem görülmüş ve kat malikleri genel kurulunda plan kabul edilmiştir (www.kapalicarsiyonetim.com.tr, 2018).

Bu plan neticesinde, İstanbul Valiliği, İstanbul Büyükşehir Belediyesi, Vakıflar Genel Müdürlüğü İstanbul Vakıflar 1.Bölge Müdürlüğü ve Fatih Belediye Başkanlığı’ndan birer temsilci olmak üzere toplam 13 üyeden oluşan Kapalıçarşı Kat Malikleri Yönetim Kurulu oluşturulmuştur. Dört üye atamayla dokuz üye ise iki yılda bir kat

175

malikleri içinden seçim ile yönetime getirilmektedir. Bu kurul Kapalıçarşı ile ilgili her türlü konuda söz sahibidir. Kapalıçarşı’ya ait bazı web sayfalarını ve çalışmamıza konu sosyal medya hesaplarını yönetmektedir.

Kapalıçarşı Yönetimi’ne www.kapalicarsiyonetim.com.tr isimli elektronik site üzerinden ulaşılabilmektedir.